कथा : रहरको नतिजा

– कल्पना छेत्री

अन्तरालाई आज छिट्टै निद्राले छोड्यो । राति पनि ढिलोसम्म निन्द्रा लागेको थिएन । उनी सोचमा डुबेकी थिइन् । “पक्कै पनि नाम जस्तै काम त्यस्तै नै हुनुपर्ने । अङ्ग्रेजी ढाँचाको नाम रहेछ । मैले सोचेकै हुनुपर्छ । मेरी बुहारी, अलिक आधुनिकताले छोएकी नै हुनुपर्छ । मलाई मन पर्दैन गाउँको ढाँचा । आफुँले कति खपियो । भन्न त भने नी धेरै नाम चलेका गोमनध्वज महाजनकि बुहारी । ठूला घरकी बुहारी । अभाव भन्ने केही छैन, तर सासु ससुराको, समाजको नीति नियमले वाक्क भएकि छु । आफ्नो खुसीले न लाउन, मिल्ने न खान । त्यसैले बुहारी त आफुले सोचेकै ल्याउँछु । हे प्रभु, आज चाहीँ मिलाइ देउ” भन्दै ढोग्न थाल्छिन । 

आज समेत सात ठाउँ पो हुन्छ कुरा चलाको । कतै केटी अंग्रेजी मिडियम तर, जीउडाल नमिलेको । कतै जीउडाल मिलेको बोली नमिठो । कतै के, कतै के नमिल्दो । मेरो छोरो अविनाश देख्नमा जस्तो राजकुमार त्यस्तै उसको जागिर पनि उस्तै त्यहीमाथि कम्पनीले तीन महिना पछि अष्ट्रेलिया पठाउँदै छ । उसलाई मिल्दो अंग्रेजी बोल्ने बुहारी खोजेकी । अन्तरा उनको श्रीमान् छोरो अनि आफ्नी एकदमै मन मिल्ने साथी चार जना भएर समयमा नै केटीको घर पुगे । 

घरको भित्र पस्नासाथ अन्तराको मन एक बुझाउन नसक्ने खुशीले उतफुल्लित भयो । केटीका माता, पिता, अरुपनि आफन्तले उनीहरुलाई न्यानो अभिवादन गरे । एकछिन पछि नै केटी “हाई अंकल, हाई आन्टी, हाई अविनाश, आई एम प्रिन्सी” भन्दै निस्कन्छिन् । पहिरनमा प्यान्ट अनि टिसर्ट । कपाल त झन बयजकाट । अन्तराको मनमा त लड्डु फुट्न थाल्छ । “आहा मेरो बिन्ती भगवानले सुनेछन् यसबार । मलाई त सारै मन प¥यो ।” उनलाई मन परे पछि अरुको के चल्छ र ? श्रीमान् र छोरा तिर हेरेर मन परेको ईशारा गरिन् । खाना पिनाको साथै पण्डित बोलाएर केटा केटीको चिना हेराउने जुराउने मिलाउने जम्मै भयो । अन्तराले केटीका घरकालाई आफ्नो घर आइदिन आग्रह गरिन् । डेढ महिनामा त अन्तराले बुहारी पनि भित्राइन् । अन्तराले चिताएजस्तै बुहारी भेट्दा खुट्टा भुइँमा न भाँडामा भए । आधुनिकताले उनलाई पनि छोयो । उनको पहिरन फेरियो । कपाल छोटियो । अर्डर गरेर खाना घरमा आउन थाल्यो । खुसीको माहोल बनियो । अलिक दिन मा छोरा बुहारी अष्ट्रेलिया उडे । 

दिन बित्दै गयो । सबै ठीकै थियो । अचानक एक कार अक्सिडेन्टमा अन्तराका श्रीमानको मृत्यु हुन्छ । भर्खरै गएकाले छोरा बुहारीको आउन मिलेन । धेरै कोशिश गरे । यता देवरको छोराले नै जम्मै मृतकको कर्म गर्नुपर्‍यो । बर्खान्तमा पनि उनिहरूको आउन मिलेन रे ! पिताको श्राद्धको अघि अघि आइपुग्ने खबर दिए छोरा बुहारीले । अन्तरा एक्लै थिइन् । सारै दुःखी पनि थिइन । यो खबरले उनका आँखामा खुशी झलकायो । श्राद्धको अघिल्लो दिन । एकछाक खानु पर्छ भन्दै छोरा बुहारीलाई बोलाउँछिन् । बुहारी कोठाभित्रैबाट भन्छिन्, “मम टेन्सन नलिनुहोस् । मैले ब्रेकफास्ट अर्डर गरी सकेकी छु । तपाईं फ्रेश हुनु । एकसाथ ब्रेकफास्ट गरेर भोली श्राद्धको लागि मेनु रेडी गर्न छ । सबै भेज नै होला नि ? अर्डर गरिदिन्छु । पण्डितको लागि पनि । तपाईं अलिक रेस्ट गर्नु । हामी चै मेरो साथीले पार्टी राखेको रैछ । त्यतै इनभाइट छ । अटेण्ड गरेर आउँछौं ।” 

कुरा सुनेर अन्तरको वाक्य रुद्ध भइन् । चाहेर पनि केही बोल्न सकिनन् । कानमा पनि अरु केही परेन । आँखाले अँध्यारो देखिन । टाउको भननन्न गरो । भुइँमा थ्याच्च बस्छिन् । उनलाई त्यसबेला चारैतिरबाट आधुनिकता र अङ्ग्रेजी पनले गिज्ज्याएको अनुभव भयो । 

कथा : यात्राको संवाद

–केहर सिंह गुरुङ

लामो हवाई–यात्रा झेल्दै जेटल्यागको ढङ्ढङ्गी सहेर छ वर्षे प्रवास बसाइँपछि २००८ नोभेम्बरमा पोखरामा हुने छोरीको बिहेमा सपरिवार सहभागी हुन मातृभूमिमा पाइलो टेक्दा यो राष्ट्रघाती प्रवासी नेपाली छाती प्रफुल्ल भए पनि काठमाडौ–पोखराको टुरिष्ट बसको यात्राको प्रारम्भमै बाटोको धुलो, बाहनको धुवाँ–ध्वनि प्रदुषणले अनुपम सुन्दर प्राकृतिक मनोरम दृश्यको रसपानमा व्यस्त मेरा दर्शनालाभि लाशी नेत्रहरुलाई भने भाँजो हालिरहेका थिए । लङकीमा आएर बस रोकिँदा मेरो बगलको सिटमा कानमा गीत सुन्ने इयरफोन हालेको युवक आएकोले मैले खुम्चिएर उसलाई जान दिँदा ऊ मौन मुद्रामा छिरेर बस्यो । बाहिर हेर्दै सोचमग्न भएँ, “ओइरिएको जनसंख्याको चाप, जिर्ण सीमित भौतिक पूर्वाधारहरुले कसरी थेगिरहेछन्, यो काठमाडौं नगरीमा । मेलम्चीको पानी ल्याएर काठमाडौंको सडक धुने नेताको उडन्ते उद्घोषणको लहमा काठमाडौंबासी काकाकुल भएर बाँचेको गोडा वर्षौं बित्दैछ । वैदेशिक एशो–आरामबाट लालायित मुग्लान भास्सिएका हामीहरुको निम्ति बिच्छट्टैसँग पानी, बिजुली, यातायात तथा अन्य सुबिधाजस्तै नितान्त व्यक्तिगत तत्वको कमी राष्ट्र प्रेमभन्दा बढी सरोकारको विषय हुनेरहेछ । हुन पनि मात्र राष्ट्रप्रेमको फुको राग अलापेर देशले फड्को मार्ने भए ३० वर्षे पञ्चायतकालिन ‘राष्ट्रप्रेम’ इतिहासकै उत्सर्गमा हुँदा ख्यै, विकासको गति ? दमन, शोषण, भ्रष्ट्राचार, विभेद, स्वतन्त्रता, न्यायका चित्कारहरु जबजब सतहमा देखिन्छन्, तिनलाई निष्तेज पार्नु यस्ता ‘राष्ट्रप्रेम’ का गगनभेदी दुन्दुभि बजाउने चलन नयाँ भने होइन ।”

हाम्रो बस अघि बढ्ने दौरानमा अब भने मानव–बस्ती छिपछिपे अनि मनोरम प्राकृतिक दृश्यहरु घना हुँदै गएकोले त्यतिका वर्ष यस्ता प्राकृतिक छटाहरु दृष्टिपात गर्नु नपाएका आँखालाई भने हेर्न भ्याई नभ्याई थियो । तर, दुई–तीन घण्टाको सफरपछि आँखाले साथ दिएनछन्, सुत्नु पुगेछु । 

“बाजे !” हमसफर युवकको आवाजले म झस्किएँ । लाग्यो, उमेरको हिसाबले ‘बाजे’ भनिन लायक नभए पनि दोष असरल्ल फुलेका कपालको थियो, उसको थिएन । कालो पार्ने ओखतीले इलर्जी गरेकोले कालो पार्नु छोडेको दिनदेखि मसँगै हिँड्दा आफ्नो पनि उमेरको भेउ उदाङ्गो हुने त्रासले श्रीमतीले मलाई सकभर टोप लगाउनु सल्लाह नदिएकी पनि होइनन् । म निस्किएँ, मलेखु काटेर सानो ठाउँमा नास्ताको लागि गाडी रोकेको रहेछ । नास्तापछि गाडी अघि बढ्यो । छेवैको युवक अझै कानमा गीत सुनिरहेको थियो । मुग्लिङ काटेर पुनः बस अडियो, खाना खान एउटा रेस्टुरेन्ट जस्तोमा । पुनः म सिटबाट निस्किएर बाहिर गएँ । अनअपेक्षित परिवर्तनका केही अनुभव गरियो, ६÷७ वर्षको अन्तरालमा । पहिलाजस्तो एकचोटी थाल राखेर नसुन्ने होटलवाल्नीको मुग्लिङका होटेलहरुमा बस रोकिन छाडेछ, बफे सिस्टम भएको रेस्टुरेन्टजस्तामा नास्ता र लन्चको लागि रोकिने प्रबन्ध रचिएछ । खाना खाएर बसभित्र बसिरहँदा त्यो लाटो युवक आएर “माफ गर्नुहोला, बाजे !” भन्दै बौरियो । 

“केही छैन !” उसको शिष्टाचारबाट प्रभावित मैले आफू खुम्चिएर उसलाई जानदिएँ । 

“बाजे कहाँबाट ?” अब भने बसिबियाँल्नु उसले प्रश्न गर्‍यो । 

“छोरीको बिहेमा सपरिवार टाढा क्यानाडाबाट !”, मैले भनें । 

“ए, शुभ–कार्यमा पो पाल्नु भा रै छ !”, उसले हाँसेर भन्यो । 

“नाम के नि, बाबुको ?”, कुतूहलतावश प्रश्न गरें मैले । 

“नाम मेरो जीवन गुरुङ ! पोखरा जाँदैछु, बाजेकोमा ।” लामो कालो जुल्फीलाई पछि सार्दै उसले भन्यो । 

मैले त्यो केटोमा मेरो आफ्नो प्रतिविम्ब देखें र सोचमग्न भएँ “ठ्याक्कै यतिकै उर्जाशील उमेरको हुँदो हुँ, जब म रुमानी भविष्य निर्माणको सपनाको पुन्तुरो बोकेर यस्तै बसमा सफर गर्दै पिएन क्याम्पस, पोखरा एक्लै आएको थिएँ । यो केटा पनि आफ्नो भविष्य निर्माणमा जुटेको हुनुपर्छ । के बन्ने रुमानी सपना बुनेको होला, यो स्वप्नशील ठिटोले ? डाक्टर, इन्जिनियर, सैनिक, प्रहरी, प्रशासक, वकिलमध्ये कुनै एक त जरुर होला !” 

“केही अध्ययन, तालिम वा इलम गर्दै हुनुहुन्छ ?” मैले साखुल्य हुनु सोधें । 

“अँ, खासै आवश्यकता नै परेन, बाजे ।” युवकले लामो सास फेर्दै भन्यो । 

“के नहुने कुरा गर्छ, यो जुल्फिवाला ?” मनमनमा झस्किएँ र सोचमग्न भएँ “भविष्य निर्माणको फौलादी आधारशीला स्थापना गर्नुपर्ने यो संघर्षशील पहरमा निष्क्रिय बसेर जीवनको जँघार कसरी तर्ने ? अहोरात्र जुट्दा त, फुका केही कामयावी मुश्किलले हात लागेको थियो, मलाई ।” 

“किन बाबु ? मन नलागे, नभने पनि हुन्छ !” मैले रिसाउला भनेर डराएँ । 

“बाजे ! यदि तपाईंसँग दुई÷ढाई करोडको चल–अचल सम्पति छ भने तपाइँ जागिर खाने कष्ट गर्नुहुन्थ्यो ?” उसको असान्दर्भिक प्रश्नले एकछिन त म किङ्कर्तब्यविमूढ भएँ । अब भने “ठूलै युवा व्यापारी फेला परिएछ कि” जस्तो मलाई लाग्यो । गफमा यात्रा रमाइलो हुने ठाने ।

“हँ, सायद मैले गर्थें, तर त्यो भन्दा पहिले” मैले जानेरै लामो सास लिएँ । 

“के नि, बाजे ?” ऊ उपद्रोसँग आत्तियो । 

“मलाई बौलाहा कुकुरले टोक्नुपर्छ !” मैले वाक्य पुरा गर्दा ऊ ठहका लगाएर हाँस्यो । 

“बाजेको कुरा गराइ मन पर्यो !” उसको चित्त बुझेकोले ऊ खुल्दै गयो “त्यै त भनेको ! तीन–तीनचोटि बृटिश आर्मीमा भर्ती हुनु खोज्दा भाग्यले साथ दिएन, आखिर उमेर पनि घर्कियो । यता पढाइ बिग्रिएर एसएलसी तेस्रो चोटिमा पास भएँ । कलेजै गएर पनि आखिर केही हजारको जागिर न, खाने हो ! केही गर्नु मन लागेन, त्यसै बसेको छु !” 

“अनि दुई–ढाई करोडको चल–अचल” मैले कुरोको छेउटुप्पो पाउनु सकिनँ । बसले विजयपुर खोला पार गर्दै हाम्रो यात्रा छोट्याउँदै थियो । “बाजेको मतलब मैले बुझें । संसारकै केही भाग्यमानी प्राणीमध्ये म पनि पर्छु कि सायद, भर्ती र पढाइ छोडेर !” उसले उन्मादी मुद्रामा भन्यो । “कसरी नि बाबु ?” किस्मत अलिखानको अपूरो कुरो सुनेर मेरो उत्सुकताको पारो चड्नु थाल्यो । 

“हेर्नोस्, कलेजमा पाँच÷छ वर्ष दिमाग घोटेर मैले अधिकृत लेबलमा जागिर खाएँ भने पन्ध्र÷बीस हजार महिनावारी पाउँछु होला ! त्यति जाबो त मैले महिनावारी जेव खर्च अहिलै पाउँछु, बाबा–आमाबाट !” उसले भन्यो । “भनेसी, बाबा सचिव वा भन्सारको हाकिम हुनुहुन्छ ?” मैले अड्कलको तीर अध्याँरोमा चलाएँ, लागे लाग मुहुनी नत्र भनेजस्तै । “होइन, होइन ! अहिले बाबा युकेमा क्याप्टेन हुनुहुन्छ, मम्मी पनि उतै ।” 

उसले मलाई सच्यायो । पल्टने भनेपछि आफ्नो एउटा रोचक घटना बताउँदै एक पल्टने भाइले भनेको थियो “छोरालाई काठमाण्डुको बेस्कन नाम चलेको साला एउटा स्कुलमा एडमिसन गर्नु खोज्दा सबै मनले खाए जस्तो थियो, दाइ ! तर जाने बेलाँ साला प्रिन्सिपलले “यहाँ तपाइँजस्तै धेरै पल्टनेका केटाकेटी छन्” भनेपछि “भोलि आउँछु” भनेर टाप कसें । झन् हाम्रा पल्टनेका केटाकेटी नभएको जग्गा रोज्दै हिडेको त !” 

“किन त आफ्नै पल्टने नम्बरी दाज्यूभाइका बच्चाहरु, कुरा मिल्ने ?” मैले घाउमा नून छर्किएँ । “कहाँ दाइ, यी क्षेत्री–बाहुनका बच्चाहरुसँग पढाए पो हाम्रा छाउराहरु जान्नेसुन्ने हुन्छ !” उसले भन्यो । “कसरी ?” मैले उसलाई परख्नु चाहें । 

“के भने नि दाइ ! यिनका घरमा एमए घटिका कोही नहुने हुँदा पढाइ–लेखाइ, राजनीति, असल चालचलनका कुरा–बहस चल्छ अनि त्यहि कुरो लिएर तिनका बच्चाहरु स्कुलमा आउँदा हाम्रा गोबर गणेशहरुले पनि ती राम्रा कुराहरु सिक्छन् ।” उसले भन्यो । 

“अनि पल्टनेको घरमा नि ?” मैले कुरा कोट्याएँ । 

“बिजोग छ, दाइ ! गाइको मासु खानु, धेरैजसो बाह्रखरी पास पल्टने आमा–बालाई देशको राजनीतिको ‘र’ पनि आउँदैन भने सुसंस्कृत सभ्य भाषा–संस्कारको आशा गर्नु गोरु ब्याउनुजस्तै हो । उही मोबाइल, मोटरबाइक, गरगहना र फेसनको मात्र कुरा हुन्छ । अनि पढ्छ त, मशानेहरुले ?” उसले उग्र हतासको मुद्रामा भन्यो । 

“अनि पछिको लागि केही गर्ने ?” मैले मेरो सहयात्री मित्रलाई सोधें । 

“मान्नोस्, बाजे पर्दैन ! म अहिले २२ को छु । पाँच वर्षपछि बाबा पेन्सन आउँदा म २७ को हुन्छु । अन्य पेन्सनवाला झैं उहाँ फेरि बृटिश रिजर्ब युनिट ब्रुुनेईमा कम्तिमा पाँच सालको लागि पक्कै जानुहुन्छ । यहाँ त्यसै हल्लिएर कामै छैन । ब्रुुनेईबाट रिटायर्ड हुँदा म ३२ को हुन्छु । नेपालमा बसे बियर–तासभन्दा उहाँले गर्ने अरु केही होइन । त्यसैले अहिले चलेको “धेरै पैसा पाउने पानी–जहाजमा कम्तिमा पाँच वर्षै गर्नुभयो रे” भने पनि म त्यसवेला ३७ को नजिक हुन्छु ।”

“अति उत्तम सोचाइ बाबुको ! घर कुर्ने तपाइँ भएपछि किन बस्नुप¥यो बूढालाई ?” म हौसिएँ उसको दिब्यवाणी सुनेर । 

“अँ, फेरि यी क्याप्टेनको पेन्सन दह्रो ४०/५० हजार हुने, बाजेलाई थाहै छ । कथंकदाचित दशै वर्ष बाँच्नुभयो भने पनि म ४७ को हुन्छु । बाबापछि फेरि पेन्सन आमाको हाता पर्छ । आमा दश वर्ष बाँचिञ्जेल म ५७ को भएपछि मात्र मलाई केही गर्नुपर्ने हुन्छ । नेपालको रिटायर्ड एज, तपाईंको ६० होला ! भनेसी त्यसबेलासम्म ३० हजार प्रतिमहिना वर्षको साँढे तीन लाख हुन्छ । एभरेज लाइफ स्प्यान नेपालीको ७० मानौं !” उसले धाराप्रवाह भन्दै गयो, म सुन्दै गएँ । 

उसले पहिले बसको कण्डक्टरतिर आँखा तिखार्दै भन्यो “ओ, दाइ ! म अमरसिङ चोकमा झर्ने है !” र फेरि शुरु ग¥यो “अँ, म कहाँ थिएँ ? ए, मेरो जागिरे लाइफ भनेको तीन वर्ष ३० हजार प्रति महिनाकै दरले ११ लाख र १० वर्ष रिटायर्ड लाइफको लागि पेन्सन १५ हजार प्रतिमहिना गरेर १८ लाख पाउने देखिन्छ । यसरी जम्मा जम्मी बाँच्न मलाई बढीमा २९ लाखको आवश्यकता देखियो बाँचिञ्जेल । त्यो अब कहाँबाट आउँछ ? सोध्नुस्, सोध्नुस् !” 

“फेरि तपाईंको बाबाले १५ वर्ष जागिरको कमाईको पैसा पनि छ !” मैले केही सम्झेजस्तो गरी थपेँ । 

“धन्यवाद, तपाइँको मुखमा दूध–भात, बाजे ! त्यो पनि हिसाब नगरौँ ! एउटै घर बेच्यो भने मेरो जाबो १३ वर्ष सुतीसुती उपरखुट्टी लाएर मलाई खानु पुग्छ । त्यसैले जाबो २९ लाखको लागि जीवनभरिको पापड बेल्ने काम गर्ने मुर्खता म गर्नुसक्दिनँ ! जीवन त रिल्याक्स गर्नु पो दिइएको हो ! कि कसो, बाजे ?” गुणग्राही मुद्रामा सुनिरहेको मलाई पो उसले प्रतिप्रश्न गर्‍यो । 

“जरुर रिल्याक्स गर्नुपर्छ ! आमाबाउले कमाइदिएकै छन् ! बस्, समस्या भनेको कसरी खर्च गर्ने भन्ने मात्र देख्छु म त !” मात्र मेरो मुखबाट निस्किएछ । 

समय भने घर्किंदै थियो, उसको रुचिकर वार्तालापले सकिने नामोनिशान लिएन । “अमरसिङ चोक !” कण्डक्टर करायो । “हवस् त, बाजे ! तपाइँको छोरीको विवाहको शुभकामना र तपाईंको नेपाल बसाइँ मंगलमय होस् !” भनेर ऊ उठ्यो । 

“लौ बाबु, खुसी लाग्यो भेट्दा !” भन्दै मेरा आँखाहरुले मेरो युवा मित्रको आकृतिलाई ओझेलमा नपरिञ्जेल पछ्याइ रहे । कन्डक्टरले ढ्याक–ढ्याक गरेर चालकलाई अघि बढ्न संकेत गरेपछि बस अघि बढ्यो । 
यत्तिकैमा एउटा लोमहर्षक विचारले मेरो जीऊका रौँहरु ठाडा भए । चिन्तामग्न भएँ म “जीवन, भलै विरासतबाट प्राप्त वैभवै भए पनि सँधै रिल्याक्स गर्दै बाँच्ने चीजको नामै होइन । आफू र आफ्ना परिवार, समाज र राष्ट्रको उत्तरोत्तर विकास गर्नु र तिनका कर्तव्य र जिम्मेवारीहरु पूरा गर्नु सदैव क्रियाशील रहने वस्तुको नाम हो, जीवन । 

फेरि यस्ता मापाका दुर्लभ किस्मत अलिखानहरुका सन्ततीहरुले कालान्तरमा कसका चाहिँ घर–खेत बेचेर रिल्याक्स गर्ने ? “सन्तानलाई ‘माछा होइन, माछा मार्ने औजार–सिप’ दिएमा पसिनाको कमाइको मोल बोध हुन गई परिश्रम गर्दै उन्नति गर्नु सक्षम हुन्थे कि ?” भनेर सोच्नु किन नसकेका होलान्, यी पल्टनेहरुले ? फेरि “सपुत का धन संचय, कपुत का धन संचय”भने जस्तो यस्ता कुपुतहरुलाई बैभव सुम्पेर कसरी ढुक्कसँग मर्नुसकेका होलान् ?” 

बस धुलो उडाउँदै अघि बढ्दै थियो । “म सितिमिति कसैको उडन्ते फतुरमा झट्टै बहकिने बिब्ल्याँटो व्यक्तिमध्ये पर्दिनँ” भन्ने आत्मविश्वास राख्छु । तर, आज भने कुनै ज्यादै चतुर गुरुङ मापाको चङ्गुलमा फस्नु पुगेछु, भावनामा बगेर ।

गीति कविता : माफ गर प्रिया...

–गोबिन्द राज ओझा

माफ गर प्रिया तिमिले म तिम्रो सुन्दरतामा भुलिरहे  
मायाको सागरमा डुवेर तिम्रो चेहरामा खुसि खोजिरहे ।।

मेरो चाहनामा बसेकी सपनामा देखिने राजकुमारी हौ  
दिउसोको समयमा एक पल्ट भए पनि भेटन आउछौं ।।

प्रेमका कुरा गरी मनलाई भुलाउँछौ
मेरो चाहनामा बसेकी सपना देखिने राजकुमारी हौ
तिम्रो ति कोमल आँखाहरुले मोहित बनायो
उनको मुस्कान, हासिरहने बानिले मलाई यहाँ पुर्‍यायो ।।

मैले तिमिलाई हेर्न भनि यो ठाउँमा बाटो कुरिरहे
मायाको सागरमा डुुबेर तिम्रो चेहरामा खुसि खोजिरहे ।। 

गजल

–भूमीराज शर्मा

जहाँ सुन्ने आँखा अनि हेर्ने कान हुन्छ ।
आँखै चिम्लिएर उस्को गुणगान हुन्छ ।।

जो सफल छैन आफ्नो कर्तव्य पथमा ।
काम भन्दा बढी उसकै तामझाम हुन्छ ।।

नैतिकता र जिम्मेवारी सबै बिर्से पछि ।
अन्जानमा हैन गल्ती जानाजान हुन्छ ।।

डाक्टर भन्दा बढी जान्ने अरू भएपछि ।
मृत्यु पछि बल्ल रोगको पहिचान हुन्छ ।।

समस्यामा पर्दा कुनै अत्तो पत्तो हुन्न ।
मिति गुज्रि सकेपछि मुद्दा उठान हुन्छ ।।

कविता : बादलको आकृतिको जीवन

– त्रिपुरा खरेल

म निलो शून्य आकाश बाहिर
काला सेता बादलभित्र
प्रकृतिका भिन्न आकृतिहरु
अवलोकन गर्दै रसपान गर्छु
बादलका कोरिएका रेखाहरु
चित्रकार पाब्लो पिकासो र
चित्रकार लैनसिंंह बाङ्देलका
प्रेरणाका स्रोत हुन् भन्ने लाग्छ ।।

बादलले कोरिएका चित्रहरूमा
कुनै नारी रोइरहेकी चित्र देख्छु
बादलका सेता थेग्लाहरू
तरुनीले ऐना हेर्दै गरेकी झैँ लाग्छ
आहा ! बादलको छटामा
कोरिएका चित्र रमाइरहेका देख्छु ।।

बादलको सेतो कालो रङ्गमा
दा विँचीको प्रेमको आँसुमा
मोनालिसाको मुस्कुराहट देख्छु
अर्को टुक्रा बादलको थेग्लामा
पाश्चात्य कलाभित्र रमाइरहेका 
बाङ्देलका आधुनिक चित्रहरु देख्छु
बादलको परिवेशमा चित्रका थाक
कतै हात्ती घोडा कुदिरहेका छन्
सुन्दरीहरुलाई बुईमा चढाएर ।।

टाढा अग्ला पहाडका आकृतिहरु
बाद्ययन्त्र बोकेका गन्धर्वको गीतमा
अप्सराको नाच हेर्दै गरेका जस्ता
आकासरूपी क्यानभासमा   
बनाइएका र पोखिएका चित्रहरु
पृथ्वीको आँखा र मनहरुले
सुटुक्क मनभरि कोरिदिन्छ
क्षणमा फुस्केर छरिएका बादल
आकृति बिनाको शून्य बनिदिन्छ
कुनै बिरहीको दुखेको मन जस्तै ।।

कथा : रातो गुलाफको पीडा

–सरिता अर्याल

मेरो उमेर वसन्तको फूल झैँ फक्रिइसकेको भएतापनि मनले भने बसन्त झैँ बत्तिन खोजेको थिएन । किशोरावस्थामा राम्री हुन सबैलाई मन लाग्छ क्यारे ! मलाई भने ठूला आँखामा गाजलको कोस तान्नु सिवाय अरू सिँगारका सामानले आकर्षित गर्न सकेका थिएनन् । यौवनावस्थामा पुगिसक्दा पनि मलाई विपरीत लिङ्गीप्रति कुनै आकर्षण थिएन । विदेशमा भए मेरो स्वभावले मेरा अभिभावकहरू चिन्तित भैसक्थे । डाक्टरकामा पुराइसक्थे होलान् । तर यहाँ म सिधासोझी, जोकोही केटाको मुखै नहेर्ने केटीका रूपमा चिनिएकी थिएँ । 

दिनहरू आफ्नै पारामा कटिरहेका थिए । केही वर्षदेखि यता भ्यालेन्टाइन डेको लहर वर्षेनी बढ्दै आउन थालेको थियो । मेरा सबै साथीहरू महिनादिन अगाडिदेखि आफ्ना प्रेमीसित यो पर्व कसरी मनाउने भन्ने कार्यक्रम बनाउन व्यस्त थिए । उनीहरू भ्यालेन्टाइन डेलाई कसरी प्रेमिल बनाउन सकिन्छ भनेर लागेको समय म किताबका पानाहरूमा हराउँथेँ । पढाइमा व्यस्त हुनुबाहेक मेरो काम नै थिएन । यौवनले मस्त मेरा साथीहरूका लागि भ्यालेन्टाइन एउटा सुन्दर अवसर थियो । हरिलो, भरिलो र रसिलो मौसम थियो । तर, म चाहिँ पुर्णरूपमै भन्दा पनि हुने गरि बेखबर । 

भ्यालेन्टाइन डे आउनै लागेको थियो । साथीहरू तीव्र योजनामा थिए । उनीहरूले समयको पलपल गनिरहेका थिए । उनीहरूका योजना भत्कँदै अनि बन्दै गरेको पनि थाहा थियो । जे होस्, उनीहरू सफलताको नजिक थिए । पछिल्लो हप्ता व्यस्त मात्रै होइन मस्त पनि हुन थालिसकेका थिए । मेरी अभिन्न साथी मीना र उनको प्रेमीले उनीहरूको भ्यालेन्टाइनको कार्यक्रममा मलाई पनि सरिक गराउने योजना बनाएछन् । निम्तो आयो । मीनाको निम्तोले मेरो मनमा पनि थोरै जिज्ञासा पलायो । कस्तो हुँदोरहेछ भ्यालेन्टाइन डे, आफैँले हेर्न मन लाग्यो । मनमनै निर्णय गरँे भ्यालेन्टाइन डेको कार्यक्रममा जसरी पनि जान्छु । 

मेरा साथीहरूले भ्यालेन्टाइन डेकै लागि भनेर शनिबारको रातै बिताउने गरी पिकनिकको योजना बनाएका रहेछन् । गन्तव्य चाहिँ भेँडेटार । मेरा लागि बुनिएको साथीहरूको योजनामा म अनभिज्ञ थिएँ । हाम्रो समूहमा केटाहरू पनि जाँदै छन् भन्ने कुरा मलाई लुकाइएको रहेछ । केटी साथीहरूसित मात्र पिकनिक जाने भन्दा घरबाट मलाई जान रोकतोक पनि भएन । 

हामी हिँड्दा केटीहरू मात्र बसमा चढेका थियौँ । भेँडेटार पुगेपछि मात्र केटाहरू हाम्रा अगाडि देखापरेका थिए । त्यहाँ पुगेपछि मात्र मलाई थाहा भयो मीना, अञ्जु सबै आ–आफ्ना प्रेमीसित पो भेँडेटार आएका रहेछन् । दिनभर यताउता घुम्दै बित्यो तर, सोंचे जस्तो रमाइलो भएन । दिन त्यत्तिकै बित्यो । साथीहरू सबै आ–आफ्नै जोडीसित मस्त थिए, म भने एक्लै उनीहरूको प्रेमिल कला हेरेर बसिरहेँ । 

साँझ पर्‍यो । बस्ने बासको खोजी गरियो । एउटा ठूलो हलमा बासको व्यवस्था भएछ । कोठामा पुगेपछि सबै स्टार बियरको बोतल र सितनसहित मस्ती लिन थाले । मैले बियर पिउन नमानेकाले कोक मगाइयो । कोकको स्वाद अलि फरक जस्तो लाग्यो । साथीहरूले उल्याउलान् कि भन्ने संकोचले केही नभनी पिएँ ।

नाचगान सुरू भयो । म पनि साथीहरूसित रमाउँदै नाच्न थालेँ । नाच्दानाच्दै केटाहरूसित मेरो शरीर टाँसिन पुग्दथ्यो । कहिल्यै केटालाई नछोएको मेरो शरीरले पहिलोपल्ट केटा साथीहरूसित लठारिँदै नाच्दा करेन्ट लागे जस्तो हुन्थ्यो । नढाँटी भन्दा मलाई एक प्रकारले आनन्द लागिरहेको थियो । कोक समाएको मेरो हातले कुन बेला बियरको बोतल समाएछ थाहै पाइन । पहिलोपल्ट नशामा लठ्ठिएर जानी नजानी धेरै रातिसम्म नाँचिरहेकी थिएँ । बिहान म उठ्दा साथीहरू सुतिरहेका थिए । कोही पनि उठेका थिएनन् । कोठा हेर्न लायक थियो । त्यो दृश्यले मुटु हल्लियो । साथीहरू सबै आ–आफ्नो प्रेमी च्यापेर निदाइरहेका थिए । त्यहाँको दृश्यमा मैले आफूलाई उभ्याउन सकिनँ र ढोका खोलेर बाहिरिएँ ।

मलाई बेलुकाको नाचगानको सम्झना भयो र बिहानको दृश्य । उफ् ! तर, मलाई कुनै कुरा पनि नराम्रो लागेन । कारण थियो पहिलोपल्ट मेरो मनले पनि प्रेमीको चाहना राख्यो । बाहिर कौसीमा घुम्दै सम्झिएँ, मेरो पनि प्रेमी भएको भए म पनि कत्ति रमाउने थिएँ होला यो दिनमा ! 

भ्यालेन्टाइन डे त संघारमा आइसकेको थियो । म पनि रातो गुलाफ कसैलाई दिऊँ भनेर आतुर थिएँ । तर, यत्ति छोटो समयमा कसलाई भेटाउनु र ह्याप्पी भ्यालेन्टाइन भन्नु ? यही सोचमा रूमलिँदै मनमनै मेरो भावी प्रेमीको अनुहार खोज्दै थिएँ । कोठाबाट अञ्जुले बोलाई । भित्र पस्दा सबै सामान्य भइसकेका रहेछन् । अनुहारमा एक किसिमको चमक बोकेर, सबै एक अर्कालाई हेर्दै मुसुमुसु हाँसिरहेका थिए । उनीहरूको मुस्कानले मलाई गिज्याइरहेको अनुभूति भयो । मीनाले त मुखै फोरी, “तेरो ब्वाइफ्रेन्ड भएको भए आज तँ पनि मस्ती गर्ने थिइस् नि ! फ्रेस हुने थिइस् ।”

“खोजि दे न त, एउटा ब्वाइफ्रेन्ड !” म पनि जिस्किएँ । सायद सँगै सुत्नुलाई नै उनीहरुले फ्रेस भनेका होलान् ।

मनको चाहना मुखबाट निस्कियो । मेरो कुरा सुनिसकेपछि सबै मिलेर मेरो ब्वाइफ्रेन्ड खोज्ने काम सुरू भयो । धेरै नामहरू आउँदै जादैँ गरे । केटाको टुङ्गो लागेन त । भोलिसम्म मलाई पनि एउटा प्रेमी त उब्जाउनु नै पर्ने थियो– एउटा रातो गुलाफ दिनका लागि ! 

तातो जुलेबी र पुरी खाएर हामी ओरालो लाग्यौँ । सबै खुसी थिए । मेरो मन भने निराश र सोचमग्न थियो । कसैको खोजीमा भौँतारिएको मन । 

घर आएँ तर, मन शान्त हुन सकेन । बिस्तारामा पल्टिएँ, दिमागमा उही रातो गुलाफ दिने केटाको खोजी जारी रह्यो । मन परेका जस्ता लाग्ने धेरै अनुहार अरूकै प्रेमी थिए । सम्झनामा आएका कुनै अनुहार मन नै परेनन् । हतार छ, अब त समय नै छैन । कहाँबाट ल्याउनु त्यो मन परेको अनुहार र मैले पनि दिन पाउँला रातो गुलाफ ! सोचिरहेँ ।

आमाले भात खान बोलाउनुभयो । म हात धुन धारामा गएकी थिएँ । हाम्रो घरमा डेरा लिएर बस्नुभएको पूर्ण काका नुहाउँदै हुनुहुँदो रहेछ । बाथरूमको व्यवस्था थिएन । आँगनको छेउमा भएको धारामा नै हामी सबै नुहाउँथ्यौँ । पूर्ण काका नुहाउँदै गरेको धेरैपल्ट देखेकी थिएँ । आज मेरो आँखाले पूर्ण काका मात्र होइन, पुरूषको शरीर पनि देख्यो । गोरो राईको पिठ्युँबाट मेरा आँखा हटेनन् । धारामुनि थापेको बाल्टिन सारेर काकाले मलाई हात धुने बाटो बनाइदिनुभयो । मनमा हावा हुण्डरी खेलाउँदै म हात धोएर भान्सातिर लागेँ । 

पूर्ण काका – भोजपुरको राई । तीन छोरीका बाबु । जेठी छोरीलाई बिहे गरेर पठाइसकेका । मालपोतका सुब्बा साब । पैँतालीसभन्दा उकालो लागेको उमेर । परिवार भोजपुरमै राखेर हाम्रै घरमा खाने बस्ने । उहाँ बसेको दुई वर्ष भइसकेको थियो । हामी सबै केटाकेटीका काका । छोटो समयमा प्रेमी खोज्न नसकेको मेरो मनले पूर्ण काकामा प्रेमीको रूप देख्न थाल्यो । काकालाई पर्खिन मैले भात बिस्तारै खान थालेँ । काका तयार भएर भान्सामा आउनुभयो । आफूभन्दा दोब्बर उमेरका, ससुरा भइसकेका काकालाई त्यो बेला मेरो आँखाले राजेश हमालजस्तो हिरो देख्नपुँगे । खाना खाएर काका र बुबासंँगै अफिसतिर लाग्नुभयो ।

मेरो मनले भन्यो — के भो त बिहे गर्ने होइन, प्रेमी त हो नि । पूर्ण काकामा के कमी छ र ? उनकी श्रीमती पनि यहाँ छैनन् क्यारे, म पनि के कम छु र ? राम्री पनि छु, पढ्दै पनि छु, मलाई पक्कै मन पराउलान् नि ! तर गुलाफ के भनेर दिने ?

साँझमा काका आउनुभयो । म पढाइकै बहाना बनाएर काकाको कोठामा पसेँ । पहिले पनि म काकाको कोठामा धेरैपल्ट पसिसकेकी थिएँ । तर, आज त्यही कोठामा पस्दा खुट्टा कामिरहेका थिए । पढाइको काम सकेपछि काकाको घरका बारेमा केही जानकारी लिएँ । उठ्ने बेलामा काकासित भ्यालेन्टाइन डेको बारेमा कुरा गरेँ । राईको छोरा, उमेर दोब्बर उनलाई भ्यालेन्टाइन डेको बारेमा खासै थाहा रहेनछ । मैले बुझेसम्म काकालाई भ्यालेन्टाइन डे र रातो गुलाफको बारेमा जानकारी दिएँ । कहिल्यै यस्ता कुरा गरेकी थिइन काकासित । यस्ता प्रेम प्रसङ्गका कुराले काकालाई अचम्मित त बनायो होला तर, मलाई कुनै मतलब थिएन । 

बिहान हजुरआमालाई पूजा गर्ने फूल टिप्ने बहानामा रातो गुलाफ पनि टिपेर ल्याँए । ‘एक फूल दो माली’ फिल्मकोे सइयाँले गई जिया तेरी पहिली नजर भन्ने गीत कापीमा लेखेँ । गीतको तल ‘हजूरलाई मेरो भ्यालेन्टाइन ल’ पनि लेखेँ । गीत लेखेको पन्नामा गुलाफ राखें । काकालाई सिधै गुलाफ दिन सक्ने हिम्मत मसित थिएन । काका नुहाउन धारामा गएको बेलामा काकाको कोठामा पसेर उहाँको आँखा पर्ने गरी बिस्तारामाथि कपी राखेर म आफ्नो कोठामा आएँ । रातो गुलाफ त राखेँ तर बाबुजस्तो काकाले त्यो घरमा देखाइदिए भने ? डरले मुटुमा ढ्याङ्ग्रो बज्न थाल्यो । आफ्नो कोठाबाट बाहिर निस्कन सकिन ।

काकाले केही भनेनन् होला, घरमा हल्लखल्ला भएन । काका अफिसतिर लागेको झ्यालबाट देखेपछि बाहिरिएँ । कसैले मसित रातो गुलाफको कुरा गरेनन् । बेलुका काकालाई अफिसबाट फर्कँदै गरेको परै देख्नासाथ मुटु ढक्क फुल्यो र म आफ्नै कोठातिर दौडिएँ । काकाले नै बोलाउनुभयो । म डराउँदै उहाँको कोठामा पुगेँ । रातो गुलाफमा काकाको नजर बिहानै परिसकेको रहेछ । मलाई ‘बदमास’ भन्दै धेरै गाली गर्नुभयो । मैले काकाको मुखमा पनि हेर्न सकिनँ, बोल्न त परै जाओस् । त्यो भ्यालेन्टाइन डे मेरा सबै साथीहरूको रमाइलो गरेर बित्यो भने मेरो डरले काम्दै बित्यो । 

शनिबारको दिन थियो । दिउँसो काकाले फेरि मलाई बोलाउनुभयो । किन हो फेरि गाली गर्ने हुन् कि काकाले भन्ने डरले म काम्दै काकाको कोठामा पुगेँ । काकाले इसाराले मलाई कुर्सीमा बस्न भन्नुभयो । म कुर्सीमा बसें, काका खाटमा हुनुहुथ्यो । केहीबेर कोठामा मौनता नै छायो । खाटबाट उठेर आएर काकाले मेरो गाला निमोठ्दै भन्नुभयो, “रातो गुलाफ दिन हिम्मत गर्नेले बोल्न त पर जाओस् अनुहार देखाउन पनि किन नसकेको नि ?”

अप्रत्यासित प्रश्नले मेरा आँखा काकाको अनुहारमा पुगे । काका त्यही मौकाको पर्खाइमा हुनुहुन्थ्यो होला, मेरो नजर उहाँको अनुहारमा पर्नासाथ मेरो गालामा चुम्मा लिँदै भन्नुभयो, “रातो गुलाफ मलाई स्वीकार छ !”

म स्वर्ग पुगेँ । मुसुक्क मुस्कुराएँ, काकाको अँगालोमा कसिँदै । केही बेर अंँगालोमा कसेपछि काकाले भन्नुभयो, “तयार भएर आऊ, हिँड सिनेमा हेर्न जाऔँ ।” 

हामीले घरमा केही नभनी बजार जाने भन्दै काका भतिजी पुग्यौँ सिनेमा हलमा । हलमा ‘कुसुमे रूमाल’ चलिरहेको रहेछ । हलभित्र बत्ती बलुन्जेल काका भित्र पस्नुभएन । बत्ती निभेपछि मेरो छेउमा आएर बस्नुभयो । भुवन केसीको हाउभाउसित काका पनि दाँजिँदै जानुहुन्थ्यो, अँध्यारोमा मेरो शरीरसित । साँझ नपर्दै सिनेमा सकियो । सिंगडा र लालमोहन खाएर हामी घरतिर लाग्यौँ । अब काका मेरो प्रेमी, म उहाकी प्रेमिका । 

काकाकी माइली छोरीको बिहे हुने भयो । काकाले बिहेको निहुँ पारेर मलाई पनि भोजपुर लिएर जानुभयो । अरूका अगाडि हामी काका भतिजी, सबैले मलाई छोरीकै स्थानमा राखे । मौका मिलाएर म काकाको अँगालोमा बाँधिन्थेँ पनि । एक हप्ता भोजपुर बसेर हामी उड्यौँ विराटनगर । 

मलाई किन काकालाई रातो गुलाफ दिन मन लाग्यो भन्ने कुरामा मैले काकासित भेँडेटार यात्राको कुरा गरिसकेकी थिएँ । विराटनगर पुगेपछि काकाले भन्नुभयो, “मसित पनि भेँडेटार जाने हो ?” म पनि साथीहरूको जस्तै रमाउन चाहन्थैं, त्यही ठाउँमा गएर । के खोज्छस् कानो आँखो । काकाको प्रस्तावले म पुलकित हुँदै मुस्कानरूपी जवाफ दिएँ, “हुन्छ ।”

काकाले विराटनगरबाट मलाई सिधै भेडेटार लिएर जानुभयो । मेरो मनमा लुकेको चाहना थियो स्टार वियरको बोतल समाउँदै प्रेमीसित नाच्ने । काकाको चाहना के–के थियो कुन्नि मेरो चाहना भने पूरा गरिदिनुभयो । जीवनमा भेँडेटारमा पुगेर पहिलोपल्ट पूर्ण रूपमा काकाकी भएँ । एक रातले हामीलाई पुगेन । हामी कोठाभित्रै मात्र बसेर चार दिन बितायौँ । म पनि खुसी काका त अनुभवी झन् खुसी ।

चार दिनपछि हामी घर आयौँ । सबै सामान्य थियो । दिन बित्दै गए । काकाको बिस्तारा हामीले हाम्रो बिस्तारा बनाइसकेका थियौँ । मौका मिल्यो कि हामी एक हुन्थ्यौँ । 

भेँडेटार गएको दुई महिना पछाडि महिनावारी रोकियो । सबैले थाहा पाउलान् भनेर स्थानीय डाक्टरकामा जाने हिम्मत भएन । बाहिर जाने बाहाना बनाउन हामी असफल हुँदै गएका थिर्यौँ । त्यही समयमा काकाको भद्रपुर सरूवा भयो । बल्लबल्ल मौका मिलाएर काकाले मलाई लिएर सिलिगुडी जानु भयो गर्भपतन गराउन । मेरो पेटमा तीन महिनाको गर्भ भइसकेकाले गर्भपतन गराउन डाक्टरले मानेन ।

म रून थालेँ । काकालाई प्रेमी मात्र भनेर हेरेकी थिएँ । घरमा बिहेका लागि केटा खोज्ने काम भइरहेको थियो । काकाको आफ्नै संसार थियो दुई छोरीको बिहे भइसकेको बाबु, मेरो श्रीमान् हुने कुरा पनि भएन । म त बेस्कन आत्तिएँ । दुवैको चाहना श्रीमान् श्रीमती हुने भन्ने थिएन । तर बढ्दै गएको पेटलाई के गर्ने ? आखिरमा निर्णय भयो, काका हिँड्ने दिन काकाको सामानसँगै मेरो सामान पनि पोको पारेर भद्रपुरतिरै हानिने । 

काकाको हिँड्ने दिन पनि आयो । काकाको सामान मिलाउँदै मैले पनि घरका अरूका आँखामा छारो हालेर आफ्नो सामान पनि पोको पारिसकेकी थिएँ प्रेमी काकाको बक्सामा । घरमा सबैसित बिदाबारी भएर काका हिँड्न लाग्दा काकासितै म पनि बजारसम्म पुगेर आउँछु भन्दै चढेँ काकाको सामान राखेको जिपमा । 

भद्रपुर पुिगयो । काकाले त्यहाँ सबैसँग मलाई श्रीमती भनेर चिनाउँदा धेरै नरमाइलो लागेको थियो । म कुनै पनि हालतमा काकाकी श्रीमती हुन चाहन्न थिएँ । तर, बढ्दै गएको मेरो पेटले काकाकी श्रीमती बन्न बाध्य बनायो । आठ महिना भएपछि अब सुत्केरी कसरी उकास्ने भन्ने चिन्ताले काकालाई सताउन थाल्यो । माइतको ढोका त मेरा लागि बन्द नै थियो । काकाले धेरै सम्झाएर नौ महिना लाग्ना साथ मलाई पुर्‍याउनुभयो भोजपुर । 

छोरी भनेकी केटी आइमाई बनेर सौता हुँदै पसेको काकीले किन सहन्थिन् र ? काका केही दिन बसेर भद्रपुर फर्कनुभयो । महिना पुगेपछि छोरी जन्मिई । सुत्केरी सौता र बच्चालाई काकीले देखिसहिनन् । सुत्केरीको स्याहार त मैले पाउँदै पाइनँ । दुई महिनापछि काका आउनुभयो र म रोइकराइ गरेर भद्रपुर नै झरैं । मसंँगसंँगै रिस देखाएँदै काकी र छोरी पनि आए । रातो गुलाफले बनाएको मेरो संसारमा झगडाको डढेलो लाग्यो । काकाले के–के गरेर आफ्नो सरूवा भोजपुरमै गराउनुभयो । अब फेरि काकासँंगै भोजपुर जानुपर्‍यो । 

मधेशको सुखसयलमा हुर्किएकीले पहाडको घाँस दाउरा गर्न सकिनँ । काकालाई पनि मेरो रातो गुलाफले रोपेको मायाभन्दा सौताले कुटो, कोदालो र घाँसदाउराले रोपेको कामरूपी मायाले उनकै नजिक पुर्‍यायो । 

पण्डितकी नातिनी, बाहुनकी छोरी, बाबुसरह उमेरको राईकी श्रीमती आफैँलाई अनौठो लागेको थियो । मैले जन्माएकी, मेरै रगत मेरी छोरी राईकी छोरी भई । काकाका लागि म बोझ बन्दै गएको अनुभूति गर्न थालेँ । काका पनि मबाट टाढा हुँदै जानुभयो । हामी आमाछोरीका लागि काकाबाहेक त्यहाँ आफ्नो भन्ने को नै थियो र ? तिनै काका पनि टाढिन थालेपछि अब रहने कोसित ? पहाडको कामले मैले सौतालाई जित्न सकिनँ । जसले रडाको मच्चिन थाल्यो । घरमा बस्नै नसक्ने भएँ । अन्ततः सानी छोरीलाई च्यापेर झरे धरानतिर । जीवन जिउनुको सकस म झेलिरहेछु यतिखेर ।

माइतीलाई त मरेबाँचेको थाहा थियो कि थिएन के थाहा ? रातो गुलाफ स्वीकार छ भन्ने काकाले समेत बिर्सिए । यत्तिका वर्ष बितिसक्दा पनि हाम्रो खोजी गरेनन् । कम्तिमा आफ्नो सन्तान त खोज्नुपर्दछ मेरा काका, प्रेमी, श्रीमान् र छोरीका बाबुले ! 

भ्यालेन्टाइन डे भर्खरै गएको छ । रातो गुलाफ दिएर प्रेमी बनाउनेहरूलाई सम्झेकी छु । रातो गुलाफ दिएर प्रेमी बनाउने चाहनामा कत्ति बहिनीहरू सपना बुन्दै बसेका थिए होलान् । कतिले मजस्तै किशोरी चाहनामा नसोंची रातो गुलाफमा आफूलाई सुम्पिदिए पनि होलान् । तर म के पो गर्न सक्दछु र उनीहरूका लागि ? मात्र भगवानसित प्रत्येक वर्ष प्रार्थना गर्दछु, “हे भगवान्, एक दिनको रातो गुलाफले मेरो जस्तो पूरै जीवन ओइलिनु नपरोस्, कसैले पनि !”

कविता : बदनाम गल्ली

–बलराम तिमल्सिना

एउटा बदनाम गल्ली छ 
जुन गल्लीबाट यात्रा गरेपछि
सदनाम पनि बदनाम बन्न पुग्छ ।
गल्लीमा भेटिन्छन्
भोट बेच्न पसल थापेर बसेका बिचौलियाहरू
भोट किन्न नोट बोकेर हिँडेका तस्करहरू 
भर्खरै एक राते जात्रा सकिएको चउरजस्तै
छरपस्ट छन् गल्लीभरि 
हड्डीका टुक्रा
रक्सीका खाली बोतल
पानीले भिजेका झण्डा
अलपत्र परेका बाचा कबुलहरू
र, चुनावी घोषणापत्रहरू ।
गल्लीमा भेटिन्छन्
जुवा हारेका जुवाडेजस्ता कोही
चिठ्ठा परेका डिठ्ठाजस्ता कोही
विजय जुलुसको कर्कस आवाज
पराजित हृदयको कारुणिक चित्कार
यस्तै यस्तै ।
गल्लीभरि छन्
साना मझौला र ठूला अखडाहरू
सबैभन्दा सानो वडा अखडा
गाउँपालिका
नगरपालिका
उपमहानगरपालिका
महानगरपालिका
प्रदेश संसद÷प्रदेश सरकार
प्रतिनिधी सभा
सिंहदरबार
बालुवाटार
निर्मल निवास
यी सबै यही बदनाम गल्लीमा छन् ।
यो देशका
सबैभन्दा ठूला ठगहरू
बिचौलियाहरू
तस्करहरु
भ्रष्ट तथा अनैतिकहरू
इज्जतफालाहरू
र देशमाराहरू
सबै यही गल्लीको बाटो हिँड्छन् ।
यस बदनाम गल्लीमा
राष्ट्रवादको नारा लगाउँदै
यस पटक केही नयाँ कमरेडहरू पनि छिरे
र आफैंले गद्दार घोषणा गरेकाहरूसँग
गठजोड गरेर पुतली उडाए
अहिले ती कमरेडहरू
कोही गल्लीमा सल्केको लुतो कन्याउँदै छन्
कोही जफत भएको जमानतको हिसाब निकाल्दै छन् ।

चार मुक्तक

– कपिल किशोर घिमिरे

१
भ्रष्टाचार विरोधी नेता, व्यवहार असल प्रीय लाग्छ
बाँझो धर्ती फोडि विकास बाटो खोल्ने मसल प्रिय लाग्छ ।।
जनजनका मनहरु रमाउन सक्ने परिस्थितिमा 
सबैथोक पाइने पहुँचको सस्तो पसल प्रिय लाग्छ ।

२
प्रगतिको शिखर चुम्ने मिठा सबै रहर हुँदा
उल्टो घुम्दो जीवन रैछ परिस्थिति कहर हुँदा
जस्तो गरे नि हुँदै हुन्न कसैको मन छुँदै छुन्न
के गरूँ कसो गरू है ? अमृत पनि जहर हुँदा

३
काम खोज्दा स्वदेशमै मनको काम होस् 
परिवारमा सबलाई पुग्दो दाम होस् ।।
पर्दा अरुको सहयोग गर्न पाइयोस् 
यताउता अरुजस्तै आफ्नो नि नाम होस् ।।

४
स्वस्थ्य निरोगी कर्मशील नेपाली जन होस् 
हातेमालो गर्दै जीवन जीउने मन होस् ।।
अन्याय अत्याचार रत्तिभर नसहने
स्वाभिमानी नझुक्ने नेपाली पन होस् ।।

गजल

–भूमीराज शर्मा

जहाँ सुन्ने आँखा अनि हेर्ने कान हुन्छ ।
आँखै चिम्लिएर उस्को गुणगान हुन्छ ।।

जो सफल छैन आफ्नो कर्तव्य पथमा ।
काम भन्दा बढी उसकै तामझाम हुन्छ ।।

नैतिकता र जिम्मेवारी सबै बिर्से पछि ।
अन्जानमा हैन गल्ती जानाजान हुन्छ ।।

डाक्टर भन्दा बढी जान्ने अरू भएपछि ।
मृत्यु पछि बल्ल रोगको पहिचान हुन्छ ।।

समस्यामा पर्दा कुनै अत्तो पत्तो हुन्न ।
मिति गुज्रि सकेपछि मुद्दा उठान हुन्छ ।।

कथा : उज्यालोको खोजी

–हेमराज अधिकारी

टन्टलापुर घाम लागेका थिए । मण्डल माइलाको घरमा दुई बुढाहरु बसेर फिका चिया पिउँदै कुरा गरिरहेका थिए । रिजाल बुढाले ‘एक देश एक रासन कार्ड’को विषयमा मण्डललाई सोध्दै थिए । मण्डलले जाने बुझेको कुरा भन्दै थिए । “केही फरक पर्दैन काहिँला, आखिर तैँले अम्रिसोको कुचो पुर्‍याउने भनेको त्यही बजारको सुरेश कुमारकैमा हो । तेरो रछेन घुरेनमा आएर टिन प्लास्टिक, लाबरका टुक्रा, बोतल, स्टिल, सिल्बरे, पित्तल, उठाउने उनेरले नै हो । तेरो अदुवा बारीमा आएर बगान किन्ने पनि उनेरलेनै हो । तँ खाईनखाई फापर, अलैंची, तोरी, अन्न पानी, तेल पिसाउने दाम तोक्ने उनेरले नै हो । तँ जस्ता लाखौँ किसानले यो देशका नेताको भाग्य र भविष्य बनाउछन् तर, आखिरमा तेरै छोराछोरिको भविष्यसँग खेलबाड गर्ने उनेरु नै हुन् । अब कसको विश्वास गर्छस् त ? तेरो छोराले घर बनाउँदै छ अहिले । अहिले त त्यो मिस्त्रीको बुढि मात्रै छ यहाँ । अब रासन पनि यहीँ पाउने भए पछि त छोराछोरी नाता गोता आफन्त साफन्त सबै लाइनमा लाग्ने हुन् । आखिर यो देशमा जहिँ गएर बसे पनि भोट हाल्न पाउने अधिकार सबैकोमा छ । भोली उनेरुले यो गाउँमा पञ्चायत बनाउछन् । अनि पञ्चायत सञ्चायत मिलेर काउन्सिलर बनाउछन् । अनि हुँदा हुँदै एम एल ए पनि कुनै ठूलो कुरा भएन । अनि त सरकार पनि उनेरुकै हुन्छ । अनि तँ जस्ता लाटासिधा माथि शासन उनेरुको हुन्छ । अहिले बजारमा गएर तेरो बारीको फलफुलको भाउ उनेरुलाई सोधपुछ गर्दैछस् भने भोलिको तेरो छोराको पालोमा के हुन्छ ? राम्रो सोंच”, भनेर मण्डलले एकै श्वासमा रिजाललाई उचाल्न थाल्यो ।

रिजालले मण्डलको कुरा सुनेर लामो सुस्केरा तान्दै बिँढि सल्कायो । रातो आगोको धुवा स्वाट्ट मुखभित्र निल्दै मनिपुरे बटुकाको चिया पियो । मण्डलले रिजाललाई उचाल्नु थियो उचाले । अब यति भए पछि त्यो गाउँमा रिजालले यो कुरो फुकि हाल्थ्यो । रिजाललाई बस्दै गर है भनेर टाट्नामा भएको बनमारा सरिको घाँस मण्डलले पेटारी बाख्रालाई थपिदिएर आए । रिजालले सिकुवाको खाटमा अस्कोट खोल्दै सिरानी पट्टी पट्याउँदै त्यस माथि लमतन्न भएर टाउको राख्दै अर्को बिँढि सल्काए । मण्डलनीले अर्को कित्लिमा सेलाएको चिया दुवै बुढाको बटुकोमा थप्दैभित्र पसिन् । रिजालले सोंच्न थाल्यो । आखिर आफ्ना लागि आफैंले केही नगरे कसैले तेसै खान दिने होइन । तेल बेच्ने, कुकर बनाउने, भाँडाकुँडा बेच्ने, दाम्ला नाम्ला बेच्ने, सिरक तोषक बेच्ने, लुगाफाटो बेच्ने, हँसिया कचिँया बेच्ने, भुष पिना बेच्ने, नुन मसला बेच्ने, उनेरुनै त हुन् । हाम्राले त कुरै मात्र ठूलो गर्ने हुन् । बिपिएलको लाइनमा बसेर अनि एपिएल कुरा गर्ने । खेत खलियान जम्मै बाँजो राखेर गफले अमेरिका–अफ्रिका जान्ने । जान्नु तान्नु केही छैन, अर्कालाई बाठो भयो भन्ने । मन परेको पार्टी हो भन्दैमा सुजो न बुजो काँध हालिहाल्ने । नेता करोडपति आफु चैँ खुरापाती, गफाढीपति । घरमा तातो छारो केही छैन देखावटी जाति । मण्डलको कुरा ठिकै हो भनेर रिजाल सोच्दै थियो । 

यतिकैमा मण्डल आएर छेउको कुर्सीमा ढल्केर बसे । मण्डल धेरै जान्दथिए । उनले भोली हुने कुरा आजै भन्थे । उनले गरेको कुरा सबै पुग्थ्यो । गाउँलेले उनलाई खुबै मान्थे । रिजाललाई कुममा् हिर्काउदै भने, “हेर रिजाल, यो देशमा स्कुल कलेज छुट्टी भएको सत्र महिना भैसक्यो । तर कुनै पनि होस्टेलमा विद्यार्थीको फिसको छुट भएको छैन र हुने कुरा पनि छैन । यो अनलाइन शिक्षाले छोराछोरीको आँखा समाप्ति तर्फ धकेल्दै छ । उज्यालो हुने बितिक्कै फोन आँखामाथि हुनुपर्ने । मान्छे सुतेर आकाश पट्टी फोन तेर्साएर तेस्का बाजेको च्याटिङ । हामीले उहिले पात्रो हेरे जस्तो । यो फोनको तेज उज्यालोले नानिहरुको आँखा स्वाहा बनाइसक्यो । अनलाइन शिक्षा भन्छन् कसले परिक्षा बस्दै छ गुरुबाउ गुरामालाई पत्तो छैन । ठूलाघरे अन्तरेकी छोरी आठ वर्षकै उमेरमा हिजो चस्मा टसाएर ल्याएछन् । थापा कान्छाको ठूलो केटालाई अस्ति तिन दिन अगाडि बिर्तामोड पुर्‍याएको अरे । आँखा जाँच गर्न । अब होशियार रहने समय आयो । के गर्नु हाम्रो पालोमा यस्तो थिएन भन्दै मण्डलले चिया स्वाट्ट पारे ।

मण्डलको घरमा दिनहुँ यस्तै गाउँका बुढापाका आउथे । मण्डलनी भुटेको मकै र फिका चिया ओसार्थीन । आज पनि दाहाल काँहिला, अधिकारी जेठा, नेउपाने साँहिलो, धुप्पी कान्छो लेप्चा, गोकुल भोटिया, माकृङ कान्छो थुप्रै भेला भए । तामाङ कान्छोले सबैलाई हसाँउथ्यो । आज पनि हँसायो । मण्डल र रिजालका कुरा सुनेर सबै दङ्ग परे । एकै श्वासमा रिजालले भए भरका कुरा सार्वजनिक गर्‍यो । अब हामी आफ्नो कागज पत्र दराजमा थन्क्याएर मात्रै बस्नेकी बाहिर निस्केर केही गर्ने भनेर मण्डलले लठ्ठी तेर्साए । गोकुल धेरै बाठो थियो, उसको छोरा नोकरी पनि गथ्र्यो । उसले भन्यो, “अब हामी बुढापाकाले नयाँ केही सोंच्नुपर्छ । काचो कचिला केटाले मुलुकलाई सोचेनन् । कुरा एकापट्टि काम अर्कै पट्टी । अब यो पाराले त हामी हाम्रो कागज पत्र बलियो छ भनेर मात्रै गजक्क परेका छौं । काम जति तमाम अर्कैले बनाइसक्यो । होनहार दैव नटा ।” 

मण्डलले आँगनमा उभिएर लठ्ठी तेर्साउँदै भन्न थाले । “हेर गाउँले हो । अब पनि जागेनौ भने हाम्रो अस्तित्व खतरामा पुगिसकेको छ । ठूला–ठूला विभागका सप्लायर को छन् ? सोंचेका छौ ? पैसा कसले कमाउँदै छ ? तिम्रो हाम्रो माटोलाई माया गर्नेहरु सबै गलित र लज्जित भैसके । हामी त घरमै स्वास्नी र छोराछोरिको छेउमा भुक्ने मात्र हौं । हाम्रो अदुवा, अलैंची, कुचो, फापर, मकै, गहुँ, तोरी, गोरु –बाख्रा, थोत्रो टिन प्लास्टिक मात्र उनेरको हातमा होइन हाम्रो भाग्य र भविष्य पनि उतै गइसकेको छ । हाम्राले सानोतिनो काम कम्पनीमा गर्न पाए भइगयो तर, कम्पनीको विस्तार गर्ने उनेरुनै भए । अब जग्गा जमिन कम्पनीलाई धितो नगर । छोराछोरीलाई घर घढेरि राख् । अब हामी बुढाहरु तात्तिनु पर्छ । मुलुकलाई सोंच्ने काम गर्नुपर्छ । यो देशको कानुन कृषकले बनाउनुपर्छ । कृषिमा आधारित हाम्रो जिवनशैली हुनुपर्छ । तिमीहरुलाई थाहा छ ? यो सिलिगुडीशहर चलाउने, कैंया मोदिलाई करोडपति बनाउने हाम्रै पहाडका हाम्रै जाति हुन् । दार्जिलिङ, सिक्किम, मनिपुर, आसाम, डुवर्स, भोटाङ, पुर्वी नेपालका हाम्रै दाज्युभाईले रातारात यिनिहरुलाई अरब खरब कमाउने बनाए । हाम्रै स्कूस, घिरौंला, डल्ले खोर्सानी, तुलफुलले यिनिहरु मात्तिनु थाले । अब देशको बाग्डोर बुढाहरुको काँधमा आउनुपर्छ के उल्लु जस्तो लाटाले पापा हेरे जस्तै हेर्छौ ?”

आँगनमा गडगडाहट् ताली बज्यो । “मण्डल माइलो जिन्दावाद जिन्दावाद !” नारा गुञ्जिन् थाल्यो । गोकुलले गोजिबाट एउटा खादा झिकेर मण्डलको गलामा लगाइदियो । सबै ताली बजाउन थाले । मण्डलनिले भुटेका मकै, मुलाको साग र फिका चिया आगनको टेबुलमा राखिन् । सबै जोशमा आएर मर्याङ मर्याङ चबाउनु थाले ।