काठमाडौं : अविरल वर्षाले ५६ वर्ष यताकै रेकर्ड तोडेको छ । सन् १९७० देखि नेपालमा वर्षाको मापन हुँदै आएको छ । तर मापन हुन थालेको वर्षाको रेकर्ड यसपटक तोडिएको छ ।
सन् २००२ मा राजधानी उपत्यकामा २००.८ मिलिमिटर वर्षा मापन भएको थियो । शनिबार २४ घण्टामा यो रेकर्ड तोड्दै ३२३ मिलिमिटर वर्षा भएको छ ।
बुधबारदेखि परिरहेको यो रेडर्क ब्रेक वर्षाका कारण बाढी, डुबान र पहिरो जाँदा ठुलो जनधनको क्षति भएको छ । गृह मन्त्रालयका अनुसार बाढी र पहिरोको प्रकोपबाट शनिवार बेलुकीसम्म ८७ जनाको मृत्यु भएको छ भने १ सय भन्दा धेरै घाइते भएका छन् । यस्तै ६९ जना बेपत्ता छन् । गृह मन्त्रालयका प्रवक्ता एवं सहसचिव ऋषिराम तिवारीका अनुसार बंगालको खाडीबाट आएको जलवाष्पयुक्त वायुको प्रभावले नेपालमा वर्षा भएको हो ।
अविरल वर्षापछिको प्रकोपमा परेर उपत्यकाका ३४ जनाले ज्यान गुमाएका छन् । कोशी प्रदेशमा ८ जनाको मृत्यु भएको छ भने ४ जना घाइते र ८ जना बेपत्ता भएका छन् । मधेस प्रदेशमा एक जनाको मृत्यु, २ जना घाइते र ४ जना बेपत्ता भएका छन् ।
गृहमन्त्रालयका अनुसार सुरक्षाकर्मीहरूले ३ हजार जना बढीलाई उद्धार गरेका छन् । काठमाडौँ, काभ्रे, सिन्धुली र मकवानपुरमा हेलिकोप्टरको माध्यमबाट उद्धार गरिएको छ । काठमाडौँको लाइफलाइनको रूपमा रहेका प्रमुख राजमार्गहरू बाढी र पहिरोका कारण अवरुद्ध भएका थिए । अवरुद्ध राजमार्गहरू बेलुकीदेखि पुनः सञ्चालनमा समेत आएका छन् । सुनकोशी नदीमा पानीको सतह बढ्दा उदयपुर र खोटाङ जोड्ने फोक्सिङ्टारको पुल बगेको छ ।
पानीको सतह बढ्दै जाँदा पुलको एउटा भाग बगेको छ । पुलको एउटा खम्बा पनि बगेको छ । यो पुलले खोटाङलाई प्रदेश राजधानी सहित देशका अरु शहरी क्षेत्रसँग जोड्ने गरेको थियो ।
वर्षाका कारण हुनसक्ने क्षतिलाई मध्यनजर गर्दै नारायणगढ–मुग्लिन–नागढुंगा सडकमा सवारी साधन सञ्चालनमा रोक लगाइएको छ । जिल्ला प्रशासन कार्यालय चितवनले शनिबार सूचना निकालेर आइतबार बिहान ५ बजेसम्मका लागि सम्पूर्ण सवारी साधन सञ्चालनमा रोक लगाएको हो ।
कोशी ब्यारेजमा पानीको बहाब अत्यधिक बढेपछि पुलमाथिबाट पानी बगेको छ । बाढीको बहाव उच्च भएपछि कोशीमा सवारी आवतजावत पनि बन्द गरिएको हो । जल तथा मौसम विज्ञान विभागका अनुसार देशभरका ७७ स्थानमा अत्यधिक वर्षा मापन गरिएको छ ।
धेरैजसो स्थानमा २०० मिलिमिटरभन्दा बढी वर्षा भएको छ । अत्यधिक वर्षाका कारण बाढी, पहिरो र सडक भासिनेजस्ता घटनाहरू भएका हुन् । देशभरमा सबैभन्दा धेरै वर्षा चितवनको त्रिशूली कालीखोलामा २५० दशमलव ४ मिलिमिटर वर्षा मापन गरिएको छ ।
बागमती, कोशी, नारायणी र तिनाउ नदी बेसिनमा धेरै वर्षा मापन भएको छ । धेरै वर्षाका कारण जलप्रवाह बढेर बाढीको रूप लिएको हो । जसले खोला तथा नदी किनारमा घर गोठ, खेती बगाउने जस्ता घटनाहरू भएका हुन् ।
शनिवार साँझबाट वर्ष कम भएको छ । तर, पहिलेकै वर्षाका कारण विभिन्न भागहरूमा बाढी, पहिरो र सडक भासिने घटनाहरू भइरहेका छन् ।
उपत्यकामै संकट
बाढी पहिरोबाट काठमाडौँ उपत्यका सबैभन्दा बढी प्रभावित बनेको छ । शनिवार साँझसम्म उपत्यकाका ३४ जनाले ज्यान गुमाएका छन् । उपत्यकाभित्र काठमाडौँमा ९ जना, ललितपुरमा १८ जना र भक्तपुरमा ५ जनाले ज्यान गुमाए । उपत्यकामा ११ जना घाइते छन् । उपत्यकाका ३ जिल्ला बाहेक बागमती प्रदेशमा २३ जनाको मृत्यु भएको छ, जहाँ ३५ जना घाइते र ४० जना बेपत्ता भएका छन् ।
बाढी र डुबानले संघीय राजधानी उपत्यकालाई नै त्राहिमाम् बनाएको हो । उपत्यकाका बागमती, नख्खु लगायतका सबै नदीमा आएको बाढीले करिडोर सडक र आसपासमा भएका संरचनामा क्षति पुगेको छ ।
मौसम पूर्वानुमान महाशाखाका अनुसार उपत्यकामा उपत्यकामा वर्षाले वर्षा मापन केन्द्रमा रेकर्ड नै तोडिएको छ । महाशाखाका अनुसार सबैभन्दा बढी वर्षा ललितपुरको चापागाउँमा भएको छ । त्यहाँ २४ घण्टाको अवधिमा ३२३ मिलिमिटर वर्षा भएको छ । यसअघि २००२ मा २०० मिलिमिटर वर्षा भएको रेकर्ड छ ।
काठमाडौंको पानीपोखरीमा ५३ वर्ष पुरानो रेकर्ड तोडिएको छ । मौसम पूर्वानुमान महाशाखाका अनुसार पानीपोखरीमा सन् १९७१ मा १९८ मिलिमिटर वर्षा रेकर्ड भएको थियो, यसपटक २२५.२ मिलिमिटर वर्षा मापन भएको छ ।
त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल, नैकाप, नागार्जुन, चाँगुनारायण, बूढानीलकण्ठ, खोकना, जितपुरफेँदी र नङ्खेलमा पनि वर्षाको पुरानो रेकर्ड तोडिएको छ ।
बंगालको खाडीको उत्तरपट्टी न्यूनचापीय प्रणाली विकास भएको थियो । अर्थात् यो नेपालको नजिक थियो । यो प्रणाली उत्तरतिर हानिएको हुनाले यसले नेपालमा धेरै नै जलवाष्प ल्याएको हो ।
उपत्यकाका कैयन घरमा असर परेको छ । ललितपुर महानगरपालिकाको नगर प्रहरीका अनुसार नख्खु खोलाले प्रत्यक्ष रुपमा ३०० भन्दा बढी घरमा असर गरेको छ । आंशिक क्षति र पूर्ण क्षतिको विवरण संकलन हुन सकेको छैन ।
घाइतेको निशुल्क उपचार
सरकारले बाढी, पहिरो र डुबानका कारण घाइते भएकाहरूको निःशुल्क उपचार गर्ने भएको छ ।
शनिवार बसेको आकस्मिक मन्त्रिपरिषद्को बैठकले बाढीपहिरोबाट देशभरि भएको क्षतिबारे मूल्यांकन गरेको छ । सरकारका प्रवक्ता एवं संचार तथा सूचना प्रविधिमन्त्री पृथ्वी सुब्बा गुरुङका अनुसार विपद्मा ज्यान गुमाउने मृतकका परिवारलाई क्षतिपूर्ति र घाइतेको निःशुल्क उपचार गर्ने निर्णय भएको छ ।
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली अमेरिका भ्रमणमा छन् । प्रधानमन्त्री देश बाहिर रहेका कारण कार्यवाहक प्रधानमन्त्री प्रकाशमान सिंहको अध्यक्षतामा बसेको मन्त्रिपरिषद्को बैठकले घाइतेको निशुल्क उपचार गर्ने निर्णय गरेको हो ।
मन्त्री गुरुङका अनुसार जिल्ला विपद् व्यवस्थापन समितिहरू मार्फत राहत वितरणको काम समेत गरिनेछ ।
हाल संचलन भइरहेका परीक्षाहरू स्थगन गर्ने, घाइतेहरूको निःशुल्क उपचार गर्ने, तत्काल राहत उपलब्ध गराउने र अवरुद्ध सडकहरू अविलम्ब खुलाउन भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालयले पहल गर्ने निर्णय भएको हो ।
बाढीपहिरोका कारण अवरुद्ध विद्युत्, खानेपानी र सञ्चार सञ्जाल चालु गर्न सम्बन्धित निकायले पहल लिने निर्णय पनि भएको छ ।
बाढी र पहिरोका कारण काभ्रे, सिन्धुपाल्चोक र ललितपुर लगायतका जिल्लामा मानवीय क्षति भएको छ ।
आइतबारसम्म वर्षाको सम्भावना भएको भन्दै गृह मन्त्रालयले नदी किनारमा रहेका मानिसहरूलाई सुरक्षित स्थानमा रहन र बाढी आउन सक्ने स्थानमा घरको भुईँतल्लामा नबस्न अनुरोध गरेको छ ।
चणिकलालले पाए प्रशंसा
विपद्का बेला सुरक्षित रहन भनिन्छ । अझ खोला र भेलमा नपस्न आग्रह गरिन्छ । पूर्व तयारीबीना बाढीमा पस्दा त्यस्तो व्यक्ति नै खतरामा पर्छन । तर, शनिवार नख्खु खोलाको उर्लँदो भेलमा बगेकाको उद्धार गर्न ३३ वर्षीय चणिकलाल तामाङ पसे ।
चार जनाको परिवार जस्ताको छानामाथि रहेर उद्धार खोजिररहेका थिए । ४३ वर्षीय राजु साह, उनकी ६ वर्षीया छोरी मेघना साह, २२ वर्षीय राज साह र ४ वर्षीया शेर्तु साह ज्यान जोगाउनका लागि जस्ताको टहरोमाथि चढेका थिए ।
स्थानीयले उनीहरूको उद्धारको लागि हेलिकप्टर माग गरिरहेका थिए । तर, बाढीले जब उक्त परिवार रहेको जस्ताको छाना रहेको टहरो नै बगायो तब चणिकलाल भेलमा पसे । दुई जनाको जीवन बचाए । एक जना आफैँ खोलाबाट पाखा लाग्न सफल भए । अर्का एक जनाको भने बेपत्ता छन् ।
ललितपुरमा पेण्टिङको काम गर्दै आएका चणिकलालले दुई जनाको ज्यान बचाएको भनेर स्याबासी पाइरहेका छन् । उनले साहस गरेको भनेर सामाजिक सञ्जालहरूमा पनि प्रशंसा पाइरहेका छन् ।
