काठमाडौं : पञ्चकोट साहित्य सम्मेलनको लागि कार्यसमिति गठन गरिएको छ । साहित्यिक पत्रकार संघका अध्यक्ष साहित्यकार राधेश्याम लेकालीको अध्यक्षतामा गठित १५ सदस्यीय कार्यसमितिको उपाध्यक्षहरूमा सापसका पूर्व अध्यक्ष सर्जक नरेन्द्रबहादुर श्रेष्ठ, साहित्यकारहरु काजी रोशन, प्रेम छोटा र मन्जिला अनिल रहेका छन् ।
यसैगरी महासचिवमा सुभाष चन्द्र पौडेल ‘भीमफेदीया’, सचिवमा कमला रिसाल र कोषाध्यक्षमा नीता श्रेष्ठ रहेका छन् । त्यसैगरी सदस्यहरूमा प्रा.डा. जगन्नाथ रेग्मी, दुर्गा दृशी अधिकारी, विक्रमभक्त जोशी, मुरारी सिग्देल, रूद्र अधिकारी, हरिश कल्पित र पारू तिमिल्सिना रहेका छन् । संस्थाको प्रधान संरक्षकमा स्वामी कमलनयनाचार्य रहेका छन् भने संरक्षकमा बागलुङ नगरपालिका प्रमुख बसन्त श्रेष्ठ रहेका छन् ।
यसैगरी सल्लाहकारहरुमा वरिष्ठ साहित्यकारहरु प्रा.डा. वासुदेव त्रिपाठी, प्राज्ञ जगमान गुरुङ, वरिष्ठ कलाकार मदनदास श्रेष्ठ, साहित्यकारहरु पद्मावती सिंह, प्राज्ञ उन्नती बोहरा शीला, तीर्थ श्रेष्ठ, प्रा.डा. कुसुमाकर न्यौपाने र प्रा.डा. लक्ष्मणप्रसाद गौतम रहेका छन् ।
कार्यसमितिको बुधबार बसेको बैठकबाट सांस्कृतिक समिति र कार्यक्रम संयोजन समिति समेत गठन गरिएको छ । गठित सांस्कृतिक समितिको संयोजकमा सङ्गीतकार नरहरि प्रेमी रहेका छन् भने सदस्य सचिवमा गायक ऋतु कँडेल तथा अन्य सदस्यहरूमा नायक हरिश कल्पित र सर्जक कमला रिसाल रहेका छन् ।
त्यसैगरी,कार्यक्रम संयोजन समितिका संयोजकमा मुरारि सिग्देल रहेका छन् भने सदस्य सचिवमा नीता श्रेष्ठ रहेकी छिन् । संस्थाले पञ्चकोटमा स्रष्टाघर निर्माणका लागि पहल गर्ने, बागलुङ नगरपालिकामा स्रष्टा पार्क निर्माणका लागि पहल गर्ने, वार्षिक रूपमा सम्मेलन गर्न स्थानीय निकायसँग पहल गर्ने तथा पञ्चकोट साहित्य सम्मेलनको आजीवन सदस्य बन्न इच्छुक स्रष्टाहरूलाई स्वागत गर्नुका साथै गत फागुन २० गते सम्पन्न पहिल्लो सम्मेलनको स्मारिका प्रकाशित गर्ने निर्णय समेत गरेको छ ।
साहित्यिक पत्रकार संघका अध्यक्ष राधेश्याम लेकालीको नेतृत्वमा गत २०८० साल फागुन २० गते पञ्चकोट,बागलुङमा गएका स्रष्टाहरूको टोलीद्वारा भाषा, साहित्य तथा संस्कृतिको संरक्षणका लागि साहित्यका माध्यमबाट भव्य कार्यक्रमको आयोजना सम्पन्न गरे पश्चात् उक्त सम्मेलनलाई निरन्तरता दिँदै अन्य विविध सिर्जनात्मक कार्य गर्ने उद्देश्यले पञ्चकोट भाषा, साहित्य, संस्कृति संरक्षणका लागि उक्त कार्यसमिति गठन गरिएको महासचिव सुभाष चन्द्र पौडेल ’भीमफेदीया’ले जानकारी दिएका छन् ।
काठमाडौं : नुरगंगा प्रतिभा पुरस्कार गुठीले चार विधामा पुरस्कारको घोषणा गरेको छ । गुठीले आफ्नो सबैभन्दा ठूलो पुरस्कार लोकगायक राजु परियारलाई प्रदान गर्ने निर्णय गरेको छ ।
गुठीका सदस्य सचिव यज्ञप्रसाद शर्मा पोखरेलका अनुसार १ लाख नगद राशिसहितको राष्ट्रिय लोकगायन पुरस्कार लमजुङका परियारलाई प्रदान गर्ने निर्णय भएको छ ।
गुठीले ३० हजार राशिको क्षेत्रीय साहित्य पुरस्कार पाल्पाका साहित्यकार रामबहादुर पहाडीलाई, २५ हजार राशिको राष्ट्रिय नवप्रतिभा बाल साहित्य पुरस्कार मोरङका सोईना दाहाललाई र २० हजार राशिको क्षेत्रीय नवप्रतिभा गायन पुरस्कार अर्घाखाँचीका कुशल बेलवासेलाई प्रदान गर्ने निर्णय गरेको उनले जानकारी दिए ।
सबै पुरस्कार आगामी जेठ ११ गते प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा विशेष समारोहका साथ प्रदान गरिने गुठीले जनाएको छ ।
प्रसिद्ध उद्यमी तथा साहित्यानुरागी नुरप्रताप जबरा र उनकी धर्मपत्नी तथा गायिका गंगा राणाले स्थापना गरेको गुठीले हरेक वर्ष कला साहित्यको क्षेत्रमा योगदान गरेका व्यक्तिहरुलाई प्रोत्साहन गर्दै सम्मानस्वरुप पुरस्कार प्रदान गर्दै आएको छ ।
पुरस्कार गुठीका संरक्षक उनीहरूका सुपुत्र अमिर प्रताप जबरा हुन् भने गोविन्द नेपाल अध्यक्ष हुन् । लोकप्रिय नेपाली जुत्ता ‘गोल्ड स्टार’ स्वर्गीय जबराले नै उत्पादन थालेका थिए ।
–श्याम रिमाल
गत महिना डा. पुरण राईले एकै चोटि आफ्ना पाँच कृति प्रकाशनमा ल्याए र फागुन १३ गते सबैको एकै पटक विमोचन पनि गराए । एकै समयमा, एकै व्यक्तिले कथासंग्रह, नाटकसंग्रह, दैनिकी, अनुसन्धानात्मक र उपन्यास गरी फरक–फरक विधाका यति धेरै पुस्तक प्रकाशन गर्ने काम कृतिगत अभिलेखमै आउने काम हो र यो जो पायो उसले गर्न सक्दैन पनि ।
यसअघि पनि नेपाल एयरलाइन्स, त्रिभुवन विमानस्थल, काठमाडौंमा कार्यरत डा राईका ‘मेरो देशको भूगोल’, ‘डायस्पोराः लाहुरे स्रष्टा र कविता’ र ‘ब्रिटिस गोर्खा सैनिक साहित्यको इतिहास’ गरी कविता, समालोचना र इतिहाससम्बन्धी तीन कृति प्रकाशन भइसकेका छन् ।
अनलाइन अभिलेख प्रालि र पालिका अभिलेख प्रालि, काठमाडौंद्वारा यसै साल प्रकाशित ‘आप्रवासी नेपाली कवितामा अलंकार विधान’ कृति अलंकार विधानमा नै केन्द्रित भएर गहन अध्ययनका साथ तयार पारिएको पहिलो शोधप्रबन्ध मानिन्छ जुन नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालयबाट विद्यावारिधि गर्दाको शोधमा आधारित छ ।
उनका अन्य कृतिमा ‘अस्तु’ कथासंग्रह, ‘लासमाथिको मानवता’ नाटकसंग्रह, ‘डरका बिम्बहरु’ कोभिड डायरी र ‘वसन्त रितु’ उपन्यास हो । ‘अस्तु’ कथासंग्रहमा कोरोना भाइरस र अन्तरजातीय प्रेम तथा विवाहसम्बन्धी आठ कथा छन् । यसमा महामारी र अन्तरजातीय प्रेम तथा विवाहले सिधासोझालाई निम्त्याएको विपत्ति, शोषण, उजाडिएको गाउँ, वृद्धवृद्धा–केटाकेटी मात्र रहेको बस्ती आदि विषय आएका छन् ।
नाटक संग्रह ‘लासमाथिको...’ मा रहेका चार नाटकले नेपाली समाज, सामाजिक मनोविज्ञान र सामाजिक यथार्थलाई विवेचन गरेको छ । समाजले निःसन्तानलाई हेय दृष्टिले हेर्ने गरेकाले सन्तानका लागि भाडामा कोख लिनुपर्ने बाध्यता र मातृत्वको वियोग, लाहुरे बन्नुपर्ने बाध्यता र त्यसमा पाएका दुःख, दलित महिलाले भोग्नुपरेको पीडा, अहिलेका युवाले बाबुआमालाई गर्ने अपमान र तिरस्कार जस्ता विषयवस्तु पनि यसमा अटाएको छ ।
‘डरका...’ कोभिडकालीन डायरी हो । त्यसमा विसं २०७६–७८ सम्मका दैनिकी छन् । कोरोना महामारीको भयावहावस्थालाई समेटेर लेखकले एउटा दर्दनाक कालखण्डलाई यसमा उनले अभिलेखीकरण गरेका छन् । यो खोटाङ, बुइपाबाट आएका एक हवाई उडानकर्मीले नजिकैबाट देखेका, जानेका र सुनेका घटनाको दस्तावेजीकरण पनि हो ।
समीक्ष्य कृति ‘वसन्त रितु’ उनको पहिलो उपन्यास हो । त्यसमा अन्तरजातीय विवाह र त्यसपछि उत्पन्न घटना तथा समस्या केन्द्रमा छन् । राई वंशको केटो ‘वसन्त’ र ब्राह्मण कुलकी केटी ‘रितु’ बिच अन्तरजातीय विवाह भएकाले गाउँबाट सो जोडी भाग्न विवश हुन्छ । त्यसबाट केटाका घरमा केटी पक्षले आगो लगाउँछ, उसका बाआमा गाउँबाट खेदिन्छन् । अनि बाबुआमा र छोराबुहारीसमेतको परिवार अलगथलग हुन्छन् ।
उपन्यासका नायक वसन्त तथा नायिका रितु अर्कै गाउँ र सहरमा भौँतारिरहेका हुन्छन् । विद्यालयको प्रतिभाशाली विद्यार्थी, शिक्षक हुँदै निर्माण व्यवसायी र पछि फेरि शिक्षक नै बनेका वसन्त सशस्त्र द्वन्द्वमा पनि सहभागी हुन्छन् र गिरफ्तार भए पनि भागेर बाहिरिन सफल भएको प्रसङ्ग पनि कृतिमा देखाएर उपन्यासकारले नेपालको दश वर्षे एक कालखण्डलाई समेटेका छन् ।
वसन्त–रितुले आफ्नो सन्तानका रुपमा छोरी मौसम जन्मेपछि उनलाई चिकित्सक बनाउने अठोट लिएर रुसमा पढ्न पठाउँछन् । उनी नै स्वदेश आएर गाउँमा आयोजना गरिएको स्वास्थ्य शिविरमा सहभागी हुँदा अलग भएका परिवार–कुलकुटुम्बको भेट हुन्छ र परित्यक्त गाउँमा विशाल उद्यान र स्वास्थ्य केन्द्र खोल्ने योजना तथा काम हुन्छ ।
कथा सारांशमा यही भए पनि यसले ठूलो सन्देश दिएको छ ः नेपाललाई नै सबै जात र भाषाभाषी, संस्कृति, धनी–गरिबको साझा फुलबारी बनाउने । अन्तरजातीय प्रेम र विवाह गर्ने वसन्त र रितु तथा तिनकी चिकित्सक छोरी डा. मौसम, वसन्तरितुका साथी स्मृति र उनका लाहुरे पति उद्गम एवम् चिकित्सक छोरा डा. एलमहाङ तथा गाउँका ठालु जिमलघरे र उसका सम्धीसम्धिनी राईकान्छो र उनकी पत्नीको अन्त्यमा मिलन देखाएर समाज परिवर्तनमा जातीयता तगारो बन्न नहुने सन्देश देखाइएको छ ।
अझ नेपालको नक्साको स्वरुपमा विशाल ग्रामीण उद्यान बनाएर त्यसमा नेपालका एक सय २३ भाषाको प्रतिनिधित्व गर्ने गरा र एक सय २५ जाति संकेत गर्ने वर्गाकार भूभागमा नेपालका सबै ऋतुमा फुल्ने फूल रोपिएको छ (विसं २०७८ को बाह्रौँ राष्ट्रिय जनगणनामा भने भाषा एक सय २४ र जाति एक सय ४२ पुगेका छन्) । अनि उद्यानका चारैतिर सबै जातिको सांस्कृतिक पहिचान झल्कने घर निर्माण गर्ने योजना पनि बनाइएको छ । यसरी उपन्यासकारले जातीय समानता र राष्ट्रिय भावधारामा सबै नेपाली जनतालाई समाहित गर्नुपर्ने विशाल सन्देश कृतिमा दिएका छन् ।
“...यहाँ हरेक वर्ष ऋतु दिवस मनाइनेछ, फूल दिवस मनाइनेछ । यहाँ हरेक वर्ष फूलहरुको ठूलो मेला लाग्नेछ । यहाँ को साना जात, को ठूलो जात, को छुत, को अछुत केही हुँदैन । यो जातबारी होइन, फूलहरु फुल्ने फुलबारी हुनेछ । ...”, कृतिको मुख्य पात्रमध्येका वसन्तको मुखबाट अभिव्यक्त यस कथनले राष्ट्रनिर्माता पृथ्वीनारायण शाहको “यो सबै जातको फुलबारी हो...” भन्ने दिव्योपदेशलाई पनि आत्मसात् गरेको छ ।
परम्परागत ढंगबाटै लेखिएको औपन्यासिक कृतिमा वर्णविन्यासगत र वाक्यगत दोष तथा मुद्राराक्षस ठाउँ–ठाउँमा भेटिन्छन् । केही वाक्यमा नेपाली व्याकरणमा प्रयुक्त हुने वचन र लिङ्गसम्बन्धी नियम पनि भङ्ग भएको पाइन्छ । नेपाली साहित्यमै विद्यावारिधि गर्नुभएका डा राईले ‘प्राकृतिक अवस्थाअनुसार वर्षभरिको दुई–दुई महिनाका दरले फेरिने वातावरणिक स्थिति वा त्यसअनुसार हुने समय विभाजन’ लाई बुझाउने संस्कृत शब्द ‘ऋतु’ का सट्टा ‘रितु’ शब्द शीर्षकमै राखेकाले पाठक अन्योलमा पर्न सक्छन् । नेपाली समाज विभिन्न जातीय भावना, साम्प्रदायिकता, धार्मिकता, असहिष्णुता तथा वाद र विचारमा विखण्डित भइरहेको अहिलेका अवस्थामा कृतिले पाठकलाई राष्ट्र–राष्ट्रियताको भावना जागृत गर्नाका साथै संकुचित जातीयताको घेराबाट माथि उठ्न भने प्रेरणा दिने नै विश्वास गर्न सकिन्छ ।
–लेखराज रेग्मी
तिम्रो बाबुले हप्काउँदै रोक्न खोजे
आमाले रुँदै बाटो छेकिन
तर तिम्रा खुट्टा चलमलाए अघि बढे
भनिन्छ तिमी देश बदल्न हिँड्यौ
भाग्य बदल्न हिँड्यौ संसार बदल्न
हो होइन मलाई थाहा छैन
न त हामीले आपसमा बात मा¥यौं
न त सार्वजनिक घोषणा गरेर थात छोड्यांै
कारगिलमा ढल्ने गोर्खा राइफल
फोकलैण्डमा ढल्ने ठूले
खारामा बेनीमा ढल्ने तिम्रो लास
जिन्दगीका विवशतासँग लड्दै
समयले बन्दुक थमाइएका हातहरु
मलाई शंका छ एउटा कुरा
गल्लावालसँग छाती नपाएर ऊ
टिका जमराको साइतमा निस्कियो
फुली र तक्मा बोकेको छातीको सपनासँगै
उतै हरायो उसको सपना उसको संसार
यता भए त उ पनि सायद महान् सहिद बन्थ्यो
उता गएको भा सायद रातो धागो बेरेर चिठ्ठी
एकथान पेन्सनको पट्टा तिम्रो घरमा आउँथ्यो
जे हुन्थ्यो तिमी छैनौ अपमानका शब्द सुन्न
कथित अदालतका डर पालेर बाँच्न
वा छातीभरी तक्मा र पेन्सन पट्टा बोकेर
स्वत्व मरेको बासी जिन्दगी जिउन
हो मलाई शंका छ तिमीप्रति
सायद सक्ने थिएनौ यो अपमानित जिन्दगी
सँगै लडेको साथीको बीरगाथा बोकेर थेग्न
लाचार र लम्पसार मेरो जिन्दगी जिउन
भन्न सक्दैन आऊ साटौं मृत्यु र जिन्दगी
तिमी पनि अनुभव गर एकछिन
यहाँ बाँचेर सहिदको गीत गाउन कति दुख्छ
र शंका छ सायद सक्थेनौ तिमी थेग्न यो पीडा
म भन्न सक्दैन जे भयो तिम्रो लागि ठिक भयो
र सक्दैन भन्न म बाँचेको छु उब्रिएको जिन्दगी
यो नाफाको जीवन भन्नु कुनै खुसी छैन
मलाई शंका छ आफैँसँग सायद
अब जुट्ने छैन साहस मेरो छातीमा कतै
के भनौँ, छल भयो तिमीसँग या
महान छ तिम्रो सहादत र फुल्दैछन् सपनाहरु ।
-अनन्तप्रसाद घिमिरे
जहाँ,
जनताको सर्वोच्चता अनि सम्पन्नता होइन
नेताको सर्वोच्चता अनि सम्पन्नतामा विश्वास गरिन्छ ।
अनि भनिन्छ–
देश समृद्धिको बाटोमा लागिसक्यो !
जहाँ,
एयरपोर्टमा अनि बसपार्कमा
उदासी अनुहारमा
विदेशिने युवाहरुको भीड हुन्छ ।
अनि भनिन्छ–
देश समृद्धिको बाटोमा लागिसक्यो !
जहाँ,
बाबु आमाको लासले
विदेशिएका आफ्नै छोराछोरीलाई कुर्नुपर्छ,
पट्ट्यारलाग्दो ढङ्गले ।
अनि भनिन्छ–
देश समृद्धिको बाटोमा लागिसक्यो !
जहाँ,
भाषा, धर्म अनि संस्कृतिमाथि ठाडै हस्तक्षेप हुँदापनि देखिन्छ
नेताहरुमा मौन समर्थन !
अनि भनिन्छ–
देश समृद्धिको बाटोमा लागिसक्यो !
जहाँ,
अनुपम प्राकृतिक सम्पदाहरुको अवमूल्यन गर्दै
संरक्षणका नाममा व्रम्हलुट मच्चाइन्छ ।
लगाइन्छ घाँटी सुक्नेगरी नारा
अनि भनिन्छ–
देश समृद्धिको बाटोमा लागिसक्यो !
जहाँ,
यावज्जीवेत्सुखं जीवेत् ऋणं कृत्वा घृतं पिबेत्,
भन्ने चार्वाक् दर्शनलाई
नेताहरुबाटै अनुमोदन गराइन्छ ।
अनि भनिन्छ–
देश समृद्धिको बाटोमा लागिसक्यो !
जहाँ,
जनताहरुले भोकभोकै खुल्ला आकाशलाई
निरीह बन्दै छानो बनाउँदा पनि
रातारात ठडिन्छन्,
नेताहरुका लागि आलिसान महलहरु,
अनि भनिन्छ–
देश समृद्धिको बाटोमा लागिसक्यो !
काठमाडौं : साहित्यकार तथा गीतकार प्रकट पगेनी ‘शिव’को निधन भएको छ । मणिपाल शिक्षण अस्पतालमा उपचारको क्रममा साहित्यकार पगेनीको ७० वर्षको उमेरमा मंगलबार निधन भएको हो ।
निमोनियाका कारण स्वास्थ्यमा गम्भीर समस्या देखिएपछि उनलाई मणिपाल शिक्षण अस्पतालमा भर्ना गरिएको थियो ।
शिवको वास्तविक नाम ‘शिवराज पंगेनी हो । उनका ‘यो मन कतै अल्झेको छ’, ‘जुनको चिठी जुनालाई’लगायतका कृति प्रकाशित छन् । उनका गजल, गीतसहित कविता, कथा, लेख, मुक्तक आदि पनि प्रकाशित छन् । २०३९ सालमा भएको नाटक महोत्सवमा उनले सर्वोत्कृष्ट अभिनेताको पुरस्कार पाएका थिए ।
झण्डै १५ सय गीत रचना गरेका प्रकटका ५० भन्दा बढी गीत रेकर्ड भइसकेका छन् । शिवका गीतमा विमल पराजुली, अमृत गुरुङ (नेपथ्य), यश कुमारदेखि मदनकृष्ण श्रेष्ठले समेत स्वर भरेका छन् ।
पवन जायसवाल/मध्यान्ह
नेपालगञ्ज : “साहित्यको सिर्जना समाजमा भद्रता पर्यटन प्रवर्द्धनमा हाम्रो ऐक्यबद्धता’’ भन्ने मूल मर्मका साथ कल्पना फाउन्डेशन नेपालले पश्चिम नेपालको पर्यटकीय स्थल खप्तडमा अवलोकन भ्रमण कार्यक्रम सम्पन्न गरेको छ । नयाँ वर्ष २०८१ को पूर्वसन्ध्यामा आयोजित उक्त पाँचदिने भ्रमणमा समुद्री सतहदेखि ३०८४ मिटर अग्लो स्थानमा रहेको खप्तड बाबाको आश्रम अगाडि फाउन्डेशनको विभाग विस्तार र रचना वाचन कार्यक्रम सम्पन्न गरिएको छ ।
बाँकेको खजुरा गाउँपालिकास्थित मानवीय सेवा र समाज सेवाका विभिन्न क्रियाकलापहरु सञ्चालन गर्ने र भाषा साहित्यको विकास तथा साहित्यिक उन्नयनका लागि २०७० सालमा स्थापित कल्पना फाउन्डेशन नेपालकी अध्यक्ष कल्पना पौडेल जिज्ञासुको अध्यक्षतामा सम्पन्न उक्त कार्यक्रममा फाउन्डेशनका सचिव लेकप्रसाद प्याकुरेलको संयोजकत्वमा साहित्य विभाग गठन गरिएको छ । उक्त विभागका अन्य सदस्यहरूमा साहित्यकारहरु चरित्रा शाह, गीता अर्याल, बोधराज प्याकुरेल र इन्दिरा गौतम रहेका छन् ।
फाउन्डेशनका उपाध्यक्ष ऋषिराम सापकोटाद्वारा सम्पूर्ण उपस्थित साहित्यिक एवम् योगकर्मी साधकहरूलाई शब्दगुच्छा सहित स्वागत गर्नुका साथै कार्यक्रमको औचित्यमाथि प्रकाश पारेका थिए । उपाध्यक्ष ऋषिराम सापकोटाले फाउन्डेशनले आगामी दिनमा कला र संस्कृति विभाग समेत गठन गर्ने योजना बनाएको जानकारी दिए ।
साहित्य विभागका संयोजक चयन भएपश्चात लेकप्रसाद प्याकुरेलले फाउन्डेशनले २०८१ को वैशाख महिनाभित्रै साहित्यसम्बन्धी प्रशिक्षण कार्यक्रमा आयोजना गर्ने बताए ।
भ्रमण टोलीमा सहभागी व्यक्तित्वहरूलाई सम्बोधन गर्दै विश्व नेपाली साहित्य महासंघ नेपालकी अध्यक्ष समेत रहेकी फाउन्डेशनकी अध्यक्ष पौडेलले छिट्टै नै फाउन्डेशनमा ५ लाख रुपैयाँको अक्षय कोष जम्मा गर्ने र उक्त अक्षय कोषबाट साहित्य र समाजसेवामा लागेका व्यक्तित्वहरुलाई पुरस्कृत गर्दै जाने भावी योजना रहेको बताइन् ।
सोही कार्यक्रमको दोस्रो चरणमा सुप्रसिद्ध सन्त तपश्वी खप्तड बाबाको शालिक अगाडि रचना वाचन कार्यक्रम आयोजना गरिएको थियो । भेरी साहित्य समाज केन्द्रीय समितिका सदस्य समेत रहेका बोधराज प्याकुरेलले लघुकथा वाचन गरेपश्चात निरन्तरता पाएको उक्त रचना वाचन कार्यक्रममा साहित्यकारहरु इन्दिरा गौतम, गीता अर्याललगायत बाँकेका भ्रमण टोलीका स्रष्टाहरुले रचना वाचन गरेका थिए ।
सोही कार्यक्रममा उपस्थित सबैले नयाँ वर्ष २०८१ को शुभकामना आदानप्रदान गर्नुका साथै केहीबेर नृत्यसहितको मनोरञ्जनात्मक सांगीतिक प्रस्तुति समेत गरिएको थियो । बाँकेका साहित्यकारहरुको उक्त भ्रमण टोलीमा ज्ञान योग केन्द्र खजुराका उपाध्यक्ष रविन शर्मा, सचिव रत्ना कार्की, कोषाध्यक्ष पद्मा शर्मा, सदस्यहरू निलम कुँवर, मन्दिरा निरौला, निशा शर्मा, हेमलता पौडेल, समाजसेवी परशुराम शर्मा, शिक्षक शरणहरि सापकोटा, सरस्वती सापकोटालगायत करिब दुई दर्जन साहित्यकार एवम् योग साधकहरूको सहभागिता रहेको थियो । उक्त कार्यक्रमको सहजीकरण कल्पना फाउन्डेशनका सचिव लेक प्रसाद प्याकुरेलले गरेका थिए ।
उक्त फाउन्डेशनले यसअघि चितवन चेपाङ बस्तीका बालबालिकाहरुका लागि खाध्यान्न वितरण तथा छात्रवृत्ति प्रदान गरेको थियो भने जाजरकोटका भूकम्प पीडितहरुलाई पनि खाध्यान्न तथा लत्ताकपडा सहयोग गरेको थियो । त्यसैगरी फाउन्डेशनले नवलपरासी, बागलुङ र बाँकेमा एक दर्जनभन्दा बढी असहाय र अनाथ बालिकाहरुलाई छात्रवृत्ति तथा शैक्षिक सामग्री सहयोग गरेको थियो । यस्तै फाउन्डेशनले अक्षय कोषको स्थापना गरी समाजिक क्षेत्रमा काम गर्ने क्रममा गत वर्ष निलसागर सेवा आश्रम र मानव सेवा आश्रमलाई पुरस्कार तथा सम्मान पनि गरेको थियो ।
त्यस्तै भाषा साहित्यको क्षेत्रमा महत्वपूर्ण योगदान दिने डा. इन्द्र बहादुर भण्डारी र वरिष्ठ कथाकार सनत रेग्मीलाई पुरस्कार तथा सम्मान गरिएको थियो भने पुस्तक प्रकाशन, कृति विमोचन, रचना वाचन तथा प्रशिक्षण कार्यक्रमहरु सञ्चालन गर्दै आएको फाउन्डेशन नेपालकी अध्यक्ष पौडेलले जानकारी दिइन् ।
काठमाडौं : नेपाल मुक्तक मञ्च काठमाडौं शाखाको आयोजनामा नयाँ वर्षको अवसरमा पोखरेली रेस्टुरेन्ट गंगबुमा मुक्तक वाचन कार्यक्रम सम्पन्न भएको छ ।
नेपाल मुक्तक मञ्च काठमाडौं शाखाका अध्यक्ष राजेन्द्र घिमिरे सागरको सभापतित्वमा सम्पन्न उक्त कार्यक्रमको प्रमुख अतिथि वरिष्ठ साहित्यकार डा.दामोदर पुडासैनी किशोर, विशिष्ट अतिथि संसाक मासिकका सम्पादक उमेश पाण्डे र कल्पलता द्वैमासिकका प्रकाशक रेणु अधिकारी मौनता रहेकी थिइन् ।
नेपाल मुक्तक मञ्च काठमाडौं शाखाका सचिव तारा के.सी.ले सञ्चालन गरेको कार्यक्रममा नयाँ वर्षको अवसरमा शुभकामना आदान–प्रदानसहित मुक्तककारहरु ज्ञान्धारी कैनी, भवानीमैया पन्त, पार्वती पुडासैनी, उत्तम भेटुवाल, माधव बिडारी चेतनपथ, हरिकृष्ण धिताल (एच.के.धिताल) र यशोदा अधिकारीले आ–आफ्नो मुक्तक वाचन गरेका थिए । यस्तै डा.दामोदर पुडासैनी,उमेश पाण्डे र रेणु अधिकारी मौनताले पनि आफ्नो सृजना प्रस्तुत गरेका थिए ।
कार्यक्रमको प्रमुख अतिथि वरिष्ठ साहित्यकार डा.दामोदर पुडासैनी किशोरले साहित्यको जगेर्ना गर्न सबै एकजुट हुनुपर्ने, साहित्यकारहरु बीचको नियमित जमघटले साहित्यमा निखारता आइ उत्कृष्ट साहित्य सृजना हुने धारणा व्यक्त गरेका थिए । साथै सो कार्यक्रममा प्रमुख अतिथि डा.पुडासैनीले यो वा त्यो नभनी सबै एकजुटभइ साहित्यको शिर उचो बनाउनुपर्ने बताएका थिए ।
कार्यक्रमका विशिष्ट अतिथि संसाक मासिकको सम्पादक उमेश पाण्डेले कार्यक्रममा नयाँ वर्षको शुभकामनासहित साहित्यकारहरुको हितको बारेमा मन्तव्य राखेका थिए । कल्पलता द्वैमासिकका प्रकाशक तथा विशिष्ट अतिथि रेणु अधिकारी मौनताले साहित्य र साहित्यकारको उन्नयनको लागि आफू सदा लागि पर्ने बताइन् ।
–रसुवाली कवि
पूर्वीय दर्शन र नेपाली साहित्यकी उल्लेखनीय प्रतिभा हुन्, प्रीति आत्रेय ज्ञवाली । काव्यका उपविधाहरूमा पनि कलम चलाइरहेकी प्रीतिको लेखनमा युगीन पीडाबोधको स्वर मुखारित भएका हुन्छन् । प्रीति आत्रेयले मुक्तकलगायत काव्यका उपविधाहरूमा संकटमय समयका दुखाइहरूलाई व्यक्त गरेकी छिन् ।
आज हामी बाँचिरहेको परिवेशका जटिलताहरूमा पनि प्रीतिका कलम चलेका छन् । पछिल्लो समय काव्यकै उपविधा मानिने मुक्तकमा पनि प्रीतिले कलम चलाएकी छिन् । हालसालै उनको मुक्तक संग्रह चुटुक्क प्रकाशनमा आएको छ । म यस मुक्तक संग्रहको भाव पक्षमा केही टिप्पणी गर्न गइरहेको छु ।
शक्ति वल्लभ अर्यालको तनहुँ भकुण्डोदेखि प्रीति आत्रेय ज्ञवालीको चुटुक्कसम्म आइपुग्दा नेपाली साहित्यमा मुक्तक विधा स्थापित भइसकेको छ । मुक्तक आजको साहित्यको प्रिय विधाको रूपमा प्रचलित छ । मुक्तक अहिले संरचनाको बहसमा अल्झेको छ । बहसहरू भइरहेका छन् । मुक्तकलाई संरचना र भावको कसिलो जुइँनोमा बाध्न जरुरी पनि छ । तर, संरचना जस्तै भावपक्षमा देखिनुपर्ने गहनताको कोणलाई छोड्न सकिँदैन, यो मुक्तकको मुख्य पक्ष नै हो । यतातिर कम बहस भएको छ ।
मुक्तक बाँच्ने शैलीमा हो । भावमा हो । मुक्तकमार्फत सम्प्रेषण हुने विचारमा मुक्तकको लामो आयु कायम हुन सक्छ । प्रीति आत्रेय ज्ञवालीका मुक्तकहरू संरचना, भाव, विचार र चतुष्पदीय विधानमा उभिएका छन् । चार हरफभित्र हुर्काउन सकिने काव्यलाई पनि प्रीतिले ध्यान दिएको प्रतीत हुन्छ ।
मनको अगाडि न जोड्दा हुन्छ नमन
मनको पछाडि न जोड्दा हुन्छ मनन
नमन गरे पनि मनन गर्ने हुन्नन सबै
किन होला यस्तो कुराको छैन जतन ।।
(प्रीति आत्रेय ज्ञवाली, चुटक्क मुक्तकसंग्रह, पेज २२)
आजको सामाजिक परम्पराहरूमा बदलावहरू आइरहेका छन् । मानिसहरूले आफू हिँड्नुपर्ने पथ भुलेका छन् । गन्तव्यलाई पहिल्याउन कठिन परेको छ । मुक्तककारले आफ्नो मुक्तकमा नमन गरिरहेकाहरू भेटेपनि मनन गर्नेहरू भेटेकी छैनन् । आजको सामाजिक यथार्थको गहिरो पीडालाई बोध गर्दै लेखिएका मुक्तकले पाठक मनलाई छुन्छन् ।
मुक्तककार ज्ञवाली अहिले देशभन्दा बाहिर छिन् । नेपाली डायस्पोरा साहित्यमा विदेश बस्ने नेपालीहरूले थुप्रै लेखेका छन् । जब मानिस आफू जन्मेको माटोलाई चटक्क छोडेर सात समुद्रपारी पुग्छ, मानिसको भावुक मन उसै दुख्छ । देश सम्झिँदै प्रवासी नेपालीहरूले पीडा र दर्दलाई लेखेका छन् । प्रीतिका मुक्तकहरू विछोड बोध यिनै भावमा पनि लेखिएका छन् । उनका धेरै जस्ता मुक्तकहरू समय पीडाकै उपज हुन् ।
चाडपर्व त रमाइलो सधैँ बालापनमा हुन्थ्यो
बाबा–आमाको काखमा र आँगनमा हुन्थ्यो
आमा भइयो छोरा–छोरीको बढ्यो जिम्मेवारी
केटाकेटीले तिहार मनाउँदा माइती मनमा हुन्थ्यो ।।
(प्रीति आत्रेय ज्ञवाली, चुटक्क मुक्तकसंग्रह, पेज ३७)
विवाहपछि एउटी नारीले बहन गर्नुपर्ने जिम्मेवारी र सामाजिक संरचनाले बहन गराउने जिम्मेवारभित्र गहिरो संवेदनशीलता लुकेको हुन्छ । प्रीतिले यस मुक्तकमा विवाहित नारीको त्यहीँ संवेदनशीलतालाई अभिव्यक्त गर्न खोजेकी छिन् । बाल्यकालको रमाइलो, भावुकता र निर्दोषपनाबाट जब मानिस उम्किदै जान्छ, मानिसभित्र बोझिलो संवेदना दुख्छ । भावुकतामा मुक्तककारले बाल्यकाल र बाआमालाई सम्झेकी छिन् । यो मुक्तक चोटिलो र मिठो छ ।
एउटै चित्रमा पनि यहाँ धेरै थरी कुरा कोरिएको हुन्छ
एउटै कवितामा पनि बहुअर्थी भाव पोखिएको हुन्छ
कुन कोणबाट कुन कुरालाई बुझेको कसले कसरी
प्रतिक्रिया व्यक्ति विशेषको भोगाइले बोलिएको हुन्छ ।।
(प्रीति आत्रेय ज्ञवाली, चुटक्क मुक्तकसंग्रह, पेज ६५ )
काव्यलाई मनन गर्न सक्ने मुक्तककारको यस मुक्तकमा कविता तत्वको गहन उपस्थिति छ । जिन्दगी पनि कहिलेकाँही अमूर्त चित्र जस्तो बनिदिन्छ । जिन्दगी कहिले संकटको भुमरीमा फस्छ, जिन्दगी कहिले सम्भावनाको उकालो चढ्छ । व्यक्तिका यिनै भोगाइहरूलाई बिम्बमार्फत भन्न खोजिएको छ । मुक्तककारले चित्र र कवितालाई उदाहरण दिएकी छन् । भनिन्छ, साहित्य र कला समाज र व्यक्तिको अन्तरमनको उपज हो । जिन्दगी र कला साहित्यको मर्मलाई जोडेर मुक्तककारले अरू पनि मुक्तक लेखेकी छन् । जुन मुक्तकहरू चोटिला छन् ।
प्रीति आत्रेयका मुक्तकहरूमा प्रेम, राजनीति, सांसारिक मायामोह, विछोड, संकट, स्वदेशप्रेमको भाव मुखारित छन् । मुक्तकहरूमा अभिव्यक्त भावको दृष्टिकोणबाट हेर्दा प्रीतिले बनाउन खोजेको चित्र मूर्त छ । जसरी आजको समाजमा विश्वासको संकट छ, त्यो संकटलाई मुक्तककारले आफ्नो मुक्तकमा समेटेकी छिन् । जसरी मानिसहरूले आफ्नो संस्कृतिलाई भुलेका छन्, त्योप्रति मुक्तककारको असहमति मुक्तकहरूमा पोखिएका छन् । भावले बेरिएर प्रीतिका मुक्तकहरू बतास लोकमा डुल्दैन । बरू यी मुक्तकहरूले टेकेको जमिन यथार्थको भूगोल बनिदिन्छ ।
आज मुक्तकको फेसन नै चलेको छ । मुक्तकमा आइरहेको बाढीले धेरै मुक्तकहरूलाई जन्माएको छ । कतिपय मुक्तक र मुक्तककारहरू फेसबुकको ‘योर स्टोरी’मा राखिएको तस्वीर जस्ता भएका छन् । उनीहरूले पाउनुपर्ने लाइक र कमेन्ट चौबीस घण्टामा आइसक्नुपर्ने हुन्छ । नत्र तस्वीर आफैं नै हट्छ । मुक्तककारहरू यसरी नै विस्तारै जन्मिरहेका छन्, तत्काल नै साहित्य वृत्तबाट हराइरहेका छन् । यस्तो हुँदैन थियो भने हामी पुराना हरिभक्त कटुवाललाई सम्झिदै आजको मुक्तकको टिप्पणी गर्ने थिएनौ ।
मलाई लाग्छ, प्रीति आत्रेयका केही जोडदार मुक्तकहरूले नेपाली मुक्तक साहित्यमा अवश्य पनि लामो समय उपस्थिति जनाउनेछन् । भाविला मुक्तकहरूको कारण नेपाली साहित्य आकाशमा मुक्तककार प्रीति आत्रेय ज्ञवालीको चर्चा हुनेछ । उनका मुक्तकले साहित्यमा हुनुपर्ने गुणलाई आत्मसात गरेका छन् । उनलाई बेग्लै पहिचान पनि दिएका छन् ।
आफैं लेख्ने आफै पढ्ने सुन्ने छैनन् कोही
के छ खबर कसो भनी बुझ्ने छैनन् कोही
बिना आश, सास चलुन्जेल काम गर्नुपर्छ
मर्दा सबै रुन्छन् जिउँदा पुछ्ने छैनन् कोही ।।
प्रीति आत्रेय ज्ञवाली, चुटक्क मुक्तक संग्रह, पेज २८ )
मुक्तककार प्रीति आत्रेय ज्ञवालीले चुटुक्क मुक्तक संग्रहमार्फत देश समाज र परिवेशलाई मुर्तरूपमा उतारेकी छिन् । मुक्तकमा रूचि राख्नेहरूका निम्ति यो पठनीय कृति हो । साहित्यका अरू विधा पढिरहेकाहरूले पनि अवश्य यो मुक्तक संग्रह पढ्दा बोर मान्दैनन् भन्ने लाग्छन् । म मुक्तककार ज्ञवालीलाई आगामी यात्राका निम्ति हार्दिक बधाई र शुभकामना भन्न चाहन्छु ।
– अच्युतमान सिंह प्रधान ‘उत्सुक’
आऊ नववर्ष
नयाँ साल २०८१ को क्यालेण्डर लिएर ।
देशमा सुख र शान्तिको कामना लिएर ।
सबै नेपालीको मनमा हर्ष र उमङ्ग लिएर ।
सबै नेपालीको सु–स्वास्थ्यको कामना लिएर ।
सबै नेपालीबिच भाइचाराको सन्देश लिएर ।
सबै नेपालीको घरमा लक्ष्मीको बास होस् भन्ने आशिष लिएर ।
सबै नेपालीको मुखमा सरस्वतीको बास होस् भन्ने आशिष लिएर ।
सबै नेपालीको आधारभूत आवश्यकता परिपूर्ति होस् भन्ने कामना लिएर ।
सबै नेपालीबिचमा सदैव सुमधुर सम्बन्ध होस् भन्ने कामना लिएर ।
सबै नेपालीबिचमा निःस्वार्थको भावना होस् भन्ने कामना लिएर ।
सबै नेपालीमा आफ्नो देशप्रति माया र मोह सदैव होस् भन्ने कामना लिएर ।
सबै नेताहरूमा सदबुद्धी आओस् भन्ने कामना लिएर ।
सबै नेताहरूबिचको वैमनस्यता सधैँको लागि अन्त होस् भन्ने कामना लिएर ।
देशमा सधैँको लागि राजनैतिक स्थिरता होस् भन्ने कामना लिएर ।
सबै नेपालीलाई नयाँ वर्ष २०८१ को छ, हार्दिक मङ्गलमय शुभ कामना !
Kamalpokhari, Kathmandu
Phone : 01-5326366, 01-5328298
Mobile : 9841293261, 9841206411
Email : madhyanhadaily59@gmail.com
सूचना विभाग दर्ता नं. : 807/074/075
© 2024 मध्यान्ह सर्वाधिकार सुरक्षित | Managed by Bent Ray Technologies