.png)
काठमाडौंः राष्ट्रिय समावेशी आयोगले वरिष्ठ पत्रकार भैरव रिसाललाई सम्मान गरेको छ । आयोगका अध्यक्ष डा. रामकृष्ण तिमिल्सिनासहितको पदाधिकारी टोलीले अनामनगरस्थित रिसाल निवासमै पुगेर उनलाई सम्मान गरेको हो ।
त्यस अवसरमा टोलीले आयोगको कार्यक्षेत्र, जिम्मेवारी र गरिरहेको कार्यसम्पादनबारे वरिष्ठ पत्रकार रिसाललाई जानकारी गराउँदै कार्य जिम्मेवारीलाई थप प्रभावकारी तुल्याउन राय, सल्लाह र सुझाव माग गरेको थियो ।
वरिष्ठ पत्रकार रिसालले आफनो दीर्घ जीवनको रहस्य सुनाउँदै कर्तव्य पूरा गर्ने, भोलिको चिन्ता नगर्ने र नढाँट्ने विषयले आफूलाई समाजमा परिचित गराएको बताए । छ्यानब्बे वर्षीय रिसालले भने, ‘समाजमा ढाँट्न हुन्न भन्ने मान्यता राखिन्छ, तर राजनीतिमा नढाँटी नहुने रैछ, अनि कसरी देशले समृद्धि हासिल गर्न सक्ला ? पनाती पुस्तासम्म देखेको छु, अहिले पनि मेरो जीवन राम्रो छ ।’
उनले देशको विकास होस्, सबै नेपालीले मिठो मसिनो जे जुट्छ खान पाओस, भोको पेट बस्न नपरोस, राजनीतिमा लागेका नेताले कसैलाई पनि नढाँटुन भन्ने आफूले कामना गरेको बताए ।
अध्यक्ष तिमिल्सिनाले नेपाली समाजमा जेष्ठ नागरिकमध्ये पत्रकार रिसाल बौद्धिक, सक्रिय र प्रेरणादायी भएकाले भेटेर छलफल गर्न, अनुभव सुन्न र जानकारी हासिल गर्न तथा आर्शिवाद प्राप्त गर्न आएको जानकारी गराए ।
पत्रकार रिसालले अब आफ्नो जन्म दिवसमा पुस्तक प्रकाशन गर्ने भन्दा बाहेक अरु इच्छा नरहेको बताउँदै जनचाहनाअनुरुप देश विकासको पथमा नहिँडेकाले ओहदामा बस्नेलाई मुलुकको हितमा काम गर्न सुझाव दिए ।
अध्यक्ष तिमिल्सिनाले भने, ‘नेपाल देश र नेपालीको पहिचानको बोध विश्वभर चिनाउने अभियानमा आयोगले काम गरिरहेको छ । विद्यालयका पाठ्यक्रममा नेपाल देखिने शिक्षा प्रवर्द्धन गर्न र संस्कारयुक्त नागरिक तयार गर्नुपर्छ भन्ने मान्यतालाई दृढताका साथ अघि बढाइरहेको छ ।’
आयोगले ज्येष्ठ नागरिक, कर्णाली, पीछडिएको क्षेत्र, विभिन्न जातजातीलगायत १० वटा क्षेत्रमा कार्यविभाजन गरी काम गर्दै आएको छ । टोलीमा आयोगका सदस्यहरु विष्णुमाया ओझा, हरिदत्त जोशी, पुष्पराज तिमिल्सिना र मानप्रसाद खत्री थिए ।
काठमाडौंः राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले यस वर्षको राष्ट्रकवि माधव घिमिरे पुरस्कार वरिष्ठ समालोचक प्राडा वासुदेव त्रिपाठीलाई प्रदान गरेका छन् ।
राष्ट्रकवि स्व घिमिरेको १०४औँ जन्मजयन्तीका अवसरमा मर्स्याङ्दी वाङ्मय प्रतिष्ठानले आइतबार शीतल निवासमा आयोजना गरेको कार्यक्रममा राष्ट्रपति पौडेलले एक लाख राशि र सम्मानपत्रसहितको ‘राष्ट्रकवि माधव घिमिरे पुरस्कार’ वरिष्ठ समालोचक प्राडा त्रिपाठीलाई प्रदान गरेका हुन् ।
राष्ट्रकवि घिमिरेकी पत्नी महाकाली घिमिरे, सुपुत्रद्वय इन्दिवर घिमिरे र राजीव घिमिरेद्वारा मर्स्याङ्दी वाङ्मय प्रतिष्ठानको कोषमा रहनेगरी रु. १६ लाखको अक्षयकोष स्थापना गरेसँगै उनको जन्मजयन्तीका अवसर पारेर पहिलोपटक उक्त पुरस्कार प्रदान गरिएको हो ।
यसअघि उनले विसं २०३४ मा मदन पुरस्कार प्राप्त गरेका थिए । प्राडा त्रिपाठीले नेपाली साहित्यको विशिष्ट प्रतिभा राष्ट्रकविको नाममा स्थापित पुरस्कार पहिलोपटक आफूले पाउँदा ज्यादै भाग्यमानी महसुस भएको बताए । उनले नेपाली वाङ्मय र साहित्यको क्षेत्रलाई अगाडि बढाउन राष्ट्रकवि घिमिरेको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहेको उल्लेख गरे ।
कार्यक्रममा बोल्दै संयुक्त राष्ट्र सङ्घका पूर्वराजदूत एवं पुरस्कार छनोट समितिका सदस्य प्राडा जयराज आचार्यले पुरस्कारको आधार बनाएर पुरस्कार छनोट गरिएको बताए । उनले राष्ट्रकवि पुरस्कार ज्येष्ठ, उत्कृष्ट र वरिष्ठताका आधारमा प्राडा त्रिपाठीलाई प्रदान गरिएको उल्लेख गरे ।
प्रतिष्ठानका अध्यक्ष एवं पुरस्कार छनोट समितिका संयोजक विजयराज न्यौपानेले नेपाली भाषा, कला, समालोचना, साहित्य, संस्कृति र ज्ञानविज्ञानको उन्नयनको योगदानका आधारमा पुरस्कार वितरण गरिएको बताए । उनले प्रतिष्ठानले आगामी दिनमा राष्ट्रकविको मूर्ति स्थापना गर्ने लक्ष्य राखेको उल्लेख गरे । पुरस्कार छनोट समितिमा अध्यक्ष न्यौपाने, विज्ञ आचार्यसहित पुरस्कारदाताका तर्फबाट डा. हेमाङ्गराज अधिकारी सदस्य थिए ।
राष्ट्रकवि घिमिरेका सुपुत्र राजीव घिमिरेले राष्ट्रकविलाई साहित्यमार्फत चिरकालसम्म सम्झनका लागि अक्षयकोष स्थापना गरेर पुरस्कार घोषणा गरिएको बताए । उनले उक्त पुरस्कार राष्ट्रकविको जन्मजयन्तीका अवसरमा हरेक वर्ष प्रदान गरिने उल्लेख गरे ।
सो अवसरमा साहित्यकार विजयराज न्यौपानेद्वारा लिखित बाल साहित्यकार स्व. एकाराम सिंहको जीवनी समेटिएको पुस्तक लेखक न्यौपानेले राष्ट्रपति पौडेललाई हस्तान्तरण गरेका थिए ।
–धनराज गिरी
हरेक दिन कामबाट निवृत्त भएपछि भोलाराम सागरको तटमा घुम्न आउने गर्छ । आज पनि आयो । समुद्रको लहरको लीला उसलाई रमाइलो लाग्छ । अनन्तसम्म पानी पानी, सागरको जिन्दगी । नेपालमा सबै कुरा पाइन्छ तर, सागरसित साक्षात्कार हुन विदेशिनु पर्छ । भोलाराम दलित समुदायको सन्तान हो । विगतमा उसले अनेक उत्पीडनहरु भोग्यो । उसको कहानी अझै लेखिएको छैन । पढाइ त उसको पर्याप्त हो, तर टेक्ने खुड्किलो, नसमाउने हाँगो, ऊ विवश भएर छापामार बन्यो । आफ्नै अतीत सम्झिएर सागरको लहरसित खेलिरहेको थियो, अचानक उसको सामुन्नेमा एउटा पात्र आयो । आँखा चार भए, बोल्न सकेन । पाको पात्रले पनि मुख खोलेनन् । हेरे, गए ।
“हेर्दा नेपाली जस्तै, तेजिलो आँखा, को होलान् यी बूढा ?” उसको मनले भन्यो । “मैले पनि त बोल्ने हिम्मत गरिन नि” स्वसंवाद । दिनहरु बित्दै गए । भोलारामको मित्र बनेको थियो अमृतकुमार आलोक, सहयोगी, बिन्दास र कपिल कमेडी प्रेमी । “यार, अमृत, आज एकजना पाका भेट भए सागरतटमा, कति आकर्षक व्यक्तित्व । बोल्नै सकिन । भारतीय नागरिकजस्ता पनि देखिने । मलाई पुर्लुक्क हेरे । कस्तो सम्मोहन हेराइमा, आचार्य रजनीश जस्तै ।”
केही बोलेन अमृत । केही अनुमान गर्यो । अनुहारमा चमक आयो । “अमृत, तिमीले विदुषी व्यन्जना शर्माको “कैदी नम्बर ५१” लेख, समीक्षा पढेको हो ?” कुरा अन्तै लग्यो भोलरामले ।
“मलाई बाले पढ्न भनेर हिजै पढेको हुँ । उहाँको कुनै पनि लेख छोड्दिन । घराना नै सर्जक । एउटा चमत्कार, उही मुम्बईको ‘आर के प्रोडक्शन’”, अमृतले आफ्नो जानकारी राख्यो । “यस्तै हो, धेरै हिँडे कमरेडहरु कतै पनि पुगेनन् । गुमराह भए, गुमराह बनाए ।” दिक्क भएर बोल्यो भोलाराम ।
“यार, भोला, तिमी किन छापामार भयौं त ? कहानी त पक्कै होला ।” अमृतले साथीको चासो लियो ।
“मलाई नसोध कहाँ दुख्छ घाउ, साथी मान्छेले कलम रहरले समाउने हो, बन्दुक होइन । प्रेम रहर हो, आवश्यकता हो, घृणा होइन । अपवादलाई छोडेर, पराईको आँगनमा आउनु पनि रहर होइन, प्रतिक्रिया हो । मेरो अतीत सुनाउन लायक छैन साथी, छैन, छैन । खाटा बसेको घाउ, नकोट्याऊ !” गहभरि दह बनाएर बोल्यो भोलाराम ।
“डियर कमरेड, हाम्रो परिवारले पनि छापामारहरुको संगत गरेको छ । उनीहरुको आँखा पढेको छ । बाटो सही थिएन । हाम्रो बा त लेखक पनि, कमरेड बिस्फोट, उहाँका राता फूलहरु साथीहरुले दिएको नाम । म ‘तथा कथित’ भन्दिन, तर, दुई कामको पक्षमा वकालत गर्न सकिएन, बाले पनि मैले पनि । अन्याय छ समाजमा । तर प्रतिकार गर्ने तरिकाहरु अनेक छन् । कलमले नै परास्त गर्न सकिन्छ । हाम्रो बाले गर्नुभयो ।”
“अमृत, जे भयो, भयो, बरु म तिम्रो बालाई भेट्न चाहान्छु । उहाँसित भन्छु अतीत ।” भोलाराम इच्छुक भयो अमृतको जन्मदासित भेट हुन ।
आज बिदाको दिन । अगस्ट २४, नेपालमा भाद्र ८ गते, आज पनि सागरको टटमा आएको छ भोलाराम । एक्लै छ । अरे, उनै पाका । लखर लखर आए भिडिओ बनाउँदै, हिन्दी गीत गाउँदै, “तेरे प्यार की तमन्ना...” आज पनि बोल्न सकेन । पाका मान्छेले हेरे मात्र । गीत गाउँदै अघि बढे । एउटी भारतीय युवती आकर्षित भइन् । कुरा गरे । सेल्फी लिए । युवतीको अनुरोधमा तीनवटा रोमान्टिक गीत गाएर बाटो लागे ।
“हैट, बुुढा त यो उमेरमा पनि देवानन्द ।” भोलारामको मनले भन्यो ।
“भोलि त अमृतको घरमा जानु छ । उसको पिताश्रीको जन्म दिन । लेखक रे, बुढा ! उपहार त जायज हुन्छ, साथीको बा, मैले पनि माया पाउन सक्छु । आफू त टुहुरो ?” भोलारामको मनमा कुरा खेल्यो । अविवाहित भोलाराम एक्लै बस्थ्यो । एडिलेड आएको सात वर्ष भयो । पीआर पाइसकेको छ ।
आयो भाद्र ९, अर्थात् अगस्ट २५, भोलारामले एउटा गज्जबको प्याक बनायो उपहारको । उपहार थियो ‘ब्ल्याक लेवल’ थाहा पाएको थियो साथीको पिताश्री अलि अलि लिन्छन् । साँझ ८ बजे पुग्यो भोला । “वेलकम भोलाजी” गेटमा कमल सुवेदी, उसको पहिलो साथी । “साथी, आऊ” अमृत पनि आयो । अमृतका छोरीहरु सभ्यता र शिष्टता साथमा कमल सुवेदीका छोरीहरु पूजा र आराधना । महिलाहरु पकाउन व्यस्त । अमृतको पिता आफ्नै कोठामा ल्यापटपमा व्यस्त । “बाको काम छैन । उही सामाजिक सन्जाल हो । कथा लेख्दै हुनुहुन्छ ।” अमृतले खुलासा दियो ।
“म त अंकलको दर्शन गर्न आतुर, अन्टीको पनि दर्शन गरौं ।”
“आमा, यता आउनुहोस्, मेरो साथी, घर स्याङ्जा हो, ज्याग्दिखोला, चापाकोट नजिकै ।” आइन् गौरी, अमृतकी माता । भोलारामले नमस्कार गर्यो । “ए, बाबु त, आज बल्ल माइती देख्न पाइयो । साँखर थाहा छ नि ?”
“म मामा घर बसेर पढेकै पटेसारमा हो आमा, हरिश्चन्द्र ढकाल मेरा गुरु । हर्कबहादुर विश्वकर्मा मेरो मामा ।”
“आम्मै, जम्मै हाम्रै गाउँले । हर्के त मेरो मीत दाजु, उहाँकै बैनी चमेली मेरो मितिनी, साइना ।”
“हे भगवान्, म चमेलीकै कान्छो छोरा, आमा, चरण छुन्छु ।” दृश्य चलचत्रे भयो ।
“लौ अमृत, हामी त अब आफन्त नै, कस्तो सन्जोग” बढी भावुक भयो अमृत । सबैका आँखा रसाए ।
“होइन, यहाँ त मेरो कथालाई पुग्ने कच्चा पदार्थहरु उत्पादन भएजस्तो छ । खोइ हाम्रो मीत छोरा ।” हलमा प्रोफेसर अजेयनारायण गोस्वामीको प्रवेश । भोलाराम तर्सियो । हेरिरह्यो प्रोफेसरको अनुहार । बोल्न सकेन ।
“अरे भोलाराम, सागर किनारे, तिमी पो, लौ हेर, पहिल्यै गफ गर्न हुन्थ्यो नि, वेलकम माई सन !” अंकमाल गर्यो प्रोफेसरले ।
“प्रणाम मित बा” हातमा ढोग्यो । “आयुष्मान भव वत्स !” आशीर्वाद दियो ।
“पिताश्री, यो सानो उपहार” प्याकेज हातमा राखिदियो ।
“मुझे दुनियाँ वालो शराबी न समझो...” गुन्गुनायो ।
प्रोफेसरले केही जोकहरु सुनाएर वातावरण हल्का बनायो । “ह्याप्पी बर्थ डे टु यू” हल गुन्जियो । केक काटियो । अमृतकी प्रिया सन्तोषीले गीत गाइन् । भुराहरु नाचे । खाना खाएपछि, “भोलराम, अमृतबाट थाहा पाएँ तिम्रो पूर्व छापामार हौ भन्ने कुरा । तिमीलाई असजिलो लाग्दैन भने आफ्नो अतीत सुनाउन सक्छौं । म यसलाई मेरो आख्यानमा समायोजन गर्नेछु । तिम्रो खुसी ।”
तीन बोतल बियरको प्रभाव । भोलाराम अब निर्भय भएको थियो । कमल र अमृत पनि नजिक आए । सन्तोषी, मिना र गौरीले पनि ध्यान दिए । भोलाराम गम्भीर मुद्रामा !
“बैनी सुन्तली अति राम्री । गाउँमा रोज्जा । दलित भनेर अरु कुरामा बर्जित गरे पनि तागाधारी, धनीहरुले दलितका राम्री हुर्केका छोरीहरूलाई... सुन्तलीको लाश ज्याग्दी खोलामा । “दाइ मलाई मुखिया बाजेको छोराले....” बैनीले मलाई भनेकी थिई । हामीले चौकीमा उजुरी गर्यौं । सबै बिके । गाउँका टाठाबाठाहरु मौन । बाले कालीमा हाम फाल्नुभयो । दाइ उहिल्यै मुग्लान पसेको, फर्किएन । दिदीको पनि अत्तोपत्तो थिएन, भिनाजु मुम्बई, उतै लिएर गए । आमाले पासो लगाएर संसारबाट मुक्त हुनुभयो । म एक्लो, अब के गर्ने ? पिताश्री, हजुर भए के गर्नुहुन्थ्यो ?”
“माओवादी बन्ने थिएँ ।” गम्भीर आवाजमा, फिल्मी शैलीमा बोल्यो प्रोफेसर ।
“गुरुदेव, हजुरले भन्नुभएको ठीक हो, अति भएपछि मान्छेले उठाउने हतियार मतियार होइन, तर पैसाले अदालत किनेपछि, न्याय पनि बिकाउ माल भएपछि, पीडितको एक मात्र विकल्प बन्दुक हुनेरहेछ ।”
अमृतले पनि आफ्नो राय राख्यो । “त्यसपछि ?” प्रोफेसरको मन व्यग्र भयो ।
“मुखियाको छोरो भाग्यो, राजधानी । म जंगल पसेँ । पाँच वर्षमा हतियार चलाउन पोख्त भएँ । अनि दशैंमा घर आएको कुरा सुराकीमार्फत् थाहा पाएँ । अष्टमीको रात, त्यो बलात्कारीको बलि चढाएँ दुर्गामाताको चरणमा । त्यसपछि हतियार बिसाएर यता लागेँ । म हत्यारा हुँ त पिताश्री ?”
सबैको अनुहार अति गम्भीर । “छोरा भोलाराम, सम्भावमि युगे युगे यही हो । अक्षम्य अपराधहरुको सजाय मृत्युदण्ड नै हो । तिमी महाभारतको पाँच पाण्डव जत्तिकै निर्दोष छौ । तर, विशेष अवस्थामा बाहेक म कहिल्यै पनि हत्याको पक्षमा बोल्न सक्दिन । तिम्रो मुद्दा अपवाद हो । संसारको कुनै पनि अदालतलाई त्यो अधिकार छैन जसले तिमीलाई सजाय तोकोस् । मेरो हृदयको अदालतले तिमीलाई बाइज्जत बरी गर्यो । छोरा, ‘म हत्यारा हुँ’ भन्ने बोझ मनमा नलिनू !”
“ल बा, आजलाई यो गम्भीरपुराण बन्द गर्ने । जन्ती जान निस्किएका मान्छे मलामी जान विवश भएजस्तै भयो । भाइ भोलाराम, आजसम्म बाका मितेरी साइनो भएका आफन्तहरु मात्र जीवनमा आएका थिए । आमाको कमाइ हौ तिमी । बा, बरु एउटी बुहारी खोज्न पर्यो ।” अमृतको प्रस्ताव ।
“ए बूढा, हजुरकी चेलीको छोरी कुमारी भन्ने सुनेकी थिएँ । मेरो कान्छो छोराको कल्याण गर्नुहोस् त । नेपालमा कति जोडी मिलाउनुभयो । लौ त ।” गौरी बोलिन्, तीन प्याग वाइनको असर ।
“पख, पख” प्रोफेसरले तुरुन्त भिडियो कल गर्यो ।
“सर, नमस्कार !”
नारी स्वर, “सायमा, एउटा नयाँ प्रस्ताव लिएर आएको” सबै कुरा सुनायो प्रोफेसरले ।
“आहा गुरुदेव, हजुर मेरो अभिभावक, हुन्छ । अर्को महिना म पनि एलिलेड आउने छु । मार्ग महिना ।”
“भोलाराम, हाम्रो बाले धेरै चेलाचेलीको कल्याण गर्नु भएको छ । आजको दिन साइत पनि राम्रो । तिमी कान्छो भाइ हाम्रो । दिदीहरु पीयूषा र सुधा मार्ग १ गते यता आउने । बाको जन्म दिनमा कुरा मिल्यो । ठूली दिदी पीयूषाको जन्म दिनमा मंसिर ९ गते, तिम्रो गठबन्धन सरकार । बा, बरु हुनेवाली बुहारीको तस्वीर पत्ता लगाउनुहोस् ।”
अमृत खुसी भयो । “म अब टुहुरो भइन् । पिताश्री, हजुरको माया पाइरहूँ ।”
सायमासित सम्पर्क गरेर उनकी सुपुत्रीको तस्वीर मगायो प्रोफेसरले । सुन्दरी, नाम ‘शायरा अधिकारी’ वर्ष २६, यता भोलाराम ३१ ।
“अब एक पटक शायराको पनि राय बुझ्नुपर्छ । पहिले नै कोही छ कि जीवनमा ?” कमल सुवेदीको राय, मीनाको समर्थन ।
“हो त नि दाइ, सबै मीना दिदी र म जस्तै सोझी कहाँ हुन्छन् त ! होइन त बाबा ?”
सन्तोषी पनि पार्टीमा प्रवेश । “कुरा सही, हाम्री लक्ष्मीजस्ती बुहारी, अझ छोरी र सीताजस्ती सासूआमाको कुरा जहिले पनि सही हुन्छ । सौभाग्यवती भव सुपुत्री !” प्रोफेसरले बुहारीलाई घुस खुवायो, गौरी पनि मख्ख ।
“बा, आज त हाम्री आमा पनि मख्ख नि !” १२ बजेछ । सबैले बिदा लिए । अर्को दिन शायरा अधिकारी र भोलारामको भेट गरायो अमृतले । प्रोफेसरले सहजकर्ताको काम गर्यो ।
“हजुर प्रोफेसर जगमोहन आजादको मितज्यू होइन ?” शायराको जिज्ञाशा ।
“आम्मै, हो त, चिन्छ्यौ मेरो मीतलाई ?”
“उहाँले नै हजुरको बारेमा भन्नुभएको थियो । आमासित पनि कुरा भयो । भोलारामजीलाई मेरो साथ स्वीकार्य छ भने हजुरजस्तो अभिभावकले ल्याएको प्रस्ताव स्वीकार्नु मेरो कर्तव्य हो । पढाइ र काम यसले गर्दा यो फूलको जीवनमा कुनै पनि भमराको आगमन भएको छैन । अनुहार हेर्दा भोलाजी पनि भोला नै लाग्यो ।”
आज मार्ग ९ गते । क्यानडाबाट पीयूषा र सुधाका जम्बो टोली नै आए । कमल सुवेदीले पुरेतको काम गर्यो । यता पीयुषाको जन्म दिन, उता “शायरा र भोलाको” गठबन्धन । समाचार भाइरल भयो । बलराम तिमिल्सिना, प्रेम रिमाल र सतिसाल कृष्ण विश्वकर्माले प्रोफेसरलाई विशेष धन्यवाद दिए ।
“पुत्र भोला, जीवनमा माया, प्रेम र सद्भावभन्दा ठलो कुरा केही हुन्न । आज तिम्रो मित बा सारै खुसीूछ । आफूलाई टुहुरो नठान्नू ।”
“पिताश्री !”
मज्जाले रोयो भोलाराम । सबैले बधाई दिए ।
–कुञ्ज देवी उपाध्याय
समयले कसैलाई पनि झटारो हान्न सक्छ । पत्नी मरेको क्रिया कर्म हुँदै थियो । छोरो बालखै हुनाले जेठाजुले किरिया गर्नुपर्ने । पाँच दिनको गरूण पुराणमा सबै बसी रहेका बेला आमा छोरा अर्को बिहे गर्ने सल्लाह गर्दै थिए । सुनेर अचम्म लाग्यो ।
“छि : कस्तो सोच हजुरहरुको ! मरेको काम पनि सिद्धिएको छैन । मृतकको आत्माले शान्ति कताबाट पाउला ?”
“धेर जान्ने हुनु पर्दैन । हामी जान्दछौ हाम्रो घरको कुरा ।”
उनीहरूको सोच र व्यवहारमा म निकै खिन्न भएँ । काम सकेर केही दिन पछि म त्यहाँबाट आफ्नो कर्मक्षेत्र तर्फ लागेँ ।
वर्षदिन नपुग्दै दोस्रो विवाह गरे । डेढ वर्षभित्र एउटी छोरी उपहार दिएर त्यसलाई लखेटेछन् ।
फेरी ढाँटी छलि अर्कि बिहे गरे । त्यसको छोरो भयो । अति नै रमाए । घरका कुरा सबै खोलेर अरूको बदनाम सुनाउने गर्थे आमा छोरा । तिनीहरूलाई राम्रो चिन्न लागि उसले । दुई वर्षपछि अर्को छोरो छोरै मात्रै संसार हो भन्ने उसका पति उसको जायज नाजायज सबै अभाव पूूरा गर्न थाले ।
अनपढ हुनाले ऊ उनीहरूको मायाको अपप्रयोग गर्न लागि । दिनदिनै जताततै घुम्न हिँड्ने र जेसुकै खाने भएपछि घरमा दिनरात झगडा हुन्छ । ऊ न पतिको कुरो सुन्छे न सासूको ।
रक्सी धोकेर पर पुरूषको सम्पर्क गर्न पनि उसलाई कुनै हिचकिचाहट हुन छोड्यो । नारीको गहना भनेर चिनिने सिन्दुर निकालेर आँगनमा फ्याक्ने, छोरो पिट्ने उसको नित्य घटना भयो ।
गाउँका मान्छेहरू पाप यसरी नै कराउँछ भन्दै केही बोलेनन् ।
परिस्थिति सम्हाल्न नसकेर दिनदिनै कुटपिट गर्दा गर्दै सासू एक्लै बसेर खान्छु भन्दै छुट्टै खान लागिन् । पहिलो विहे गरेकी बुहारीका छोरा छोरी साथमा लिएर उनी आफैँ पकाएर खानु पर्ने भयो ।
त्यतिबेला पहिलो बुहारीको गुण गाउने अवसर मिल्यो तर, ढिलो भयो । समयमै खुट्टा भए जुत्ता पाइन्छ नभनेर उचित चिकित्सा गरेको भए सायद आज यो दिन देख्न पर्ने थिएन होला ।
विचरा पति, मरे के हुन्छ नदीमा फ्याँकी दिन्छु भन्दै पत्नीको अपमान गर्थे, आज कान्छी स्वास्नीको रातदिनको अपमान सहन लाचार छन् । न छोड्न सक्छन्, न साथ निभाउन । कुमालेको चक्र झैं घुमिरहने मान्छेको जीवनमा आज तै जेठीको छोराको सहारा खोज्दै त्यसकै आशामा बसेका हुन्छन् ।
जिन्दगीको उतार चढाब सबैको जीवनमा आउँछ । तर मेरा छोरा छोरी छन्, मेरो यत्रो सम्पत्ति छ भनेर घमण्ड गर्नु बेकारको कुरा हो । समय बलवान छ । त्यसैले त उखान छ, “तिन स्वास्नीको पोइ कुना कुना पसेर रोइ...!”
मृतकको आत्मा परै बसेर हेरिरहेको थियो पति र सासूको बेहाल ।
–मनिष आजाद
आमा छोरीलाई फोन गर्न डराउछिन्
यस कारण कि–
केही गरी मुखबाट केही निस्किहाल्यो
र ‘गुप्तचर विभाग’ले सुन्यो भने
बाबु छोरीलाई सम्झन्छन्
चिन्ता त लागिरहन्छ नै
तर धेरै फोन नगर्ने कारण
पत्तै नपाइ मुखबाट केही खुस्किने
अनि गुप्तचर विभाग...
ढोकामा राखिएको घण्टीले
कसैले केही खबर ल्यायो कि भनेर
अब कुनै उत्साह ल्याउँदैन
अब त टाउको पो दुखाउँछ
कतै छापामारी त भएन ?
साथीहरू सल्लाह दिन्छन्
राजनीतिक म्यासेज पठाउने नगर्नू
म समाचार पत्र हेरिहाल्छु
यसो भन्दै गर्दा
उनीहरूको आवाज मधुरो हुन थाल्छ
मानौं आफैंलाई चोरी गर्दागर्दै पक्रिएको होस् ।
राजनीतिक मित्रहरू भन्छन्–
काम गर्ने कुनै रचनात्मक तरिका खोज्नु पर्ला
सत्ता असाध्यै दमनकारी छ ।
तर...
तर यदि सत्ता दमनकारी छ भने त
आमाले छोरीसँग धेरै कुरा गर्नुपर्छ
धेरै–धेरै नै कुरा
उसको प्रेमको बारेमा पनि
अनि अँ, आफ्नै प्रेमको बारेमा पनि ।
सत्ता दमनकारी छ
त्यसैले नै
बाबुले छोरीलाई
समय हुनासाथ फोन गर्नु है भन्नुपर्छ
उनलाई नदी, पहाड र झरनाको बारेमा भन्नुपर्छ
र ती किताबको बारेमा पनि भन्नुपर्छ
जुन किताबलाई प्रतिबन्धित गरिसकिएको छ ।
सत्ता दमनकारी छ
त्यसैले त
ढोकाको घण्टी बज्नासाथ
ढोकातिर दौडनु पर्छ
हुन सक्छ
कुनै बच्चाको कपाल
ठक्कर खाएर भित्र आएको होला ।
सत्ता दमनकारी छ
त्यसैले अब
समाचारको होइन कि
सन्देशहरूको खाँचो छ
सन्देश प्रेमको, चिन्ताको, आक्रोशको
सन्देश रोटीको, बिद्रोहीहरूको
गोप्य सन्देश र खुल्ला दुवै सन्देश ।
सत्ता दमनकारी छ
त्यसैले त हामीले
आउँदो पिँढी
एकदम रचनात्मक तरिकाले बाँच्न सकोस्
आउदो पिँढीका
बच्चाहरूका रङ्गिन कलमहरू
एकदम रचनात्मक तरिकाले
कागजमा दौडन सकून
आउदो पिँढीले
एकदम रचनात्मक तरिकाले
कविता लेख्न सकोस् भनेर
सत्तासँग सिधै जुध्न जरुरी छ
बिना कुनै ‘रचनात्मकता’
बस, सिधै सत्ताका आँखामा आँखा जुधाएर ।
काठमाडौं : नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठान, साहित्य (मातृभाषा) विभागले जीतबहादुर सिञ्जाली मगर साहित्य प्रतिष्ठानसँगको सहकार्यमा मगर आदिकविद्वय जीतबहादुर सिञ्जाली मगर र रेखबहादुर थापा मगरको जन्मजयन्ती मनाएको छ ।
कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि प्रतिनिधि सभाकी उपसभामुख इन्दिरा राना मगरले प्रज्ञा प्रतिष्ठानको देवकोटा सभा कक्षमा पानसमा दीप प्रज्वलन गरी आदिकविद्वय जीतबहादुर सिञ्जाली मगर र रेखबहादुर थापा मगरको तस्बिरमा माल्यार्पण गरेर कार्यक्रमको समुद्घाटन गरेकी थिइन् ।
कार्यक्रममा 'मगर आदिकवि रेखबहादुर थापाको योगदान’ विषयक गोष्ठी-पत्र पूर्णबहादुर रानाले प्रस्तुत गरे । सो अवसरमा उपसभामुख मगरले मातृभाषा र सिर्जनामा इतिहास र सभ्यता लुकेको हुने बताउँदै संविधानले पनि जातजाति र भाषाभाषीलाई समावेशी अधिकार प्रदान गरेको बताइन् । उनले यसलाई उपयोग गर्दै प्रज्ञा प्रतिष्ठानले थालनी गरेको मातृभाषा साहित्यको बहस अन्तर्गत मगरभाषा साहित्यका आदिकविको योगदानबारे चर्चा हुनु राज्यका प्राज्ञिक अङ्गको उपस्थिति हुनु हो भन्दै यसबाट आफू आशावादी रहेको बताइन् ।
प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपति भूपाल राईले बहुभाषी देशमा सबै भाषा समान भएको बताए । उनले कुनै पनि भाषा सानो र ठूलो नहुने बताउँदै मगर आदिकविद्वय जीतबहादुर सिञ्जाली मगर र रेखबहादुर थापाको बारेमा थप खोजअनुसन्धान हुनुपर्ने बताए ।
प्रज्ञा-प्रतिष्ठानका उपकुलपति विमलकृष्ण श्रेष्ठ (विमल निभा)ले नेपालका प्रत्येक मातृभाषामा आदिकवि रहेको बताए । तिनीहरूको योगदानलाई राष्ट्र र समाजसामू ल्याउनुपर्ने उनको भनाइ थियो ।
विचार-गोष्ठीका सभाध्यक्ष, प्रज्ञा-प्रतिष्ठान प्राज्ञ परिषद् सदस्य तथा साहित्य (मातृभाषा) विभाग प्रमुख राजन मुकारुङले मगर आदिकविद्वय जीतबहादुर सिञ्जाली मगर र रेखबहादुर थापाको ऐतिहासिक योगदानबारे थप खोजी गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गरे ।
प्रस्तुत गोष्ठी-पत्रमाथि मनबहादुर थापा मगरले टिप्पणी गरे । विचार-गोष्ठीको औचित्यमाथि जीतबहादुर सिञ्जाली मगर साहित्य प्रतिष्ठानका अध्यक्ष सञ्जोग लाफा मगरले प्रकाश पार्दै स्वागत मनतव्य राखेका थिए भने कार्यक्रमको उद्घोषण श्याम राना मगरले गरेका थिए ।
सुनसरीः विश्वकर्मा पूजा आउने बेलामा विश्वकर्माको मूर्ति बनाउन कलाकारलाई भ्याइनभ्याइ भएको छ ।
कलाकारलाई विश्वकर्माको मूर्ति बनाउन भ्याइनभ्याइ हुनाका साथै मूर्ति किन्नेको भिड बढेपछि पूजाको चहलपहल बढेको मूर्तिकार विनोद यादवले बताए । यहाँ सबै सवारी साधनका धनी तथा कलकारखानामा विषेश उत्सवकारुपमा विश्वकर्माको पूजा गरिने भएकाले इनरुवासहित जिल्लाको विभिन्न ग्रामीण क्षेत्र तथा सहरी क्षेत्रमा यसको चहलपहल बढेको हो ।
विश्वकर्मा पूजालाई लक्ष्य गरेर स्थानीय मूर्तिकारले हजारौँ मूर्ति निर्माण गर्ने गरेको इनरुवा–८ का मूर्तिकार रामलखन मण्डलले बताए । यहाँ दुई हजारदेखि पाँच हजारसम्मको कलात्मक माटोको मूर्ति बनाएर बिक्री गर्ने गरिएको मूर्तिकार मनोज मेहताले बताए ।
इनरुवा–८ का रामलखन मण्डलले एक्लै ५० वटा विश्वकर्माको मूर्ति निर्माण गरेको र तयार भएका मूर्तिमध्ये अधिकांश बिक्री भइसकेका छन् । सुनसरीमा १० हजारको सङ्ख्यामा विश्वकर्माको मूर्ति खरिद–बिक्री हुने गरेको छ । मूर्तिको माग बढेपछि मूल्यसमेत बढेको स्थानीय उपभोक्ताले बताए ।
यसरी विभिन्न समयमा मूर्तिकारले माटोको कलात्मक मूर्ति निर्माण गरी वार्षिक दुई लाखदेखि दुई लाख ५० हजारसम्म आम्दनी गर्दै आएका छन् । यसरी मूर्तिकारले कामलाई संरक्षण गर्नसके मूर्तिको उचित मूल्य पाउन सकिने भएकाले सरकारलेसमेत मूर्तिकारलाई समयसमयमा तालिम प्रदान गरी प्रोत्साहन गर्न जरुरी रहेको सरोकारवाला बताए । रासस
भरतपुर : नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका कुलपति कवि भूपाल राईको एकल कविता वाचन कार्यक्रम शनिबार भरतपुरमा सम्पन्न भएको छ । भरतपुर महानगर प्रज्ञा प्रतिष्ठानको व्यवस्थापकीय सहयोगमा साहित्य सङ्गम चितवनले उक्त कार्यक्रम आयोजना गरेको हो ।
भरतपुर महानगरको हलमा आयोजित कार्यक्रममा कवि राईले अघिल्लो वर्ष प्रकाशित आफ्नो ‘यारी’ कविता संग्रहमा संग्रहीत करिब एक दर्जन कविता सुनाए । ‘सांस्कृतिक एवम् प्राज्ञिक सत्ता र समताका लागि’ अभियानअन्तर्गत भरतपुरमा आएर एकल कविता वाचन कार्यक्रम गर्न पाउँदा खुसी लागेको कुलपति राईले बताए ।
कार्यक्रममा शुभकामना मन्तव्य व्यक्त गर्दै नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका सदस्य सचिव डा. धनप्रसाद सुवेदीले नेपालमा प्राज्ञिक क्षेत्रलाई उपेक्षा गरिएकाले सांस्कृतिक सत्ता र समानताका लागि आवाज उठाउनुपर्ने अवस्था आएको बताए । कवि राईको व्यक्तित्व र कृतित्वबारे चर्चा गर्दै कवि भूपिन खड्काले उनी पहिचानको आन्दोलनसँग जोडिएका विद्रोही चेतना भएका कवि भएको धारणा राखे ।
कवितामार्फत सीमान्तकृत समुदायको अधिकारका लागि प्रतिनिधि आवाज उठाउँदै आएका राईका सुम्निमाको तस्बिर (कवितासंग्रह–२०५३), दाजै कविता गाउँमै छ (कवितासंग्रह–२०५७), पहिलो हरफ शिरबन्दी (गीतसंग्रह–२०५९), किराती सौन्दर्यशास्त्रको अवधारणा (सहलेखन–२०६६), सीमान्त सौन्दर्य (कवितासंग्रह–२०६७), भूमिगत प्रश्नहरु (निबन्धसंग्रह–२०६९), आगोले जन्मोत्सव मनाउँदैन (कवितासंग्रह–२०७१), सेवान्ने जिन्दगी (गीतसंग्रह–२०७६) लगायतका काव्य कृति यसअघि नै प्रकाशित भइसकेका छन् ।
आधुनिक नेपाली कविताका प्रतिनिधि हस्ताक्षर राई २०७९ फागुन ३ गते नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानको कुलपतिका रूपमा नियुक्त भएका थिए ।
साहित्य सङ्गम चितवनका अध्यक्ष प्रकाश चापागाईंको अध्यक्षतामा सम्पन्न भएको सो कार्यक्रममा नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका प्राज्ञसभा सदस्य रामहरि श्रेष्ठ,भरतपुर महानगर प्रज्ञा प्रतिष्ठानका अध्यक्ष इन्द्र रेग्मी र साहित्य सङ्गम चितवनका सचिव विष्णु तिवारीले पनि मन्तव्य राखेका थिए ।
कुलपति राईका कविता सुन्न चितवन र आसपासका स्रष्टा तथा साहित्य अनुरागीहरू भरतपुर महानगरको हलमा उल्लेख्यरूपमा उपस्थित भएका थिए ।
पवन जायसवाल/मध्यान्ह
बाँके : बाँकेका उर्दू साहित्यकारहरुको संगठन गुल्जार–ए– अदबले शनिबार आफ्नो नियमित मासिक गजल गोष्ठी सम्पन्न गरेको छ ।
गुल्जार–ए–अदब बाँकेले प्रत्येक महिनाको अन्तिम शनिबारका दिन आयोजना गर्दै आइरहेको गजल गोष्ठीमा उर्दू साहित्यकारले मासिक गजल गोष्ठी कार्यक्रम गर्दै आइरहेका छन् । सोही अनुसार महेन्द्र पुस्तकालको सभाहलमा उक्त गजल गोष्ठीमा साहित्यकारहरुले आ–आफ्ना गजल वाचन गरेका थिए । गजल गोष्ठीमा ‘जो मुझको किसी और का होने नहीं देता’ मिश्ररामा उर्दू साहित्यकारहरुले गजल वाचन गरेका थिए ।
नेपालगञ्जका बायोबृद्ध उर्दू साहित्यकार मोहम्मद यूसुफ आरफी कुरैशीको अध्यक्षतामा सम्पन्न भएको थियो । वह गजल गोष्ठीमा भारतका मेराज शिवपुरी, लाल नानपारवीं, हयात नेपाली, सैयद असफाक रसूल नेपाली, सर्वर नेपाली, सचिव मोहम्मद मुस्तफा अहशन कुरैशी, अव्दुल हमीद सिद्दीकी, मेराज अहमद हिमाल लगायत साहित्यकारहरूले गजल वाचन गरेका थिए ।
कार्यक्रममा जाकीर हलवाई, जमील हाशमी लगायतको सहभागिता रहेको थियो । कार्यक्रमको सञ्चालन सर्वर नेपालीले गरेका थिए ।
–शुक्रराज कुँवर
“उ मेरो नाताले सोल्टी पर्छ र बाल्यकालदेखिकै साथी पनि हो है मलाई खाली उसैको नाम लिएर घरीघरी घोचि नराख्नुस्, मलाई मन पर्दैन र चित्त पनि दुख्छ ।” आफ्नो घरदेखि हजारौं कोष टाढा खाडी मुलुकमा पसिना चुहाई रहेको सुरजको कानमा आफ्नी श्रीमतीले भनेका यिनै कुरा ठोक्किन आई पुगे । “कति सजिलै भन्छे, मेरो बाल्यकालको साथी हो नाताले सोल्टी पर्छ भनेर” बुढीलाई सम्झिदै मनमनै फुसफुसायो उ । माया त मलाई गर्छे निकै ख्याल पनि राख्छे तर, अलि बढी त्योसँगको हिमचिम चाहिँ मन पर्दैन । सिधै भन्छे त्यसको पनि माया लाग्छ भनेर । जाबो घरमा पालेको एउटा कुकुरको त माया हुन्छ त्यो त मान्छे पो हो त माया हुँदैन ? भनेर भन्छे । यस्तै यस्तै भए नभएका नानाभांती कुराहरु उस्को मनमा खेलिरहे ।
खासमा राज भन्ने राजबहादुर उसको बुढीको बाल्यकालदेखिकै साथी हो भन्ने कुरा उसलाई पहिलेदेखि नै थाहा थियो । उसँग चिनजान नभएको पनि होइन, एक/दुई पटक राज उसको घरमा आएर बसेर, सँगै खाना नखाएको पनि होइन । राज उसलाई राम्रै लाग्थ्यो तर, राजसँग उसको बुढीको हेलमेल ख्यालठट्टा कहिलेकाहीँ फोनमा उनीहरु बिच हुने लामो कुराकानी उसलाई निको लाग्दैन । कति चोटी त राजको विषयलाई लिएर उनीहरुबिच ठाकठुक नभएको पनि होइन । “राज सँग तँ धेरै नजिक छेस्, राजलाई तँ मन पराउछस्, के चल्दैछ तिमीहरुबिच, राम्रो हुँदैन है” भनेर उसले पटक पटक बुढीलाई भन्ने गथ्र्यो । “ए बाबा कति शंकोची भको हो यो मान्छे ! राज र म सानोदेखिकै मिल्ने साथी हो, राजसँग त्यस्तो केही छैन, साथी मात्र हो । त्यस्तो केही भए त राजसँगै बिहे गर्थे होलानी म”, उसको बुढीले स्पष्टीकरण दिने गर्थी ।
उ अर्थात् सुरज गाउँमा अलि हुने खाने वर्गकै छोरो थियो । उसको बुवाले उसलाई गाउँको राम्रो स्कूलमा पढाएको पनि हो तर, उसले पढ्न सकेन । धेरै लाडप्यारमा हुर्केर नै होला अलि साथी सँगती राम्रो थिएन र जिद्धी स्वभावको पनि थियो । उमेर पुगेपछि उसको बुवाले नै सुशील राम्री स्वभावकी केटी खोजेर उसको विवाह गराइदिएका थिए । विवाह भको पनि सात वर्ष बितिसकेको थियो र उसको एउटा चार वर्षको छोरा पनि थियो । “तँ आफै त पढ्न सकिनस्, अब नातीलाई शहरमा राम्रो स्कूलमा पढाउनुपर्छ” भनेर उसको बुवाले नै उसलाई शहरमा कोठा भाडा व्यवस्था गरी राखिदिएका थिए । शहरमा बस्दा उसको सबै खर्च बुवाबाट नै आउने गथ्र्याे । यसरी आफ्नोलगायत आफ्नो जहान बच्चाको सम्पूर्ण खर्चको लागि समेत बुवामाथि निर्भर रहनु पर्दा पछि–पछि उसलाई अलि अप्ठ्यारो लाग्न थालेको थियो । यस विषयमा उसको बुढीले पनि बेला–बेला कुरा उप्काउने गर्थी । उसको स्वाभीमानी मनले पनि यो कुरालाई मनन गरेको थियो । यसैले उ आज खाडी मुलुकमा पसिना बगाइरहेको थियो ।
विदेशको बसाई उसको लागि उ आफैले रोजेको बाटो थियो । उसको बुढी र उसको बुवाले उसलाई व्यापार व्यवसाय गरेर बस्नु, विदेश नजानु भनेर रोक्न खोजेका त हुन तर, उसको जिद्धीको अगाडि उनीहरुको केही लागेन । विदेशमा एउटै कोठामा दुई/चार साथीहरुसँग कोठा शेयरिङ्ग गरेर बस्ने गथ्र्याे उ । छुट्टी भएपछि कोठामा साथीहरु भेला हुने अनि आफ्ना गर्लफ्रेण्ड, बुढी, अरु केटी साथीहरुसँग उत्ताउला गफ गर्नु, छिल्लिनु ईत्यादी एउटा सामान्य प्रक्रिया जस्तै थियो । उ पनि बेलाबखत बुढीसँग रमाईला गफ गथ्र्यो । कहिलेकाहीँ बुढीलाई फोन गर्दा बुढीको फोन निकै लामो समयसम्म व्यस्त रहन्थ्यो र उसको मनमा चस्स चिसो पस्थ्यो । यत्ति भए उसको मनको अन्तर कुन्तर हाल्लिन काफि हुन्थ्यो र मनको कुण्ठा बुढीलाई ओकली हाल्थ्यो । पछि फोन लाग्दा “व्यस्त थियो त अघि, कोसँग गफिदै थिइस् ?” भनेर शंका व्यक्त गथ्र्याे । “हैन क्या गाउँबाट राजको फोन आएको थियो, अनि उसैसँग बोलेको” बुढीले सहज उत्तर दिन्थी र भन्थी “कति सहयोगी छ राज ।”
“अनि त्यति लामो एक/डेढ घण्टासम्म हुन्छ त गफ ? के कुराकानी गर्छस् ओई ? मसँग बोल्दा त फोन राख्न हतार परिहाल्छ तँलाई !” बुढीलाई टोकस्न शुरु गरिहाल्थ्यो उ । “हेर है मलाई त्यो राजसाज मन पर्दैन, पर्दैन भने पछि दिनरात त्यहीसँग फोनमा लठारिएर बस्छस् ?” एकै सासमा भनिपठाउथ्यो उ । विचरा उसको बुढी मनमा कुनै पाप अधर्म थिएन, बुढालाई कुनै कुरा ढाँट्न छल्न आउँदैन थियो । भन्ने गर्थी “के भन्न खोजेको हजुर, अनि मान्छे सँग बोल्न हाँस्न हुँदैन त ? फेरि बोल्दैमा, हाँस्दैमा उसैको भैहाल्छ ? यसरी त कसरी व्यवहार चल्छ । हेर्नुस् सबै .भन्दा ठूलो कुरा विश्वास हो । सम्बन्धहरु विश्वासमै अडिएका हुन्छन् । रुखो बोलेर, कसैको दिल भाँचेर विश्वासको जग हल्लाउने काम नगर्नुहोला । विश्वासको जग हल्लियो भने आफ्नाहरु पनि बिरानो बन्न कत्ति बेर लाग्दैन । जहिले गिदी खाने कुरा झिकेर अनावश्यक विवाद गर्नुहुन्छ, मनमा कुण्ठा बोकेर पनि हुन्छ ?”
बुढीको कुराले उसलाई कतिको असर गर्छ, भगवान जानोस् तर उ पनि बुढीलाई माया त गथ्र्याे । बुढीको हरेक आवश्यकता पूरा गथ्र्यो । सन्चो बिसन्चो ख्याल गथ्र्याे, आफ्नो छोरा, बुवा आमा, घर परिवार सबैको ख्याल गथ्र्याे, यहाँसम्मकी बुढीको माइतीतिरका नातागोता सासू ससुरा सबैको पनि ख्याल राख्थ्यो । सबै राम्रो थियो तर, यत्ति हो कि आफ्नो बुढी कुनै पुरुषसँग बोलेको, हाँसेको मन पर्दैन थियो । झन राजसँग बोलेको हाँसेको त फिटिक्कै मन पर्दैन थियो ।
मरुभूमीको तातो उष्ण हावापानी, बाहिरको तापक्रम ४५/४६ डिग्री सेल्सियस भएता पनि उ बस्ने कोठा वाताणुकुलित थियो । तर उभित्रको कुण्ठाले वाताणुकुलित कोठालाई पनि तताएर उसको मथिंगल गरम बनाई दिन्थ्यो । बुढीसँग उसलाई किन रीस उठ्छ अक्सर मोबाइल स्विचअफ गरेर बस्थ्यो । उसलाई थाहा थियो घर फोन नगरेको पनि धेरै लामो समय भएको थयो । एक/डेढ हप्ता अगाडि घर फोन गर्दा बुढीसँग कुरै हुन पाएन । अरु केही कुरै नगरी एक्कासी उस्ले “तेरो राजको खबर के छ त ?” भनेर सोधेको थियो । “ए राज त दुई/चार दिनदेखि यतै छ त” भनेर अरु केही जरुरी कुरा भन्न हतास पूर्वक बुढी बोल्न खोज्दै थिइ तर, अरु कुरा बोल्नै नपाई “तँलाई खुँडी !” भन्दै रिसले फोन काटेर फेरि स्विचअफ गरेर बसेको थियो उ र अनाप सनाप बकेको पनि थियो ।
“ए राज त दुई/चार दिनदेखि एतै छ त” बस ! बुढीको यहि कुराले नै उस्को मनमा भूँइचालो गइरहेको थियो । “लु ! अब त सक्किगो नि, दुई चार दिनदेखि राज घरमै छ” उसको मनमा भुसको आगो सल्किन थाल्यो, पापी मन उर्लेर आयो र उभित्रको कुण्ठा ज्वाला बनी दन्किन थाल्यो । बिगत सम्झदै भए/नभएका कुराहरु गुडुल्कि बन्दै आउन थाले । भो अब त घर गए भने त्यही राजसँग जा भन्दिन्छु सिधै । यिनै यस्तै यस्तै कुराहरु मन मथिङ्गलमा खेलेर उ एक किसिमले ‘साईको’ जस्तै भएको थियो । सायद मनोचिकित्सकको जरुरत थियो कि ?
मनमा बुढीप्रति कुण्ठा पालेर बसेको उ, यो कुण्ठा हो हैट मैले यस्तो सोच गर्नु हुन्न भन्ने चेत पनि थियो उसलाई । विचरा बुढी भनेर हुलुक्क माया जागेर पनि आउन्थ्यो घरिघरि । सायद गल्तीको एहसास हुन्थ्यो उसलाई । यही परिवेशमा एकदिन उसले मोबाइलको स्विच अन गर्या र बुढीलाई फोन लगायो । निकै बेरसम्म रिङ्ग गइरह्यो तर, फोन उठेन । पटक–पटक गर्यो तर, उठेन । उसको मनमा फेरि चिसो पस्यो । रीसले फेरि स्विचअफ गर्यो र पुनः केही बेर पछि स्विचअन गर्यो र कल लगायो । धेरै बेरको रिङ्गपछि बल्ल फोन उठ्यो “हेलो !”
बुढीको मोवाइलमा पुरुष आवाज सुनेपछि खंग्रङ भयो एकछिन । मुटुको गति बढे जस्तै पनि भयो तर सम्हालिँदै केही रुखो स्वरमा भन्यो
“अँ को हो, को बोलेको ?”
“म तेरो बुवा बोलेको चिनिनस् ? बुहारी अहिले सागसब्जी किन्न बाहिर गाकी छिन, यहाँ मोबाइलमा तेरो फोटो देखे र उठाको । के छ तेरो खबर ठीक त छस् ? मोबाइल पनि स्विचअफ राख्छस् ।”
“ए ! ए ! बुवा ? कहिले आउनु भयो बुवा ? ढोग गरे ।”
“ल भाग्यमानी भएस ।”
“अनि बुवा किन आउनु भयो ?”
“म आएको त्यस्तै दुई हप्ता भयो होला । एपेन्डिक्स फुटेर झन्दै मरेको । त्यो राज बाबु नभएको भए त सायद अहिले ‘बाउ’ भन्न पनि पाउने थिइनस् होला । अपरेशन नै गर्नु पर्यो । लकडाउनको बेला अस्पताल जान पनि धेरै गाह्रो थियो, त्यो बावुले धेरै तिर सम्पर्क गरेर बेलैमा एम्बुलेन्स बोलाएर मलाई अस्पतालसम्म ल्याइपुर्याए । साह्रै सहयोगी मनकारी रहेछन् ति बावु । तीन दिन, तीन रात त अस्पतालमै बसेर छोराले झैँ स्याहार गरे, एकछिन छोडेनन् राज बावुले । बाहिर होटल सबै बन्द थिए, बिस्कुट चिउराको भरमा अस्पतालमै गुजारे राजले । डिस्चार्ज भएपछि गाउँ फर्किने कुनै साधन थिएन, बिचरा म हिँडेरै घर पुग्छु बुवा भनेर गए बरा । कति मुश्किल भयो होला । चार दिन जति अस्पताल बसेर डिस्चार्ज भयो, अब दुई हप्तापछि टाँका काट्न बोलाएको छ । तँ अब छिटो घर आइज, भो पर्दैन परदेशमा पसिना बगाउन ।”
बुवाको कुरा सुन्दै गर्दा उ मैन बत्ती पग्ले झैँ पग्लिदै थियो तप्प तप्प, अब प्रकाश निभ्न मात्र बाँकी थियो । आफू उभेको जमिन पनि भाँसिदै गए जस्तो भान भइरहेको थियो सायद उसलाई । आफ्नो धरातल थाहा भयो होला कति निच सोचाई रहेछ उसको राज र आफ्नै बुढीप्रति । अब कुन मुख लिएर बुढीको अगाडी देखा पर्ने ? आफैप्रति लाज र ग्लानी भएर भक्कानिन खोज्दै थियो त्यहीबेला उसको मोवाइलको रिङ्ग बज्यो । बुढीको रहेछ ‘रिसिभ’ गर्यो दबेको स्वरमा बोल्यो “हेलो ।”
“तपाईं घर आउनुहोस् प्लिज !” बुढीको स्नेहमयी आवाज ।
“मलाई माफ गर बुढी ! मलाई माफ गर !” सास अड्काई अड्काई बस यत्ति बोल्न सक्यो । केही गर्न सक्ने अवस्थामा थिएन, मनभरी कुण्ठा पालेर बसेको उ आत्मग्लानी र पश्चातापको भुँग्रोमा जलेर उसको कुण्ठा खरानी भै सकेको थियो ।
Kamalpokhari, Kathmandu
Phone : 01-5326366, 01-5328298
Mobile : 9841293261, 9841206411
Email : madhyanhadaily59@gmail.com
सूचना विभाग दर्ता नं. : 807/074/075
© 2023 मध्यान्ह सर्वाधिकार सुरक्षित | Managed by Bent Ray Technologies
