–ज्योतिलाल वन
पंक्तिकारले अनेकौं पटक दोहोर्याउने गरेको छ– नेपालमा राजतन्त्रको अन्त्य गरी संघीय लोकगणतान्त्रिक राजनीतिक व्यवस्था र शासन प्रणाली स्थापनाको मूल कारक माओवादी सशस्त्र संघर्ष नै थियो । यो व्यवस्था कायम भएपछि यहाँको राज्यसत्तामा विशेष हावी कम्युनिष्ट भनिनेहरू नै हुँदै आएका छन् । तर, यिनले यस्तो अनुकुल परिस्थिति बन्दा पनि सञ्चालन गर्नपर्ने र सकिने कामहरू समेत गर्दै गरेनन् ।
तथापि, सत्ताबाट बिमुख हुँदा क्रान्तिको कुरा गर्ने र सत्तामा गएपछि हराउने शैली अहिलेपनि कायमै छ । यसै सन्दर्भमा यहाँ कम्युनिष्ट भन्नेले सत्तामा पुगेपछि गर्नुुपर्ने दायित्व के थियो भन्ने चर्चा गर्ने प्रयास गरिएको छ ।
विज्ञान र वस्तुपरक (मुलतः मार्क्स प्रतिपादित द्वन्द्वात्मक भौतिकवाद आधारित) सांस्कृतिक चेतना विकासका लागि पाठ्यक्रमको विकास, सञ्चारमाध्यमहरूको उपयोग र सामाजिक चेतना अभिवृद्धि कार्यक्रमहरूलाई प्रभावकारी रूपमा विकास गर्न सकिन्थ्यो । तर, त्यसो भएन । यस्तै, माध्यमहरू मार्फत जातीय र लैङ्गिक भेदभावलगायत विभिन्न सामाजिक र सांस्कृतिक कुरीतिहरूका विरुद्ध सामाजिक अभियानहरू संचालन गर्न सकिन्थ्यो । त्यो पनि भएन ।
आफुलाई चाहिनेभन्दा बढी भूमि ओगटेकाहरूबाट भूस्वामीको हैसियतका आधारमा मुवाब्जा दिएर वा नदिएर भूमि अधिग्रहण गरी भूमिहीन र गरीब किसानलगायतका कृषि श्रमिकहरूमा ससर्त न्यायोचित भूमि वितरण गर्न सकिन्थ्यो । यस्तै, कृषिजन्य (अन्नबाली, तरकारी, फलफुल, जडिबुटी आदि) उत्पादन विकासका लागि विशेष प्राथमिकता दिएर सिचाईंको व्यवस्थालगायत उन्नत कृषिप्रविधि अपनाई व्यवसायिक कृषि विकास गर्न सकिन्थ्यो । तर, भएन ।
नेपालमा संसारका अन्य मुलुकमा पाउन नसकिने दुलर्भ र अतिमूल्यवान जडिबुटीलगायतका बनस्पति, पर्याप्त जलस्रोत एवम् विभिन्न खनिज पदार्थका खानीहरू समेत रहेकोले यिनको खोजी, उपयोग, उत्पादन विधि र उत्खनन्को प्रयास गरी मुलुकका निम्ति राम्रो आयस्रोेतका साथै, रोजगारीवृद्धको परिस्थिति समेत र्सजना गर्न सकिन्थ्यो । जुनप्रति प्रयास नै भएन ।
औपचारिक र अनौपचारिक सबै क्षेत्रमा श्रम गर्ने श्रमिकहरूलाई न्यायोचित पारिश्रमिकलगायत अन्य अवश्यक सुविधाको व्यवस्था मिलाउन सकिन्थ्यो । त्यतातिर सत्तामा पुुगेपछि ध्यान गएन ।
यस्तै, समाजमा अझैपनि मिटरब्याज सूदखोर तथा जनशोषक वित्तीय निकायहरूले जनताहरूमाथि गरेको चरम शोषण र अत्याचार अन्त्य गर्न यस्ता अत्याचारीहरूमाथि सशक्त कारबाही गर्न सकिन्थ्यो । यस्ता अत्याचारीहरूको जायजेथा जफत गरी यिनको अत्याचारको मार भोगेका जनतालाई न्यायोचित क्षतिपूर्ति दिलाउन सकिन्थ्यो । भ्रष्टाचारी तथा तस्करहरूको गहन र सुक्ष्म छानबिन गरी यस्ताहरूले अवैध किसिमले लुकाएको सारा सम्पति जफत गरी, उक्त सम्पत्ति राजश्वमा दाखिला गरी यस्ताहरूलाई कसुरको तह अनुसार सख्त कानूनी कारबाही गर्न सकिन्थ्यो । तर, काम भएन ।
राष्ट्राध्यक्षदेखि वडा सदस्यसम्मले न्यूनतम आवश्यकता परिपूर्तिका लागि मात्र राज्यकोषबाट पारिश्रमिक लिएर आम जनताकै तहमा सरल जीवनशैली (एक उदाहरण भियतनामका पूर्व राष्ट्राध्यक्ष होचिमिन्ह) अपनाएर जनसेवामा समर्पित हुने खालको उदाहरणीय आदर्श जीवनव्यवहार देखाउन सकिन्थ्यो । तर बिडम्बना, राज्यसत्ता संचालनको अवसर पाएका कथित वामहरूले यस्ता प्रयासहरू गर्दै गरेनन् ।
राज्यको नेतृत्वमा पुुगेपछि उनीहरुको ध्याउन्न राज्यसत्तामा कसरी टिक्ने र कसरी पुग्ने, त्यसका लागि कसरी आफ्नो दल र आफूलाई प्रभावशाली बनाउने यसैमा कायम रह्यो । यी श्रमजीवि जनताहरूबाट अलग्गिए । यसका लागि यी श्रमशोषक, भ्रष्ट, जालिफटाहा र गुण्डागर्दी गर्नेहरूसँग नजिकिए । कुत्सित स्वार्थ ग्रसित यी आफ्ना विगत मूल्यमान्यताबाट स्खलित मात्रै बनेनन्, गद्दार र विश्वासघाती नै बन्न पुगे ।
यस्ताहरूलाई छाडेर भन्दा यहाँ सत्ताभन्दा बाहिर रहेका आफूलाई शुद्ध र क्रान्तिकारी ठान्ने ‘कम्युनिष्ट’हरू पनि नभएका हैनन् । यी मार्क्स, लेनिन र माओलाई ‘महापुरुष’ नै ठान्छन्, तिनीहरूप्रति खुब भक्तिभाव देखाउँछन्, तिनका कोटेसन भट्याउँछन्, तिनका भनाइहरूलाई ‘ब्रह्मवाक्य’ जस्तै ठान्छन्, कसैले तिनको कमी र असान्दर्भिक पक्ष औल्यायो भने उसलाई ‘साम्राज्यवादको दलाल’ ठान्न पनि बेर लाउँदैनन् । लेनिन, स्टालिन, माओ आदिहरूले आ–आफ्नो देश र समाजको, उनीहरूको समकालीन सापेक्षतामा व्यक्त गर्ने गरेका सूत्रहरू फलाक्छन् र साम्यवाद (कम्युनिज्म)को आदर्श छाट्न पनि छाड्दैनन् ।
यी राष्ट्रिय सार्वभौमिकताका सवालहरूलाई लिएर त निकै चिन्ता जाहेर गर्छन् तर, आफ्नो मुलकभित्र विद्यमान चरम सामाजिक असमनता, विभेद, शोषण उत्पीडनलगायतमा माथि उल्लेख गरेजस्ता सवालहरूलाई लिएर सशक्त आवाज उठाउने कुरामा खासै रुची र चासो देखाउँदैनन् ।
Kamalpokhari, Kathmandu
Phone : 01-5326366, 01-5328298
Mobile : 9841293261, 9841206411
Email : madhyanhadaily59@gmail.com
सूचना विभाग दर्ता नं. : 807/074/075
© 2024 मध्यान्ह सर्वाधिकार सुरक्षित | Managed by Bent Ray Technologies