काठमाडौं : विभिन्न देशबाट कार्गोमार्फत आएका करोडौं रुपैयाँ पर्ने हजारौं क्विन्टल व्यक्तिगत सामानहरू त्रिभुवन विमानस्थल भन्सार कार्यालयस्थित पारवहनमै कबाड बन्ने अवस्थामा पुुगेका छन् । 

भन्सार कार्यालय, त्यहाँको नेपाल पारवहन तथा गोदाम व्यवस्थापन कम्पनी लिमिटेड र कार्गो व्यवस्थापन शाखाको गैरजिम्मेवारीका कारण विदेशबाट व्यक्तिका नाममा आएका १०० टनभन्दा बढी सामानहरू गोदाममै थन्किएर कबाड बन्ने अवस्थामा पुुगेका हुन् । 
विदेशबाट नेपालीले आफ्नो परिवार र आफन्तलाई पठाएको व्यक्तिगत तथा कतिपय व्यावसायिक सामानहरू करिब २ महिनादेखि भन्सार कार्यालयको गोदाममा थन्किएर रहेका पारवहनका एक कर्मचारीले बताए ।

तर, विमानस्थल भन्सार कार्यालय परिसरमै रहेका नेपाल पारवहन तथा गोदाम व्यवस्थापन कम्पनी लिमिटेड र कार्गो व्यवस्थापन शाखाका जिम्मेवार अधिकारीहरू एकले अर्कोलाई जिम्मेवारी सार्दै चोखिन खोजेका देखिन्छ । 

कार्गो वा कुरियर गरेर हवाई मार्गबाट पठाएका सामानहरू २ महिनासम्म गोदाममै अलपत्र पारिएपछि भन्सार कार्यालयले लिलाम विक्रीमा निकाल्ने गरेको छ । यसरी व्यक्तिगत सम्पत्ति सम्बन्धित व्यक्तिलाई पठाउने विषयमा जिम्मेवार निकाय तथा अधिकारीहरू गम्भीर नहुुँदा करोडौंको सम्पत्ति कबाडमा लिलाम हुने गरेको छ ।

कार्गाेमार्फत आएर भन्सारको गोदाममा थन्किएको १०० टनभन्दा बढी सामानको तथ्यांकसमेत एकले अर्कोलाई देखाएर उपलब्ध गराउन मान्दैनन् यी निकाय । कुुन देशबाट आएका के–कति सामानहरू कति समयदेखि उठ्न सकेका छैनन् भन्ने विषयमा त्रिभुवन विमानस्थल भन्सार कार्यालयका प्रवक्ता तथा प्रमुख भन्सार अधिकृत शान्तिराम निरौलाले अनिभिज्ञता प्रकट गरे ।
‘प्रज्ञापनपत्र भरेर सामान बाहिर आएपछि हामीले जाँच गरेर छुटाउने हो’, उनले भने, ‘हामीलाई कति सामान आएको छ र कति स्टक छ भन्ने कुरा थाहा हुँदैन । गोदाम छुुट्टै कम्पनीको भएकाले के–कति सामान पैठारी निकासी भए भन्ने यकिन हुँुदैन ।’ यद्यपि, राज्यले कसको जिम्मेवारी के भन्ने प्रस्ट व्यवस्था गरेको छ ।

सोही विषयमा गोदामको जिम्मेवारी लिएको नेपाल पारवहन तथा गोदाम व्यवस्थापन कम्पनी लिमिटेडले भन्सार कार्यालयमै सबै तथ्यांक पठाएकाले त्यहीँबाट सार्वजनिक हुुने बताउँदै आएको छ । पारवहन व्यवस्थापन प्रमुख सुनिता सिंह करिब २ महिनादेखि व्यक्तिगत प्रयोजनका सामानहरू गोदाममा स्टक रहेका तर यसको विस्तृत विवरण भन्सार कार्यालयबाटै लिनुुपर्ने भन्दै पन्छिइन् ।
‘२ महिनादेखि नै सामान स्टक छ’, उनले मध्यान्हसँग भनिन्, ‘तर, किन पठाइएन वा सम्बन्धित व्यक्तिले लिन आएनन् भन्ने कुुरा भन्सार कार्यालयलाई नै थाहा हुुने हो । हामीले भन्सारसँग समन्वय नगरी सामानको यकिन विवरणसमेत उपलब्ध गराउन सक्दैनौं, मिल्दैन ।’

नागरिकको व्यक्तिगत सामान सरकारी निकायले गोदाममा थुुनेर राख्ने अनि यस्तो तरिकाले सार्वजनिक हुनु जिम्मेवार अधिकारीहरूको गैरजिम्मेवार प्रवृत्ति देखिएको उपभोक्ता तथा कार्गो व्यवसायीहहरूले गुुनासो गरेका छन् । सरकारकारले ल्याएको भन्सार नीतिको ढिलाइले सेवाग्रही र कार्गो व्यवसायीहरू मर्कामा परेका बीपीएल कार्गो नेपालका संचालक प्रवीन पौडेलले बताए । ‘सरकारको नीतिले कार्गो व्यवसायी त मर्कामा परेका छन् नै, हजारौं नेपालीले विदेशबाट पठाइएका सामान पाउन सकेका छैनन्’, उनले भने ।   

गोदामबाट तोक लागाएर बाहिर निकालेको सामान जाँचपास गरी सम्बन्धित व्यक्तिलाई पठाउने भन्सारको जिम्मेवारी रहेकाले गोदाममा स्टक सामानका सम्बन्धमा कार्यालय जिम्मेवार नहुुने भन्सार कार्यालयको तर्क छ । कार्गोको बदमासीका कारण अनधिकृत सामानहरू आउने र त्यसको जाँचपासमा समस्या आउने विमानस्थल भन्सार कार्यालय गौचरणका अर्का एक अधिकारीले बताए ।
उनले भने, ‘कतिपय अवस्थामा कार्गोको बदमासी पनि हुन्छ । कतिपयले व्यक्तिगत प्रयोजनका नाममा व्यावसायिक प्रयोजनका लागि पठाउने हुँदा पनि विदेशबाट आएको उनीहरूको सामान वितरण हुुन नसक्ने समस्याहरू छन् ।’

कानुुनी प्रक्रियामा समस्या देखिएका सामानहरू रोकिने र गोदाममा थन्किने आवस्था आएको हुन सक्ने उनको भनाइ छ । 
भन्सारले विदेशबाट आएका व्यक्तिगत प्रयोजनका सामानलाई व्यक्तिगत मालवस्तु वा झिटीगुन्टा र व्यावसायिक प्रयोजनका सामानलाई मालवस्तुुका रूपमा विभाजन गरेको हुुन्छ । विदेशबाट ल्याइएका घरायसी प्रयोजनका निश्चित सामानलाई सरकारले भन्सार छुट दिने व्यवस्था छ ।

तर, व्यापारिक सामानहरूमा कर लगाएर भन्सार पास गराउँछ । हाल थन्किएका कति सामानहरू व्यक्तिगत र कति व्यावसायिक छन् भन्नेसमेत तथ्यांक नराखेको पारवहन तथा गोदाम व्यवस्थापन प्रमुख सिंहको भनाइ छ ।  

कार्गो व्यवस्थापन शाखाका प्रमुख केशवराम नेपालले कार्गोले गोदामका लागि ठाउँ उपलब्ध गराउनेबाहेक केही अधिकार नभएको बताए । भन्सार एजेन्ट र कर्मचारीले कार्गोको बदमासीका कारण कतिपय समस्या आउने गरेका बताए पनि  नेपालले त्यसलाई अस्वीकार गरेका छन् ।

‘कार्गोले सामान राख्नका लागि ठाउँ व्यवस्थापन मात्र गरिदिने हो’, उनले भने, ‘हाम्रो अरू कुनै काम हुुँदैन । पारवहनले सामान रुजु गर्ने, व्यवस्थापन र भन्सार कार्यालयको आवश्यक प्रक्रिया पुु¥याएर छुटाउने जिम्मेवारी हुन्छ । हामीलाई के–कस्ता सामान आए, कति आए, कति गएर र कति सामान कहिलेदेखि बाँकी छन् भन्ने थाहै हुुँदैन ।’ 

विमानस्थल भन्सार कार्यालयले झिटीगुन्टा र कमर्सियल सामानको जाँचपासमा कडाइ गर्न थालेपछि विदेशबाट कार्गो गरेर पठाएका सामान जाँचपासमा अनधिकृत देखिँदा लामो समय स्टक रहेको भन्सार एजेन्टहरू बताउँछन् ।

‘कतिपय सामानहरू प्रक्रिया नै नपु¥याई ऐन कानुनविपरीत आएकाले त्यस्ता सामान स्टक रहेका हुन सक्छ’, नेपाल भन्सार एजेन्ट संघका अध्यक्ष गैतम भट्टले भने । झिटीगुन्टा सामानमा भन्सार छुट दिने र कमर्सियल सामानमा कर लाग्ने भएकाले कतिपयले सामान पठाउँदा झिटीगुन्टाका रूपमा पठाउने र त्यसलाई भन्सारले कडाइ गर्दा गोदाम भरिने अवस्था आएको व्यवस्थापनका कर्मचारीहरूको भनाइ छ ।

गत ११ फागुनमा बसेको भन्सार कार्यालयको व्यापार सहजीकरणसम्बन्धी बैठकले कार्गो तथा कुुरियरमार्फत आउने व्यावसायिक सामानहरूसमेत व्यक्तिगत प्रयोजनका लागि भनेर ढाँट्ने प्रवृति देखिएकाले यसमा कडाइ गर्ने निर्णय गरेको भन्सार कार्यालयले जनाएको छ ।   

पछिल्लो समय भन्सार प्रक्रियामा देखिएको अवरोधका कारण प्रवासी नेपालीहरूले पठाएको सामान नेपालमै रोकिएको बीपीएल कार्गो नेपालका संचालक प्रवीन पौडेल बताउँछन् । 

‘हामी विगत १७ वर्षदेखि साउदी अरेबियाबाट नेपाली समुदायलाई कार्गो सेवा दिँदै आएका छौं तर अहिले नेपाल सरकारले ल्याएको भन्सार नीति र ढिलाइले सेवाग्राहीहरू मर्कामा परेका छन् । हजारौं नेपालीले विदेशबाट पठाइएका सामान पाउन सकेका छैनन् ।’ 
यो समस्या समाधान गर्न नेपाल सरकार, अर्थ मन्त्रालय तथा भन्सार विभागलाई आग्रह गरेको उनले बताए । ‘अहिलेको भन्सार प्रक्रिया पारदर्शी, सहज र प्रभावकारी बनाउन आवश्यक छ’, उनले मध्यान्हसँग भने, ‘भन्सार जटिलताका कारण विदेशमा श्रम गर्ने नेपालीहरूले दोहोरो दुःख भोग्नुपरेको छ । कार्गो व्यवसायीहरू र प्रवासी नेपाली समुदायको समस्यमा सरकारको ध्यान नपुग्ने हो व्यक्तिले सामान नपाउने मात्र होइन, कार्गो व्यवसाय थप संकटमा पार्ने छ ।’