–शिव विक
नेताहरूमा सधैं प्रश्न उठ्नुको प्रमुख कारण उनीहरूको भूमिकाको महत्त्व र त्यसको प्रभाव हो । नेता, जनता र राष्ट्रका लागि उत्तरदायी हुन्छन्, जसका कारण उनीहरूको प्रत्येक निर्णय, काम र व्यवहारको समीक्षा गरिन्छ ।
प्रायः नेताहरूले चुनावका बेला गरेका वाचाहरू पूरा नगर्दा, जनतालाई लाभ पुग्ने कार्यक्रमहरू कार्यान्वयन गर्न नसक्दा र भ्रष्टाचार जस्ता गतिविधिमा संलग्न हुँदा उनीहरू आलोचित हुने गर्छन् ।
लोकतान्त्रिक प्रणालीमा जनताले नेताहरूलाई सधैं निगरानीमा राख्ने अधिकार राख्छन् । तर, नेपाल जस्ता देशहरूमा पारदर्शिताको अभाव, सत्ता प्राप्तिका लागि गरेका अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा र पार्टी स्वार्थ प्राथमिकतामा परेका कारण नेताहरूको छवि कमजोर बन्दै गएको छ । यसले गर्दा उनीहरूप्रति अविश्वास पैदा भई प्रश्नहरू थप बलिया बन्न पुगेका छन् ।
यद्यपि, नेताहरूलाई प्रश्न गर्नु केवल उनीहरूको आलोचना गर्नका लागि होइन, जिम्मेवार र उत्तरदायी बनाउने एक प्रक्रियासमेत हो । यसले नीतिहरू सुधार्न, जनताको आवश्यकता सम्बोधन गर्न र नेतृत्वलाई पारदर्शी तथा प्रभावकारी बनाउन मद्दत गर्छ । त्यसैले नेताहरूमा प्रश्न उठ्नु स्वस्थ लोकतन्त्रको एउटा महत्त्वपूर्ण हिस्सा हो ।
नेताहरूलाई सधैं प्रश्न उठाउनुका केही मुख्य कारणहरू छन्, जुन प्रायः नेतृत्व, पारदर्शिता र जनताप्रतिको उत्तरदायित्वसँग सम्बन्धित हुन्छन् ।
उत्तरदायित्व : नेता जनता र राष्ट्रका लागि जिम्मेवार हुने भएकाले उनीहरूले गरेका काम, नीतिहरू र निर्णयहरूको परिणामले जनतामा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्छ । त्यसैले उनीहरूलाई प्रश्न गर्नु लोकतन्त्रको अनिवार्य हिस्सा हो ।
भ्रष्टाचार र अनियमितता : विशेषगरी नेपालमा भ्रष्टाचार र अनियमितताका कारण नेताहरूको छवि कमजोर बनेको छ । ठूला योजनाहरू, बजेट र सरकारी कोषको दुरुपयोगका घटनाले जनतालाई नेताहरूप्रति विश्वास घटाएको छ । उनीहरूमाथि प्रश्न उठ्नुको कारण पनि उनीहरूमाथि लाग्ने आरोपहरू हुन् ।
झुट बाचा : नेताहरूले चुनावका बेला विभिन्न वाचा गर्छन् तर त्यसलाई पूरा गर्न नसक्दा जनताले उनीहरूप्रति शंका व्यक्त गर्छन् । बेरोजगारी, विकासको अभाव र रोजगारीका अवसरहरू जस्ता मुद्दामा ध्यान नदिँदा प्रश्न उठ्नै पर्छ । यदि प्रश्न नउठाएमा उनीहरू थप झुट कुरा गर्न माहिर हुने परम्परा हामीकहाँ बसिसकेको छ ।
पारदर्शिताको कमी : सार्वजनिक पदमा बसेका व्यक्तिहरूले आफ्नो निर्णय र कामप्रति स्पष्ट हुनुपर्छ । तर, गोपनीयता, अपारदर्शिता र जनतालाई जानकारी नदिने प्रवृत्तिले नेताहरू आलोचनाको केन्द्र बन्छन् । हाम्रो सन्दर्भमा अवस्था निकै समस्याग्रस्त छ । नेतृत्वमा पारदर्शिताको निकै खडेरी देखिन्छ ।
सत्ता र शक्ति केन्द्रितता : धेरै नेताहरू व्यक्तिगत लाभका लागि सत्ता उपयोग गर्छन्, जसले जनताको विश्वास खस्किन्छ । नीतिहरू बनाउँदा व्यक्तिगत वा पार्टी स्वार्थलाई प्राथमिकता दिने प्रवृत्तिले प्रश्न उठ्छ ।
लोकतन्त्रको बलियो आधार : लोकतन्त्रमा जनताले नेताहरूलाई चुनौती दिनु र प्रश्न गर्नु अत्यन्त आवश्यक छ । यसले नेतृत्वलाई सही बाटोमा अघि बढ्न सहयोग गर्छ । यदि जनताले चुपचाप सहेर बस्यो भने शासनमा दुरुपयोग हुने सम्भावना बढ्छ ।
निष्कर्षमा, नेताहरूलाई प्रश्न गर्नु भनेको उनीहरूको आलोचना मात्र होइन, सही काम गर्न उत्प्रेरणा दिने माध्यम पनि हो । यसले नागरिक चेतना बढाउँछ र लोकतान्त्रिक शासन प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ । यदि प्रश्न नगर्ने हो भने उनीहरूले सच्चिने अवसर पनि पाउँदैनन् ।
उनीहरूलाई जिम्मेवारीप्रति सजग बनाइरहन पनि प्रश्न गरिरहनुपर्छ । विकसित देशमा पनि नेताहरू बिग्रिएका घटनाहरू छरपस्ट भेट्छौं तर नेपाल जस्तो देशमा यस्ता घटना सामान्य बन्ने गरेका छन् । यदि उनीहरूलाई सच्याउन पनि जनताले प्रश्न गर्नुपर्छ । प्रश्नलाई जायज मान्ने अवस्था बन्नुपर्छ । प्रश्न उठ्नुलाई स्वाभाविक ठान्नुपर्छ ।
