–सबिन पनेरू
राजनीति कुनै विशेष समूहको सम्पत्ति मात्र होइन, बरू समाजको प्रत्येक तहमा पर्ने प्रभावसहितको विषय हो । हरेक नागरिकले राजनीति बुझ्नु र यसको प्रक्रियामा सहभागिता जनाउनु लोकतान्त्रिक प्रणालीको आधारभूत आवश्यकता हो । विशेषगरी युवाहरूको राजनीति प्रति चासो र संलग्नता झन् महत्वपूर्ण हुन्छ, किनभने उनीहरू भविष्यका नीति–निर्माता, परिवर्तनका संवाहक र समाजका महत्वपूर्ण चालक हुन् । नेपाल जस्तो युवा जनसंख्या बढी भएको देशमा त झन् युवाको राजनीतिक भूमिका अविश्वसनीय रूपमा ठूलो छ ।
नेपालमा युवाहरूको राजनीतिक सहभागिता मिश्रित देखिन्छ । एकातर्फ, निर्वाचन, प्रदर्शन, तथा अभियानहरूमा युवा शक्तिको प्रभावशाली सहभागिता देखिन्छ, जसले परिर्वतन र सुधारको संकेत गर्छ । अर्कातर्फ, युवाहरू राजनीतिक दलहरूको आन्तरिक झगडा, अस्थिरता तथा भ्रष्टाचारबाट निराश भई राजनीतिबाट टाढिन खोज्ने प्रवृत्ति पनि बढ्दो छ । धेरै युवा अवसर नपाउने, पुरानो पुस्ताले ठाउँ छोड्न नचाहने तथा राजनीतिको व्यावसायीकरणका कारण राजनीतिप्रति अनिच्छुक देखिन्छन् ।
युवाहरूलाई राजनीतिमा सक्रिय बनाउनका लागि उनीहरूको विश्वास जित्नु आवश्यक छ । यसका लागि पारदर्शिता, उत्तरदायित्व तथा युवा–मैत्री नीति निर्माण जरूरी हुन्छ । राजनीतिक दलहरूले युवाहरूलाई नेताको रूपमा विकास गर्ने, दलभित्र लोकतान्त्रिक अभ्यास बढाउने तथा अवसरको समान वितरण गर्ने काम गर्नुपर्छ । सामाजिक सञ्जाल र प्रविधिले युवाहरूलाई राजनीतिक सचेतना र सक्रियतामा जोड्न सक्ने सम्भावना छ । डिजिटल प्लेटफर्महरू प्रयोग गरी युवाहरूले आफ्ना आवाज बुलन्द गर्न, नीति निर्माणमा सुझाव दिन तथा जनताका मुद्दाहरू उठान गर्न सक्छन् । डिजिटल युगमा युवा सहभागिताको नयाँ तरिका खोजी गरिनुपर्छ ।
नेपालको शिक्षामा पनि नागरिक शिक्षालाई प्राथमिकता दिन आवश्यक छ । विद्यालय तथा कलेजमा लोकतन्त्र, नागरिक अधिकार, उत्तरदायित्व तथा नेतृत्व विकास सम्बन्धी पाठ्यक्रम समावेश गरिनु पर्छ । शिक्षाले युवालाई मात्र राजनीतिक रूपमा सचेत बनाउने होइन, उनीहरूलाई लोकतान्त्रिक मूल्य र सहिष्णुता पनि सिकाउँछ । नेपालमा राजनीतिक नेतृत्व मुख्यतः पुरानो पुस्ताले ओगटेको देखिन्छ । दीर्घकालीन रूपमा सोच्ने हो भने युवा नेतृत्वलाई प्रोत्साहन गर्न आवश्यक छ । युवा नेताहरूले नयाँ सोच, नवीन दृष्टिकोण र आधुनिक प्रविधिको प्रभावकारी उपयोग गर्न सक्छन्, जसले नीति निर्माणलाई अझ प्रभावकारी बनाउँछ ।
देशका लागि आवश्यक परिवर्तन ल्याउन युवाहरूले मात्र सरकार र राजनीतिक दलको मुख ताक्ने होइन, आफैं नेतृत्व लिनुपर्छ । स्थानीय तहको राजनीतिबाट सक्रियता सुरू गर्दै, अभियान तथा सचेतना कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्दै उनीहरूले आफ्नो उपस्थितिलाई प्रभावकारी बनाउनु जरूरी छ । युवा नेतृत्वले समावेशी नीति, नवीन समाधान, तथा पारदर्शी शासन प्रणालीलाई प्रवद्र्धन गर्न सक्ने भएकाले उनीहरूलाई अवसर प्रदान गर्नुपर्छ । नेपालको वर्तमान राजनीतिक परिदृश्यमा धेरै चुनौतीहरू छन्– भ्रष्टाचार, अस्थिरता, अवसरवादिता र संस्थागत कमजोरीहरू । यस्ता समस्या समाधानका लागि युवाहरूले आफ्नो जिम्मेवारी बोध गर्नुपर्छ ।
युवाहरूले राजनीतिलाई मात्र रोजगारीको माध्यम वा सत्तामा पुग्ने भरपर्दो उपायको रूपमा हेर्नु हुँदैन । बरू उनीहरूले नैतिक राजनीति, सुशासन र उत्तरदायी नेतृत्वलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ । यदि युवाहरू स्वयं भ्रष्टाचार र अवसरवादितामा फस्ने हो भने, राजनीतिक परिदृश्य परिवर्तन हुने आशा गर्न सकिन्न । त्यसैले, सचेत, निष्ठावान् तथा समाज परिवर्तनका लागि प्रतिबद्ध युवाहरूको आवश्यकता छ ।
नेपालको राजनीति सुधार गर्नका लागि युवा सहभागिता अनिवार्य छ । उनीहरू नै देशको भविष्य भएकाले राजनीति प्रति अनासक्त हुने हैन, सक्रिय भूमिका खेल्नुपर्छ । तर, सही उद्देश्य, नैतिकता र जिम्मेवारीसहित राजनीतिमा लाग्नुपर्छ । शिक्षाको सशक्तीकरण, डिजिटल प्रविधिको उपयोग र लोकतान्त्रिक अभ्यासलाई आत्मसात् गर्न सके मात्र नेपालमा नयाँ युगको सुरूवात हुनेछ । यदि युवाहरूले परिवर्तन ल्याउने साहस देखाएनन् भने देश पुरानै गतिमा अल्झिरहनेछ । त्यसैले, राजनीतिक नेतृत्व र प्रणाली सुधार्नको लागि युवाहरूले अब सम्हालिनुपर्छ । जागरूक बन्नुपर्छ र नेपालको समृद्ध भविष्यको मार्गचित्र कोर्न सक्रिय भूमिका निर्वाह गर्नुपर्छ ।
