–बिदुर दाहाल
डढेलो आफै लाग्दैन । मानवीय भूल र उसको बेहोसीपन मुख्य कारण लाग्दछ । त्रुटि सानो तर, परिणाम भयानक ! यद्यपि, डढेलो र आगलागीबाट बच्न सकिन्छ । यसलाई न्यूनीकरण गर्न सकिन्छ । आगो लगाउनु हुँदैन भन्ने मानिसमा चेतना फैलाउन जरुरी छ । यो सकिने सजिलो काम हो । बेहोसीहरूलाई सचेत बनाउन सकिएन; दुःखको कुरा यही हो । चेतना फैलाउने काम जसले गरे नि हुन्छ । आरोप–प्रत्यारोप गर्नेहरूले घर–घर अनि टोल–टोलमा पुगेर चेतना फैलाए हुन्छ । केही बिग्रदैन । स्कुले विद्यार्थीलाई एक दिनको परियोजना कार्य दिए हुन्छ । गाउँ–गाउँमा रहेका राजनीतिक कार्यकर्ताले गरे हुन्छ ।
अहिले देशभर एक हजारभन्दा बढी ठाउँमा डढेलो र आगलागी भैसकेको छ । आगलागीका कारण यो सुख्खा याममा छ जनाको मृत्यु भैसकेको छ । डढेलोको पारो अझै घट्ला जस्तो छैन । लाग्ने क्रम जारी छ । सरकारले केही गरेन भन्ने आरोप लगाउनेहरूको कमी भएन छैन । आरोप लगाउन सजिलो । सरकार पनि गैरजिम्मेवार । यस्तै छ हालत देशको ।
सुख्खा लाग्नासाथ डढेलोको समस्या, वर्षा लाग्नासाथ बाढी–पहिरो ! सुख नहुने भो ! लामो समय वर्षा भएको छैन । दिनानुदिन गर्मी बढ्दै गएको छ । वन जङ्गल, भीर पाखा सुख्खा हुँदैछन् । रुखका पातहरू झरेका छन् । घाँसपात, झारपात सुकेका छन् । सुक्खायाम लागेसँगै आगलागीको जोखिम बढेको छ । वन जङ्गलमा डढेलो लाग्ने क्रम जारी छ । यद्यपि, सावधानी अपनायो भने आगलागी र डढेलोबाट बच्न सकिन्छ, अरुलाई बचाउन सकिन्छ ।
डढेलो लगायो भने राम्रो घाँस–पात राम्रो उम्रन्छ । खेतबारीलाई मल हुन्छ, दुःख दिने जंगली जनावर मर्छन् भनेर आगो लगाउनेहरू छन् । यस्ता चेतना नभएका मानिसलाई सचेत बनाउनु पर्छ । जानीबुझी आगो लगाउनेलाई दण्डित गर्नुपर्छ । कतिपयले चुरोट खाएर जथाभावी फ्याँक्दा पनि आगो लागेका घटना छन् । यस्तो बेहोसीपनालाई नियन्त्रण गर्नुपर्छ । मानिसहरूमा सचेतना बढाउनु पर्छ ।
गाउँ–ठाउँमा सुख्खायाम लागेसँगै डढेलो लाग्ने क्रम बढेको छ । डढेलोले मानिसको ज्यान लिएको छ । डोल्पामा केही समय अगाडि जङ्गल गएका अबोध बच्चाहरू डढेलोमा परे । त्यसैगरी डढेलो निभाउन गएका तीन जना सैनिकको अकालमा मृत्यु भयो । डढेलोले पशु चौपाया र धन जनको ठूलो क्षति हरेक वर्ष भएको छ । यो बढ्दोक्रममा छ । हरेक वर्ष दोहोरिरहेको छ । कतिपय अवस्थामा जङ्गलबाट बस्तीमा आगो पसेर पूरै गाउँ बस्ती सखाप भएका छन् । मानिसमा चेतना वृद्धि नभएसम्म जङ्गलमा लाग्ने आगलागी नियन्त्रण गर्न कठिन छ । भीर पाखामा पानीका स्रोत हुँदैनन् । आगो नियन्त्रणका स्रोत–साधनको परिचालन कठिन हुन्छ । बारुणयन्त्रबाट आगो नियन्त्रणको कल्पना गर्न सकिँदैन । यसबाट बच्नु नै सबैभन्दा राम्रो उपाय हो ।
आगलागी नियन्त्रणका उपायहरू
आगलागी हुन नदिन र भइहालेमा नियन्त्रण गर्न विभिन्न उपाय छन् । जसबारे यहाँ चर्चा गरिएको छ । मानिसमा सचेतना फैलाउने, जथाभावी आगो लगाउनेलाई दण्डित गर्ने, वन हेरालुको व्यवस्था गर्ने, ठाउँ–ठाउँमा अग्नि रेखा बनाउने, आगलागी भइहालेमा नियन्त्रणको लागि उपाय खोज्ने, वन छेउमा घर गोठ नबनाउने, बनाए पनि अग्नि जोखिमबाट बच्ने किसिमले बनाउने, आगोको लप्काले नटिप्ने खालका कपडा लगाउने जस्ता उपाय निकै महत्वपूर्ण छ ।
तराई–मधेसमा फुसका घर हुन्छन् । दिउँसोको समय बेतोडले हावा लाग्छ । त्यस्तो बेला आगो बाल्नु जोखिमपूर्ण हुन्छ । आगो बाले पनि सावधानी अपनाएर मात्र बाल्नुपर्छ । सकेसम्म त्यस्ता बस्तीमा दिउँसो आगो बाल्नु हुँदैन । यसो गर्न सके आगलागीबाट बच्न सकिन्छ, बचाउन सकिन्छ । आगोबाट हुने ठूलो क्षति रोकेर राष्ट्रिय ढुकुटी बचाउन सकिन्छ । मुख्य कुरा अहिलेका ग्रामीण बस्ती निर्माणको ढाँचा परिवर्तन नगरेसम्म यो खालको आतंक सधैँ रहिरहने छ ।
Kamalpokhari, Kathmandu
Phone : 01-5326366, 01-5328298
Mobile : 9841293261, 9841206411
Email : madhyanhadaily59@gmail.com
सूचना विभाग दर्ता नं. : 807/074/075
© 2024 मध्यान्ह सर्वाधिकार सुरक्षित | Managed by Bent Ray Technologies