सन् २०२० को जनवरीदेखि कोरोना भाइरसको महामारी फैलिन थालेपछि चीनबाट नेपाल आउने कार्गो कन्टेनरको आवतजावतमा लगभग रोकिएको थियो । उत्तरी छिमेकीले सीमामा कडा प्रतिबन्ध लगाएपछि व्यापार अझै पूर्ण रूपमा सुचारु भएको छैन। तैपनि सन् २०२१ को जुलाईको मध्यमा पछिल्लो आर्थिक वर्षमा चीनबाट आयात बढेको थियो । भन्सार विभागका अनुसार आर्थिक वर्ष २०२०-२१ मा चीनबाट भएको आयात वार्षिक तुलनामा २८ दशमलव ५८ प्रतिशतले बढेर रु २३३ अर्ब ९२ करोड पुग्यो । आर्थिक वर्ष २०१८-१९ मा कोभिडअघि २०५ अर्ब ५१ करोड रुपैयाँ आयात भएको थियो। आर्थिक वर्ष २०१६-१७ मा १२९ अर्ब ८७ करोडको तुलनामा २०१७–१८ मा रु १५९ अर्ब ९८ करोडको आयात भएको थियो ।
चीनसँगको व्यापारमा नेपालले ठूलो घाटा बेहोर्नुपरेको छ। नेपालले सन् २०२०–२०२१ मा उत्तरी छिमेकीबाट रु २३ खर्ब ९२ अर्ब मूल्यबराबरको सामान आयात गरेको छ भने हिमालपारि निर्यात रु १ अर्ब मात्रै थियो । यसले २३२.९० अर्ब रुपैयाँको व्यापार घाटामा परिणत भएको छ । यो आर्थिक वर्ष २०२०-२१ मा नेपालको कुल व्यापार घाटाको १४ प्रतिशत थियो । सन् २०१५ मा नेपाल सरकारले निर्यात शुल्क हटाएपछि चीनसँगको व्यापार फस्टाउन थालेको थियो । आर्थिक वर्ष २०१५-१६ मा नेपाल विनाशकारी भूकम्पबाट प्रभावित हुँदा चीनबाट आयात रु ११६.११ अर्ब रहेको थियो । यो सन् २०१४–१५ मा रु ९९.२८ अर्बले बढी थियो । गएको सात वर्षमा चीनबाट आयात तीन गुणा ले वृद्धि भएको छ।
नेपाल विदेश व्यापार संघका अध्यक्ष सुनिल कुमार धानुकाले महामारी पछी ढुवानी खर्च अत्यधिक बढेको बताउनुहुन्छ । चीनबाट नेपालमा २० फुटको कन्टेनर ढुवानी गर्न हाल ६ हजार ६ सय ५० अमेरिकी डलर र ४० फुटको कन्टेनर ढुवानी गर्न १० हजार ५ सय अमेरिकी डलर देखि ११ हजार ५ सय लाग्छ । यो महामारी अघि २० फुटको कन्टेनरको लागि १,८००-२,००० अमेरिकी डलर र ४० फुटको कन्टेनरको लागि २,८०० अमेरिकी डलर थियो। माल ढुवानी लागतमा वृद्धि हुनुको अर्थ व्यापारीहरूको लागि मालसामानको मूल्यमा २०-२५ प्रतिशत भन्दा बढी वृद्धि हो जसको मार उपभोक्तालाइ परेको छ। ढुवानी लागत नेपाल जस्ता देशहरूमा खाद्य तथा गैर-खाद्य मूल्यको प्रमुख घटक हो। चीन भारतपछि नेपालको दोस्रो ठूलो व्यापारिक साझेदार हो।
नेपालले गत आर्थिक वर्षमा चीनबाट आयात गरेको प्रमुख आयातमा विद्युतीय वस्तु (रु १६.७० अर्ब), मेसिनरी र पार्ट्स (रु २१ अर्ब १७ करोड), तयार गरिएका गार्मेन्ट (रु १७.९६ अर्ब) र दूरसञ्चार उपकरण तथा पार्ट्स (रु ३१.५५ अर्ब) रहेको नेपाल रास्ट्र बैङ्कले जनाएको छ । गत आर्थिक वर्षमा मुलुकले हस्तकला, प्रायः धातु र ऊन, रु १४ करोड ९१ लाख, रु १६ करोड ९५ लाख मूल्य बराबरका अन्य हस्तकलाका सामान र रु २२ करोड ८० लाख मूल्य बराबरको ऊनी कार्पेट चीनतर्फ निर्यात गरेको थियो ।
महामारीले विश्वव्यापी रूपमा भाडा लागत बढाएको छ। फलस्वरूप, वस्तुहरू महँगो भएकाले नेपालजस्ता देशहरूमा मुद्रास्फीतिमा उल्लेखनीय वृद्धि भएको छ।
व्यापार र विकासको लागि संयुक्त राष्ट्र सम्मेलन (UNCTAD) ले उच्च ढुवानी लागतले अर्को वर्ष सामानहरू महँगो हुने भविष्यवाणी गरेको छ। नोभेम्बर १८ मा प्रकाशित UNCTAD प्रतिवेदन अनुसार, कन्टेनर ढुवानी दरमा विश्वव्यापी वृद्धिले आयात मूल्यमा ८.७ प्रतिशत वृद्धिको आधारमा अर्को वर्ष अल्पविकसित देशहरूमा उपभोक्ता मूल्यहरू २.२ प्रतिशतले बढाउन सक्छ।
माल ढुवानी, ढुवानी कन्टेनरहरूको अभाव, र सीमित क्षमता र बन्दरगाहहरूमा भीडको मागमा भएको वृद्धिको बीचमा कन्टेनर भाडा दरहरू गगनचुम्बी बन्यो, प्रतिवेदनले भन्यो कि साना अर्थतन्त्रहरूमा प्रभाव सामान्यतया ठूलो थियो।नेपाल ट्रान्स हिमालयन बोर्डर कमर्स एसोसिएसनका अध्यक्ष अशोककुमार श्रेष्ठले केरुङदेखि ३० किलोमिटरको नेपाल सीमासम्मको ढुवानी शुल्क महामारीअघि रु एक लाखबाट ६ गुणा बढेर प्रति कन्टेनर करिब रु ६ लाख पुगेको बताए । भूकम्पअघि तातोपानी नाकाबाट दैनिक सयभन्दा बढी कार्गो कन्टेनर आउँथे । अहिले दैनिक करिब आठ कन्टेनर केरुङबाट नेपाल आउने गरेको श्रेष्ठले बताए । चीनबाट आयात हुने अधिकांश सामान दशैं र तिहारमा चाडपर्वका लागि बिक्री हुने गरेको छ । तर दुई वर्षदेखि अर्डर गरिएका सामानहरू यति ढिलो आइपुगेका छन् कि तिनीहरूले चाडपर्वको किनमेल सिजन गुमाएका छन्। चीनले नेपाली व्यापारीलाई भिसा नदिँदा वस्तुगत रूपमा अर्डर गर्नुपर्ने भएकाले गुणस्तरमा ठगी भइरहेको श्रेष्ठले बताए । नेपाली पक्षमा पूर्वाधारको अभाव पनि यसतर्फ कम कन्टेनर आउनुको एउटा कारण हो । ‘कस्टम यार्ड निकै सानो छ,’ श्रेष्ठले भने । ‘लिपिङदेखि बाह्रबिसेसम्म सडक त्यति राम्रो छैन, हरेक वर्ष वर्षायाममा यस्तो समस्या हुने गरेको छ । धेरै आयातकर्ताहरूले घाटा र अनिश्चितताबाट बच्न दक्षिणी सीमा नाका हुँदै आफ्नो भित्रिने कार्गोलाई पुनः रुट गरिरहेका छन्। चीनबाट अर्डर गरिएका सामानहरू सामुद्रिक ढुवानीबाट नेपाल आउन सामान्यतया दुई महिना र कन्टेनर ट्रकबाट उत्तरी सीमानाका ओभरल्याण्ड पुग्न दुई हप्ता लाग्छ। व्यवसायीले उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालय, अर्थ मन्त्रालय, परराष्ट्र मन्त्रालय, चिनियाँ दूतावास र निजी क्षेत्रको सर्वोच्च निकाय नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ (एफएनसीसीआई) लाई आफ्ना समस्याबारे जानकारी गराएका छन् ।
सरकारले थप कन्टेनर नेपाल भित्र्याउन चिनियाँ अधिकारीसँग वार्ता गरिरहेको छ तर व्यापार समस्या भने यथावत छ । भन्सार तथ्याङ्कले चीनतर्फको निर्यात सन् २०१९-२० मा १ अर्ब १९ करोड रुपैयाँबाट गत आर्थिक वर्षमा १ अर्ब रुपैयाँमा झरेको देखाएको छ । जुन आर्थिक वर्ष २०१८-१९ को कुल २ अर्ब १० करोड रुपैयाँ ढुवानी भएको तथ्याङ्कको झण्डै आधा हो। नेपाल–चीन सीमामा अघोषित नाकाबन्दी हुँदा नेपाली व्यापारीले सामान आयात गर्न नसक्दा करोडौं रुपैयाँको नोक्सानी बेहोर्नु परेको चिन्ता पनि बढेको छ । व्यापार अर्थशास्त्री पोषराज पाण्डेले भने ।
Kamalpokhari, Kathmandu
Phone : 01-5326366, 01-5328298
Mobile : 9841293261, 9841206411
Email : madhyanhadaily59@gmail.com
सूचना विभाग दर्ता नं. : 807/074/075
© 2024 मध्यान्ह सर्वाधिकार सुरक्षित | Managed by Bent Ray Technologies