–गोविन्द विक
खोटाङ्ग जिल्ला काहुले गाविस वडा नं. ८ (साविक जन्तेढुङ्गा गाउँ पालिका वडा नं. ३) मा जन्मिएकी राजन विककी आमा सानैमा बितिन् । बुबाले कान्छी आमा भित्र्याएपछि उनका दुःखका दिनहरू सुरु भए । दुःखसँग लुकामारी गर्दै राजन अगाडि बढ्न थालिन् ।
न माइतीको साथ, न घरका अरु कसैको साथ, न त साथी सङ्गीको साथ । एक्लै संघर्ष गरेर जीवनको गोरेटो पार लगाउँदै गर्दा गाउँबाट काठमाडौंतिर आइपुगिन् । काठमाडौंको शहरमा कोही चिनेको छैन, जानेको छैन, बुझेको छैन, केही पढ्न पनि आउँदैन, राजनको लागि काठमाडौं झन् अन्धकारमय भयो । सानैदेखि नेपाली कांग्रेससँग नजिक राजन भन्छिन् जन्मदै कांग्रेस भएर जन्मिएको उनका परिवारले कांग्रेसलाई नै भोट दिन्थे ।
सानैमा पारिवारिक ममताको अभावमा पिसिएकी राजनले पढ्ने बेला स्कुल भनेको कस्तो हुन्छ ? के हो ? थाहा पाउने मौका नै मिलेन । आफ्नै दुःख पार लगाउन संघर्ष गरिरहेकी राजन विकलाई अरुको दुःखले झनै पीडा दिन थालेको उनी सम्झन्छिन् । आमा–बुबा विहीन अरुका छोराछोरीले भोकै बसेको, स्कुल जान नपाएका बालबालिकाको पीडा अनि श्रीमानले बीचैमा छोडेर अलपत्र भएका महिलाहरूको दुःख राजनका लागि प्यारो हुँदै गयो । उनले अठोट गरिन् अब मेरो दुःखसँगसँगै आमा–बुवा विहीन बालबालिका र श्रीमान् विहीन महिलाहरूको दुःखलाई पनि पार लगाउन मैले परिस्थितिसँग लड्नै पर्छ ।
आफ्नो र अरुको दुःखलाई पार लगाउने उपायको रूपमा दलित महिला उत्थान केन्द्र नामक गैर सरकारी संस्था खोलिन् । उनी भन्छिन्, संस्था मेरा लागि थिएन, अभिभावक विहीन बालबालिका र महिलाहरूका लागि थियो । तमाम आमा–बुवा विहीन बालबालिका र एक्लो छहारीमा दुःखसँग लुकामारी खेलिरहेका महिलाहरूको जिजीविषालाई सहज बनाउने प्रयत्न गर्ने प्रक्रियामा निकै हन्डर खेप्नु परेको कुरा अहिलेपनि दिमागमा ताजै छ ।
पितृसत्ताले हैकम जमाएको नेपाली समाजमा महिलालाई त्यसैपनि कठिन नै छ, त्यसमाथि राजन झन् सबैसँग एक्लिएकी उनको साथी भनेको दुःख मात्रै थियो । संस्थामार्फत अभिभावकविहीन बालबालिका र एकल महिलाहरूको अधिकारकालाई बालआश्रम चलाउने र महिला उत्थानका कार्यक्रमहरूलाई सशक्त बनाइ महिलालाई आफू अनुकुलको हतियारका रूपमा हेर्नेहरूका विरुद्धमा निर्मम भएर लड्नका लागि विभिन्न कार्यक्रम गर्न थालेको उनी भन्छिन् । काम गर्दै जाँदा त्रिपक्षीय द्वन्द्वमा परेका पारिएका करिब ६२ जिल्लाका कयौं अनाथ बालबालिकाहरूलाई आश्रय दिएर अहिले ती बालबालिका ठूला भई अष्ट्रेलिया अमेरिका जापान पुगिसकेका उनले बताइन् । राजन विकद्वारा सञ्चालित स्कुलमा निमुखाहरूले निःशुल्क पढ्न पाइने र आवाज दबिएका दबाइएका महिलाहरूको आवाजका लागि विभिन्न समूहहरू गठन गरी काम गरिरहेको विभिन्न सीपमुलक कार्यक्रमहरू पनि सञ्चालन गरिरहेको र आफूले सकेसम्म निमुखा बालबालिका निमुखा महिलाहरूका लागि काम गर्ने उनले बताइन । समाजसेवा मनदेखि नै हुनुपर्ने उनको अनुभव छ ।
कुनै औपचारिक शिक्षाको स्वाद लिन नपाएकी राजन विक नेपाली कांग्रेसकी नेता पनि हुन् । पार्टीले उनलाई गतिलो जिम्मेवारीमा त लगेन तर, पार्टी संगठनदेखि पाटीलाई मजबुत बनाउन अहोरात्र लागिरहेको छिन् । आफूले कसैको चाप्लुसी गर्न ध्यान नदिएको हुनाले नै आफूलाई पार्टीमा गतिलो अवसर नमिलेको उनी गुनासो गर्छिन् । आफू पढ्न नपाएको हुनाले नै सबैका छोरोछोरीले पढ्न पाउनुपर्छ, आफू बिरामी हुँदा एउटा सिटामोल खाने हैसियतसमेत गुमाएको पीडाले गर्दा स्वास्थ्य सस्था खोलेर निमुखाहरूलाई निःशुल्क सेवा दिने धोको उनी सुनाउँछिन् ।
पैसा नहुनेले आमाबुबाको अडेसो गुमाएकाहरूले पढ्न पाउनुपर्छ भन्ने उद्देश्यका साथ राजन स्कुल खोलेर अहिले सञ्चालनमा रहेको उनले बताइन् । एक त शिक्षा थिएन, अर्को सबैबाट टाढिएको झन् अर्को पीडा, दलित भनेर अछुत मानिएको पीडा, तमाम दुःख र संर्घषलाई नजिकबाट अनुभव गरेको र अझैपनि तिनै अभिभावक विहीन बालबालिका र एकल महिलाहरूको दुःखलाई पार लगाउने सोच र योजनामै संघर्ष गरिरहेको उनी सुनाउँछिन् । अशिक्षितको पीडा, पीडा आफन्त बिहीनताको पीडा जाततन्त्रमा रुमलिएको जातीय छुवाछुतयुक्त व्यवहारको पीडा, पितृसत्तात्मक पुरुषवादी समाजले महिलालाई गर्ने व्यवहारको पीडा यी सबै पीडालाई दैनिकी बनाएकी राजन विकको अर्को नाम हो संघर्ष ।
दबिएका दबाइएका महिलाको आवाजका लागि हेपिएका बालबालिकाको उत्थानका लागि राजन विक अझ सशक्त गतिलो खम्बा बन्न चाहन्छिन् । उनलाई सहयोगी हातहरूको सकारात्मक मनहरूको खाँचो अझै छ । “मलाई सहयोग र साथ दिने सकारात्मक मनहरू भए म अझै निमुखा बालबालिका निमुखा महिलाहरूका लागि अडेसो बन्न सक्छु”, उनी भन्छिन् ।
महिलाले अवसर पाएका छन्, नपाएका नेताका श्रीमती राज्यका उच्च तहमा बस्नेहरूका श्रीमती अथवा भनौ उपल्लोस्तरका महिलाहरूले अवसर पाएका छन् । दलित पिछडिएका अर्काको चाप्सुली नगर्ने आफ्नै संघर्षबाट खारिएर अगाडि बढेका निमुखाहरूको पीडालाई नजिकबाट बुझेका महिलाहरूले राजनैतिक दलमा विभिन्न संवैधानिक आयोगमा राज्यका निकायमा राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय अवार्ड पाउने क्रममा उनीहरूको लिस्टमा अटाउँदैन ।
हामीले पुरुषका विरुद्ध लड्ने भन्दा पनि पुरुष प्रवृत्तिका विरुद्ध बोल्ने हो लड्ने हो भन्ने उनको मान्यता छ । नारी दिवसको रूपमा हजारौं वर्षदेखि मार्च ८ मनाउँदै आइएको छ । तर पनि निमुखा दलित महिलाहरूका लागि कहाँ छ नारी दिवस ? दिवसले मात्रै महिलाहरूको मुक्ति नहुने बाल अधिकार दिवस मनाएर बालबालिकाको उत्थान नहुने संघर्षबाट खारिएकाहरूलाई राज्यले नै परिचालन गरी महिला अधिकारका लागि काम गर्नुपर्ने उनको धारणा छ ।
Kamalpokhari, Kathmandu
Phone : 01-5326366, 01-5328298
Mobile : 9841293261, 9841206411
Email : madhyanhadaily59@gmail.com
सूचना विभाग दर्ता नं. : 807/074/075
© 2024 मध्यान्ह सर्वाधिकार सुरक्षित | Managed by Bent Ray Technologies