-सविना मुडभरी
छोरी मान्छेले एक्लै हिँड्नु हुँदैन, नचिनेको मान्छेसँग बोल्नुहुँदैन, निहुरिएर हिँड्नुपर्छ, सामाजिक मूल्य–मान्यतामा अडिग रहनुपर्छ भनेर अझै पनि घोकाइन्छ । यो सायद छोरीमान्छेलाई कमजोर देख्ने सोचको उपज हो ।
छोरीलाई पढाउनुपर्छ भन्ने सोच कतिपयमा अलि अगाडिबाटै विकास भएको भए पनि कतिपयमा अझै छोरीको पढाइमा खर्च गरेर फाइदा छैन भन्ने मानसिकता कायमै छ । छोरीलाई पढाइमा खर्च गरेमा उनीहरू छोराभन्दा कम हुन्नन् भन्ने मान्यता स्थापित गर्ने गतिलो उदाहरण हुन्, डा. रेणुका थापा ‘सोलु’ ।
वि.सं. २०२८ सालमा हिमाली जिल्ला सोलुखुम्बुको सोताङमा जन्मिएकी रेणुका थापाले डाक्टरको उपाधि पाउन कम्ती संघर्ष गर्नुपरेन । सहनै नसकिने खालका आरोप खेप्नुपर्यो ।
जब उनी आइए पढ्न सोलुखुम्बुबाट काठमाडौं आइन्, त्यतिबेला गाउँभरी उनका कुरा काट्थे । ‘राधा बिग्री’ भनिन्थ्यो (गाउँमा उनलाई राधा भनिन्थ्यो) । त्यति मात्रै होइन, दसैँको टीका लगाउँदा छोरीहरूलाई आशीर्वाद दिँदा ‘राधाजस्ती नभएस्’ भन्थे ।
जब अन्तिम सास जान बाँकी बुबालाई बचाएर सकुशल घर फर्काइन् । पढिन् लेखिन त्यसपछि भने सबैले गाउँका छोरीहरूलाई भन्न थाले– ‘राधाजस्तै भएस्’ । गाउँमा म रोलमोडल बनिन् । धेरैले उदाहरण दिँदा आजभोलि उनकै नाम नाम लिन थालेका छन् ।
उनको आत्मबल झन् उच्च भएको छ । उनी हुन् सोलुखुम्बु जिल्लाबाट पहिलोपटक पिएचडी गर्ने महिला हुन् रेनुका थापा ‘सोलु’ । रेणुका सोलुखुम्बु जिल्लाबाट पिएचडी गर्ने पहिलो महिला मात्रै होइनन्, एउटा कुशल प्रशासक र साहित्यकार पनि हुन् ।
गाउँभरिकाले कुरा काट्दा रेणुलाई पढ्ने र अघि बढ्ने प्रोत्साहन उनका बाबुले दिन्थे । बाबुकै रेखदेखमा उनले एसएलसी दिएकी थिइन् । उनी बाबुलाई साँच्चिकैको पहरेदार भनेर सम्झन्छिन् ।
“बुबा राजनीति गर्ने हुँदा मलाई पढ्न कुनै बाधा भएन । पाँच कक्षासम्म गाउँकै विद्यालयमा पढेँ । जुन विद्यालय बुबाले नै स्थापना गर्नुभएको थियो । १० कक्षासम्म पढ्न शिवटार मावि जानुपर्यो । जब टेस्ट परीक्षा पास गरेँ । अनि केटा साथीहरू सदरमुकाम सल्लेरीमा कोठा लिएर ट्युसन पढ्न थाले । हामी छोरीजतिले घरमै काम गर्दै परीक्षाको तयारी गर्यौँ । एसएलसी दिने समय आयो । सेन्टर नेले भन्ने ठाउँमा थियो । सामान भरियालाई बोकाएर बुबा र म परीक्षा केन्द्र पुग्यौँ । परीक्षा दिन जाँदा बुबाले मलाई पूरै सुरक्षा दिनुभएको थियो । पुलिस देखेपछि छोरी सुरक्षित हुन्छे भनेर होला, उहाँ पनि निस्फिक्री देखिनुहुन्थ्यो । परीक्षा नसकिइन्जेल बुबा कुरेर बस्नुहुन्थ्यो । सुरक्षा दिएर डेरासम्म पु¥याउनु हुन्थ्यो । नतिजा आउँदा म गणित विषयमा फेल भएँ । फेरि दिएँ, फेरि फेल भएँ । भागेर झापास्थित दिदीको घरमा गएर ट्युसन पढेपछि तेस्रोपटक गणितमा ५६ नम्बर ल्याएर एसएलसी पास गरेँ”, आफ्नो एसएलसी परीक्षा दिँदै गर्दाको अनुभव रेणुले यसरी सुनाइन् ।
रेणुलाई पढ्न सकस थियो । आफन्तहरु १० कक्षामै पढ्दा उनलाई बुढी भइ भन्थे । आफन्तहरु विवाहको लागि एकपछि अर्को गर्दै केटा लिएर आइरहन्थे । तर, उनको सोच पढ्ने थियो । बुबालाई विवाह गर्दिनँ भनेपछि बुबाले आफन्तको कुरालाई टारिदिन्थे । सायद भावना बुझ्ने बुबा नभएको भए रेणुको बिहे सानैमा हुन्थ्यो । उनको पढ्ने इच्छा पूरा हुन्नथ्यो । “समयमै विवाह नगरेर अध्यक्षले छोरी बिगा¥यो भन्ने आरोप लगाउने धेरै थिए”, बाबुलाई परेको पीडाबारे रेणुले भनेकी छिन् ।
रेणुमा पढ्ने चाह यति थियो कि उनी जे पनि गर्न तयार भएकी थिइन् । एसएलसीपछि उनी एक्लै भागेर झापा गइन् । एसएलसी पास गरिन् । त्यो देखेर बुबालाई उनीप्रति निकै विश्वास बढेछ । छोरी बिग्रिन्न भन्ने परेछ । त्यसपछि आइए पढ्न काठमाडौं जाने उनको प्रस्ताव बुबाले स्वीकार गरे ।
धोबिधारामा ४ सय रुपैयाँमा कोठा भाडामा लिइन् । फुपुको छोरीको सहयोगमा काठमाडौंको बागबजार स्थित पद्मकन्या क्याम्पसमा आइए भर्ना भइन् ।
एक दिन उनलाई बुबा बिरामी भएको खबर आयो । उनी घर पुग्दा बुबालाई तुलसीको मठमा निकालिएको रहेछ । अन्तिम सास कतिखेर जाला भनेर आफन्त कुरिरहेका थिए । गलाभरी सिँगानका टाटै टाटा लिएर भाइबहिनी उदास अनुहारमा देखिन् । बुबालाई बोकेर काठमाडौं लगे । त्यसपछि उपचार गरेर फर्काएँ ।
काठमाडौं छिरेपछि आर्थिक चिन्ताले उनलाई सताउन थाल्यो । ट्राभल एजेन्सी अफिसमा रिसेफ्सनको काम पाइन् । मासिक सात सय रुपैयाँ तलब दिइयो । सानैदेखि स्वीटर बुन्ने उनको रहर थियो । ठमेलको गार्मेन्टबाट अर्डरको स्वीटर ल्याएर बुन्न थालिन् । रातभरि स्वीटर बुनेर आफूलाई पुग्ने पैसा कमाउन थालिन् । त्यतिबेला उनी जम्मा दुई–तीन घन्टा मात्र सुत्थिन् ।
उनको गाउँकै एकजना बलबहादुर थापाबाट विवाहको प्रस्ताव आयो । माग्न आउने थापा त्रिविको जागिरे भएकाले उनी राजी भइन् । आफूले पढ्न पाउनुपर्ने सर्तमा बिहे गरिन् ।
“काठमाडौं जिल्ला प्रशासन उनी भन्छिन् कार्यालयमा विवाह दर्ता गयौं । अन्य तामझाममा लागेनौँ, दाइजो र अंश दुबै नलिइ आफ्नै परिश्रममा जीवन बाँच्न सिक्ने भन्दै”, विवाहको निर्णयबारे उनी भन्छिन् ।
विवाहपछि उनको दैनिकी फेरियो । गरिरहेको काम छोडिन् । सासूआमा दमको बिरामी भएकाले उनको स्याहार–सुसारमा कुनै कमी हुन दिइनन् । तर, पढाइ भने निरन्तर लगिन् ।
यही बीचमा छोरा जन्मियो । छोराको स्याहार गर्दा गर्दै उनी पुनः पढ्न थालिन् । केही समयभित्रै उनले त्रिविमै जागिर खाइन् ।
सासु, श्रीमान्, छोरा सबैको रेखदेखसँगै उनीमाथि जागिरको बोझ पनि उत्तिकै थियो । तर, पढाईप्रति उनको लगाव सामान्य थिएन । सबै कामको बीच उनले आफ्नो अध्ययनलाई पनि निरन्तरता दिइरहिन् । निकै व्यस्तताको बीच संस्कृत विश्वविद्यालयबाट ‘विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालाका उपन्यासका नारी पात्रमा नीति चेतना’ शीर्षकमा पिएचडी गरिन् । सोलुखुम्बुबाट पिएचडी गर्ने पहिलो महिला उनै बनिन् । जीवनमा पिएचडी गर्नेसम्मको अवस्थामा पुग्नुमा आत्मभित्रको साहससँगै परिवार अनि जीवनसाथीको पनि महत्वपूर्ण योगदान रहेको बताउँछिन् । उनी आफ्नो सफलतामा आफ्नाको भूमिका बिर्सन सक्दिनन् ।
Kamalpokhari, Kathmandu
Phone : 01-5326366, 01-5328298
Mobile : 9841293261, 9841206411
Email : madhyanhadaily59@gmail.com
सूचना विभाग दर्ता नं. : 807/074/075
© 2024 मध्यान्ह सर्वाधिकार सुरक्षित | Managed by Bent Ray Technologies