–राजनारायण राई
चारैतिर हिल्लैहिल्लो छ । सिकसिक लाग्दो पैतालाले घर बाहिर निस्कने आँट नै गरेन, पर–पर जहाँसम्म देखिन्थे त्यहाँसम्म नै हिल्लै पानी–पानी थियो । कस्तो उदेक लाग्दो वातावरण फागुन चैतको बेमौसम मुसलधारे झरी झरर... वर्षी रहेको छ वर्षा निरन्तर ।
नमजा लाग्दो सुनौलो घामले सम्पूर्ण दृष्टिहरूलाई लतपत पारिराखेको छ । झन् मध्य दिनमा कुखराको भाले बासेर विरक्त दिनको समावेश बन्छ । कुकुरहरू भुकीरहेको थियो, भुकीरहन्छ धेरै बेरसम्म ।
साँझ भइसकेछ, घडीको काँटाले पाँच बजेको संकेत गरिरहेको थियो । कोही चुल्हा चौका तिर व्यस्त देखिन्थे । गाउँले सबै आ–आफ्नो कामधन्दातिर । साँझको काम पशु पंक्षीहरूको आहार हाल्न हतारिरहेका थिए ।
त्यस दिन ज्ञानलालको घरमा भने चकमन्न देखेर उदेक लाग्यो । उसको गाई भोकले कराइरह्यो कराइरह्यो । कहाँ गएछ मोरा मुसलधारे पानी परेको बेला ?
अरूबेला उसको घरभरी साथीभाईहरू आउजाउ चलिरहन्थ्यो । संगीतको सुमधुर धुनहरू बज्न थालेपछि सानो भुराहरू उसको घरको खिड्कीबाट नचिहाउने को पो थिएन होला र ? वरिपरिका मान्छे नभ्याउनेरूले पनि एकक्षण चै कामधन्दा पर सारेर खिड्की छेव उभि सुनिराखेकै हुन्थे केही धुनहरू । त्यस बेला उन्को घरमा भेला हुनेहरू स्व. ज्ञानलाल राई, आर पी राई, स्व धनबीर राई, स्व अजुककन चामलीङ्ग अनि कुन्ती मोक्तान (सुनदास) अन्यहरू हुने गथ्र्यो, अनि विशेष संगीत अभ्यास हरेक साँझ भएरसम्म चलिरहन्थ्यो । ज्ञ्यानलाल अविवाहित त थियो नै तर, एक्लो थिएन । गरीब भएपनि संगीतको धनी नै भन्नुपर्छ । मागेर खाएनन् पौरखी बने, यति हो उनलाई भाग्यले धोका दिइनै रह्यो दिइनै रह्यो ।
नामानुसारकै संगीतका ज्ञानी हरेक साँझ साथीहरूसँग भेट भएपछि शून्यतालाई चिर्दै संगीत धुनहरूले रमाइलो बनाउने गथ्र्यो ।
अहँ तर त्यस साँझ उसको घरबाट कुनै धुनहरू गुन्जीएन । न त कुनै साथीभाइहरू नै उसको घरमा आए । त्यसबेलासम्म पानी रोकिएकै थिएन, झररर पानी परिरह्यो । उसको घरमा चहलपहल नहुनुको मूल दोष पानी पर्नु नै होला भनी सोच्यौं । भन्दा नभन्दै झ्याप्प रातले छोपिहाल्यो । हरेक घर धिब्री बत्तीको मधुरो उज्यालोले रमाइरह्यो घर घरको कोठाहरू त्यतिबेला बिजुली बत्ति नै गाउँले देखेको थिएनन् ।
रात निकै बितिसक्दा पनि ज्ञानलालको घरमा भने अँध्यारो नै थियो । हन यतिबेलासम्म कहाँ गए त ज्ञानलाल ? कुनै अत्तोपत्तो नहुँदा जिज्ञासा स्वभाविकरूपले नै उत्पन्न हुन्छ नै । तर पानी परेर परेर झट्टै कहाँ निस्कनु सकियो त ? आउला पानी रहेपछि भन्ने ठानी सबैजना खान पान गरी आ–आफ्नो बास पसियो । त्यो रात उ घर पस्यो पसेन थाहा नै भएन । कोही कोही बेला तिनी साथीभाईहरूको घरतिर गइबस्ने मान्छे त्यसैले उसलाई वास्तै गरिएन ।
भोलिपल्ट झिसमिसेमा भाले कुकुरी क्वाँ गरी सुरिलो ध्वानीले बासेर सबैलाई शुभबिहानीको संकेत गरीरहेको थियो । भन्दा नभन्दै सूर्यले उज्यालो रस्मी लिएर ओछ्यानमै आइपुगिसकेछ । हिजोको जस्तो दिन थिएन आकाश सफा थियो, घमैलो बन्ने संकेतमा सूर्यको प्रकाश बिस्तारै फैलिँदै थियो । आफू झटपट उठी दाँत माझ्दै हिजो भिजेको आँगन टेके र एक पटक हरिया परियालाई आँखा घुमाई सकेमात्र त्यतिबेला वल्लो घर पल्लो घर हल्ला चल्छ– ज्ञानलाल घरतिर फकेककन रहेछ नि ? मसम्म हल्ला आइपुग्दा गाउँले सबै भेला भइसकेछ ज्ञानलालको घरमा । शंका उपशंका बन्छनै उ घर त नफर्केपछि । बेलुकी र बिहानीको खुराक नपाएको गाई बेस्सरी कराईरह्यो.... ।
केही समयपश्चात सरसल्लाह हुन्छ । आफन्ततिर साथीभाईतिर सोधी खोजी हुन्छ पत्तो लागेन । अब कहाँ गए त मोरा गाईवस्तु ढुक्कै छोडेर । सबैजना सल्लाहानुसार कोही तलतिर जंगलमा कोइ पर पर पाखातिर खोजी गरियो खै त भेटिएन, शंका उपशंका बढ्दै जानु त्यो स्वभाविक नै थियो ।
सबै ठाउँ जानेको बुझेको सबैतिर खोजी गरियो तर, ज्ञानलाल भेटिएन । हुलमा कसैले भन्दै थियो–तल्लो गाउँको रनपालले देखेको रे हिजो । तल जंगलतिर पो घाँस काट्दै थियो रेन्त ! कुरा सुनेपश्चात सबै एकअर्को माझ हेराहेर हुन्छ । मनमा चिसो पस्छ । हन हिजोको त्यो मुसलधारे पानी परेको बेला घाँस काट्नु र घाँसको भारी मान्छे नै घर नआईपुग्नुको घटना सन्देहपूर्ण बन्छ के भयो ? त कता गए त ?
भेला भएका गाउँले सबै हुल हुल छुट्टिएर खोज्ने काम गरिन्छ अनि प्रायः दिनभरीको खोजी पछि बल्ल भेटियो घाँसको भारी तर फेरि मान्छे छैन । फेरि खोजियो माथिबाट तल तलसम्म र पो भोटियो ज्ञानलाल तर, खोल्सामा रगताम्मे अवस्थामा । भिरबाट सोह्रीएर बज्रिएछ नि ढुंङ्गामा त्यतिबेला उ मुर्दा भइसकेको थियो ।
हल्ला फैलिन्छ झुत्ता झुत्ता मान्छेहरू थुप्रिन थाल्छन् । म पनि त्यहाँ पुग्छु । भिडबिचबाट चिहाउँछु हो रहेछ ज्ञानलाल नै रहेछ । उ मरेकै त रहेछ । हिजोको लोदरे पानी पर्नु र आजको घटना बन्नु पीडादायी बन्यो यो गाउँमा ।
सरकारी मान्छे खबरनुसार घटनास्थल आइपुग्छन् र निरक्षण गरी लास पोस्टमार्टमको निम्ति अस्पताल पठाउँछन् । केही घण्टा पछि निर्जिव शरीर कफानमा लपटिएर घर आइपुग्छ । भोलिपल्ट अन्तिम संस्कार गरिन्छ । त्यतिबेला मलामीको ताँती भीडबीचमा कसैले भन्दैथियो ज्ञानलाल खुबै असल मान्छे थियो । संगीतको त राजा नै भन्दा पनि भयो । थुप्रैलाई संगीतको चेला बनाई गुण गरिराखेर आफू बितेछ । कसैले भन्दै थियो, तिनी खुबै मिलनसार मान्छे विचरा... ।
कति विश्वास मान्छे जब जिवीत रहन्छ कसैले केही वास्तै हुँदैन । जीवित रहँदा नै किन गुण गान खुलस्त गर्न नसेका होला । जब मरिन्छ तब मात्र गुण गान हुन्छ यस्तै भयो मलामीको भीडमा । हिजसम्म मन नपराउने र साथ नरूचाउनेहरू पनि एक मुठ्ठी मट्टी दिनु हिचकिचाउँदैनन् रहेछ नि । यति रहेछ मान्छे हुनुको मूल्य पनि ।
ज्ञनलाल बितेर गएपछि त अँघ्यारोमा डुब्यो उसको घर पनि । शून्यतामा उजाडियो कोठाहरू बाध्य वादन आदि । बिस्तारै साथी संगीहरू छुटिन्दै छर प्रष्ट बनियो । आ–आफ्नै व्यस्तताले यतिमा वर्ष बितिसक्यो । कतिले संगीत यात्रामा ख्याति प्राप्त गरिसकेका छन् । अझै पनि कतिले त्यो दिनहरूको सम्झना लिएर बृद्ध अवस्था तिर लम्किरहेकै छन् । सम्झानाभित्र बाँचेको मान्छे हो ज्ञानलाल । उसले उचाई छुन सकेनन् तर, उचाई तिर हिँड्नु सिकाए । धेरै नभए पनि अलिाकति छाप छोडी राख्यो नै । मान्छे त मर्दो रहेछ, मरेर गुण नमर्दो रहेछ ।
Kamalpokhari, Kathmandu
Phone : 01-5326366, 01-5328298
Mobile : 9841293261, 9841206411
Email : madhyanhadaily59@gmail.com
सूचना विभाग दर्ता नं. : 807/074/075
© 2024 मध्यान्ह सर्वाधिकार सुरक्षित | Managed by Bent Ray Technologies