काठमाडौं : नेपाली राजनीतिमा उठ्दै आएको राष्ट्रियताको सवालमा प्रधानमन्त्री एवं नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली यतिबेला परीक्षाको घेरामा छन् । सांघाई सहयोग शिखर सम्मेलनमा भाग लिन चीन जाने तयारीमा रहेका प्रधानमन्त्री राष्ट्रियताको मुद्दाका कसरी प्रस्तुत हुन्छन् ? भन्ने कोणबाट बहस भइरहेको छ ।  

पछिल्लोपटक भारत र चीनबीच भएको लिपुलेक क्षेत्रलाई द्विदेशीय व्यापारिक मार्ग बनाउने सहमतिको विषयलाई प्रधानमन्त्री ओलीले समकक्षीसँग उठाउँछन् कि उठाउँदैनन् भन्ने कुरा महत्वपूर्ण भएको विज्ञहरू बताउँछन् । भदौ १४ गतेदेखि १८ गतेसम्म चीन भ्रमण गर्ने कार्यक्रम छ । भ्रमणका क्रममा चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिन फिङ र उपराष्ट्रपति हान झेङलगायतसँग भेटवार्ता गर्ने कार्यक्रम रहेको परराष्ट्र मन्त्रालयले जनाएको छ । त्यस्तै, सोही कार्यक्रममा जाने भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीसँग समेत नेपालका प्रधानमन्त्रीको साइडलाइन भेट हुने कार्यक्रम छ । सो भेटमा ओलीले मोदीलाई नेपालको सहभागिताबिना नेपाली भूमि उपभोग गर्ने विषयमा छिमेकी मुलुक चीन र भारतको सहमतिको सवालमा बलियो ढंगबाट कुरा उठाउने अपेक्षा छ । 

छिमेकी दुई देशसँगको सम्बन्ध र राष्ट्रियताको मुद्दालाई बलियो बनाउन प्रधानमन्त्री आफैंले कूटनीतिक संवाद थाल्नुपर्ने भारतका लागि पूर्वराजदूत दीपकुमार उपाध्यायले बताएका छन् । ‘भारत र चीनबीच भएको लिपुलेक क्षेत्रमा व्यासायिक मार्ग प्रयोग गर्ने विषय राष्ट्रियतासँग जोडिएको छ,’ उनले मध्यान्हसँग भने, ‘हाम्रा प्रधानमन्त्रीले यस विषयमा कूटनीतिक तवरबाटै समस्या समाधान खोज्न आवश्यक संवाद गर्नुपर्छ । त्यस्तो संवादका लागि प्रधानमन्त्रीको चीन भ्रमण उपयुक्त समय हुन सक्छ । उहाँले समकक्षी सी र मोदीसँग नेपालको सीमा सम्बन्धमा बलियो ढंगबाट संवाद गर्न सक्नुपर्छ ।’   

चीन भ्रमणको समयमा प्रधानमन्त्री ओलीले यस विषयलाई कत्तिको प्राथमिकता दिन्छन् भन्ने यतिबेला नेपाली राजनीतिमा ठूलो बहसको विषय बनेको छ । करिब सात वर्षअघि भारतले गरेको नाकाबन्दीको समयमा अहिलेका ओलीले लिएको अडान र कालापानी, लिपुलेक र  लिम्पियाधुराको भूभाग समेटेर जारी गरेको राजनीतिक प्रशासनिक चुच्चे नक्सामा उनको योगदान रहेको थियो । तर भारत–चीनले त्यही चुच्चे नक्सामा समेटिएको भूमि प्रयोग गरेर व्यापार आदानप्रदानको ट्रान्जिट बनाउने प्रयास गर्नुले नेपालको राष्ट्रियतामाथि प्रश्न उठेको छ । शुक्रबार प्रतिनिधिसभालाई सम्बोधन तयारी गरेका प्रधानमन्त्री ओलीबाट राष्ट्रिताको सन्दर्भमा नेपालको धारणा र प्रधानमन्त्रीको योजना समेटिने आमअपेक्षा छ । 

प्रधानमन्त्रीले एनसिओ प्लस शिखर सम्मेलनलाई सम्बोधन गर्ने र केही देशका नेताहरूसँग भेटवार्तासमेत गर्ने तयारी रहेको परराष्ट्र मन्त्रालय स्रोतको दाबी छ । शनिबार चीन भ्रमणमा निस्कन लागेका प्रधानमन्त्री ओलीले भ्रमणबारे सदनमा जानकारी गराउन लागेका हुन् । गत ४ भदौमा संसदमा प्रधानमन्त्रीसँग प्रश्नोत्तर कार्यक्रम राखिए पनि उनी सदन छलेर पार्टीको कार्यक्रममा गएका थिए । 

संसदले बारम्बार प्रधानमन्त्री र मन्त्रीहरूको खोजी गरिरहे पनि उनी संसदमा न्यून देखिँदै आएका छन् । यद्यपि शुक्रबार भने प्रधानमन्त्री ओलीले संसद र बाहिर उठेका सबै विषयमा जवाफ दिँदै आगामी विदेश भ्रमण र सीमा समस्याका विषयमा धारणा राख्ने कार्यक्रम तय भएको संसद् सचिवालयले जनाएको छ । 

प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले कालापानी–लिपुलेकलगायतका सीमा समस्या आपसी संवाद र सहमतिका आधारमा समाधान गर्नुपर्ने बताएका छन् । पूर्वप्रधानमन्त्रीसमेत दाहाले विगतमा कालापानी, लिपुलेक, लिम्पियाधुराजस्ता सीमा समस्या समाधानका लागि भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीबाट प्रतिबद्धता व्यक्त भएको स्मरण गराए । आफू प्रधानमन्त्री हुँदा भारत भ्रमण क्रममा सीमा समस्या समाधान नगरी छिमेकीसँगको सम्बन्ध सुमधुर हुन नसक्ने कुरा प्रस्ट रूपमा राखेको उल्लेख गरे । उनले भने, ‘पछिल्लोपटक प्रधानमन्त्रीका रूपमा भारत भ्रमणका अवसरमा आयोजित ‘प्रेस ब्रिफिङ’मा सीमा विवादका विषयमा चर्चा भएको र भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीले सिमानाको समस्या जो बाँकी छ, त्यसलाई संवादद्वारा हल गरिन्छ भनेर प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुभएको थियो ।’

अध्यक्ष दाहालले छिमेकी मित्रराष्ट्र भारतसँग संवादको प्रक्रिया थालेर दुई देशबीचको सीमा समस्या हल गर्न सरकारलाई सुझाव दिए । प्रधानमन्त्रीले प्रतिपक्षी दलका नेतालगायत विज्ञहरूको सुझावलाई कसरी लिएका छन् भन्ने कुरा सार्वभौम संसदमा उनको आजकै प्रस्तुतिले निर्धारण गर्ने नेताहरूले बताएका छन् । प्रधानमन्त्रीको भ्रमण दलमा शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधिमन्त्री रघुजी पन्त, संस्कृतिमन्त्री बद्रीप्रसाद पाण्डे, नेपाली कांग्रेसका उपसभापति पूर्णबहादुर खड्का, प्रधानमन्त्रीका आर्थिक तथा विकास सल्लाहकार युवराज खतिवडा, एमालेका सांसद छविलाल विश्वकर्मालगायत छन् । उनिहरूले प्रधानमन्त्रीलाई कस्तो सल्लाह दिन्छन् भन्ने कुराले पनि प्रधानमन्त्रीको चीन भ्रमणको सफलताको मापन गर्ने बताइएको छ ।