चाडपर्वको समयमा सडकको दुरावस्थाको कारण सार्वजनिक यातायात व्यवसायीहरु निरास छन् । चाडपर्व पैसा कमाउने समय भएपनि अविरल वर्षाको कारणले सडकमा अवरोध सृजना हुँदा यात्रुले हवाईयात्राबाट यात्रा गरिहेका छन् । सडक बिग्रिएको र ठाउँ–ठाउँमा पहिराले अवरोध सृजना गर्दा यातायात व्यवसायी र यात्रुहरु समेत यात्रा गर्दा समस्यामा परेका छन् । खर्बौंको लगानी भएको सार्वजनिक यातायात क्षेत्रलाई सुरक्षित र भरपर्दाे बनाउनका लागि अब के गर्नुपर्ला ? प्रस्तुत छ, नेपाल यातायात व्यवसायी राष्ट्रिय महासंघका अध्यक्षमा विजय स्वाँरसँग मध्यान्हका छबि सापकोटाले गरेको कुराकानी :
अहिले सार्वजनिक यातायात क्षेत्रको अवस्था कस्तो छ ?
नेपालका मुख्य सडकहरु नै अहिले बिजोगको अवस्थामा छन् । गाडीमा यात्रा गर्नेले देशको अवस्था देखेर सरकारलाई गाली गरिरहेका हुन्छन् । वर्षाैं पुराना पुल र सडकको दयनीय अवस्था छ । यात्रा गर्दा कति खेर के हुन्छ भन्ने डरले सवारी साधन चलाउनु पर्ने अवस्था छ । देशभरका सडकहरु जुन किसिमले सुचारु हुनु पर्ने थियो त्यो भएको छैन । बाटोको असहजताको कारणले यातायात क्षेत्र भरपर्दाे बन्न सकेको छैन ।
बिगतको वर्ष भन्दा अहिले धेरै नै असहज अवस्थामा हामी छौं । बाटो त गतवर्ष पनि यस्तै नै थियो तर, अहिले बाढी र पहिरोको कारण झनै समस्या बनायो । ठूलो वर्षाको प्रभावले सार्वजनिक यातायातमा क्षेत्रमा समेत पर्यो । ठूलो लगानीमा महँगा गाडीहरु व्यवसायीले भित्राएका छन् । तर, सडकको अवस्था हेर्दा खुसी मनले गाडी चलाउन सकेका छौनौं । भौतिक मन्त्रालय र सडक विभागले सडक बाटो बनाइदिनु पर्ने हो तर, हाम्रोमा वर्षाैंदेखि मुख्य राजमार्गकै अवस्था बिजोग छ ।
भत्केका सडकका यातायात चलाउँदा कत्तिको असहज छ । सधैँ सडकको हालत उस्तै हुनुलाई कसरी हेर्नुहुन्छ ?
मुख्य समस्या नै सडक बनाउँदा हुने टेन्डरको प्रकृया नै गलत छ । हाम्रोमा सडक निर्माणको क्रममा कम बिड गर्नेलाई दिने जुन प्रचलन छ, त्यसले गर्दा सडकहरु अस्तव्यस्त बन्दै गएका छन् । थोरै बजेटमा धेरै काम गर्नु भन्ने तर, वर्षौंसम्म नबनाउने, बनाएपनि एक वर्ष समेत नटिक्ने सडक बनिरहेका छन् । यस्तो काम बिगतदेखि नै परम्परा जस्तै भएको छ । केही स्थानमा सडक अपग्रेड त भएका छन् तर, समय र गुणस्तर मेन्टेन नहुने अवस्था छ । १ करोड भन्दामाथि पर्ने गाडी ल्याउनु परेको छ । त्यो अनुसारको सडकमा पूर्वाधार नभएको कारणले लगानी जोखिममा परेको छ । गुणस्तर र समयलाई ध्यान दिएर सडक पूर्वाधार बनाउने हो भने सधैँ चाडपर्वमा यस्तो समस्या भोग्नु पर्ने थिएन । हामीसँग गिटी बालुवा सिमेन्ट र छठ समेत छ भने ढलान गरेर सडक बनाउँदै गयो भने त्यसको दिगोपन समेत हुन्छ । अलिकति केही रकम तत्कालको लागि बढी लाग्ला तर, लामो समयसम्म त्यसको फाइदा लिन सकिन्छ ।
महँगा गाडी किनेर चलाइरहेका व्यवसायी कसरी चलिरहेका छन् ?
अहिले दशैं तिहार जस्तो चाडपर्वमा समेत यातायात व्यवसायीहरु पिडा र निरासमा छन् । घाम लागेपछि सुख्खा पहिरो र पानी परेपछि लेदो पहिरो आउने समस्या सधैँको हो । सडक पूर्वाधारको अवस्थाले सार्वजनिक यातायातको अवस्था दयनीय नै छ । ऋणमा गाडी किनेर चलाएकाहरुलाई किस्ता तिर्न नै मुस्किल छ । सवारी साधनको लागि चाहिने दक्ष जनशक्ति बाहिरिएका छन् । हामीले उनीहरुलाई रोक्न समेत सकेका छैनौं ।
अर्काे कुरा प्राकृतिक विपत्तीले कतिखेर के हुन्छ भन्न सक्ने अवस्था छैन । त्यसको तयारीमा राज्यले समेत केही गर्न सकेको छैन । गत शनिबार यातायात साधन देखि यात्रुहरु समेत पहिरोले पुरेर दुःखद् घटना भयो । तर, यहाँ कसैलाई केही मतलब नै छैन । सडकको दुरावस्थाको कारण हवाइयात्रा गर्न यात्रुहरु बाध्य छन् । यो वर्ष १८ देखि २० लाखले काठमाडांैबाट बाहिरिने हामीले आंकलन गरेका थियौं, तर संख्या घट्ने देखिन्छ ।
चाडपर्वको बेला गाडीभाडा बढाउनु पर्छ भनेर सधैं लबिङ गर्नु हुन्छ, किन ?
गाडीभाडा सरकारले वर्षको एक पटक समायोजन गर्ने भन्ने थियो तर, ३ वर्ष भयो भएको छैन । समायोजन नहुँदा व्यवसायीहरु सधैँ मारमा परेका छन् । गाडीको किस्ता समेत तिर्न नसक्ने अवस्थामा व्यवसायी छन् । तीन वर्षसम्म गाडी भाडा समायोजन नगर्ने हो भने व्यवसायी कसरी बाँच्छन । अर्काेकुरा पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य बढ्दा वा घट्दा समायोजन गर्ने पद्दती थियो त्यो पनि एक वर्षदेखि रोकिएको छ । एक वर्षको भाडा समायोजन गर्न काम विभागले तयार गरेर मन्त्रालयको स्वीकृत गर्ने हो । तर, त्यसमा ध्यान नै छैन ।
अब चाडपर्वपछि गाडीभाडाको विषय स्वचालित रुपमा अगाडि बढाउने भन्ने छलफल भएको छ । सार्वजनिक यातायातमा सरकारले १० प्रतिशत मुनाफा दिएको छ तर, त्यसले अब सधैँ चल्न सकिँदैन । किनभने लगानीको अनुपातमा आम्दानी कम छ ।
सरकारले सार्वजनिक यातायात व्यवसायीको लागि के गर्नुपर्छ ?
सार्वजनिक यातायात व्यवसायीलाई व्यवस्थित गर्नका लागि विज्ञहरुले १८ महिना लगाएर बनाएको प्रतिवेदन बनेको छ । त्यसमा दिएको सुझावलाई कार्यान्वयन मात्र गर्ने हो भने ८० प्रतिशत सार्वजनिक यातायात क्षेत्रको समस्या समाधान हुन्छ । जनताले खोजेको, सरकारले चाहेको, व्यवसायीको लगानी र श्रमिकको पनि जीवनस्तर अगाडि बढाउन सक्ने प्रविवेदन बनेको छ । दुर्घटना, बीमा, लाइसेन्स, चालकलाई व्यावसायिकरण गर्ने, लगानीको संरक्षण कसरी गर्ने भन्ने छ । अब सार्वजनिक यातायात क्षेत्रलाई डिजिटलाइज गर्नुपर्छ । विभागको संरचनाले सार्वजनिक यातायात क्षेत्रलाई संरक्षण गर्न सक्दैन । प्राधिकरण नै बनाएर अगाडि बढ्नु पर्छ । यसलाई राष्ट्रिय नीति र प्रदेशगत रुपमा कार्यान्वयन गर्ने तर्फ लाग्ने हो भने अहिले देखिएको समस्या समाधान हुन्छ । अहिलेको सार्वजनिक यातायात क्षेत्रको भद्रगोललाई ट्«याकमा ल्याउनका लागि संघीय तहमा प्राधिकरण गठन गरेर अगाडि बढ्ने हो भने सार्वजनिक यातायात क्षेत्र दिगो र व्यवस्थित हुन्छ ।
अन्त्यमा, सार्वजनिक यातायातमा जनशक्तिको अभाव देखिएको हो ?
अभाव छ । किनभने यो क्षेत्र व्यवस्थित हुँदै जानुपर्नेमा जोखिमपूर्ण बन्दै गएको छ । त्यो भनेको हाम्रो सडककै दुरावस्थाको कारणले हो । हाम्रा मुख्य राजमार्गमा गुड्ने गाडीहरु खोलामा गाडीहरु बगाएर गायब छ । यो जोखिमपूर्ण यात्रा हुन लाग्यो । यसमा श्रमिकहरुको आकर्षण समेत घट्दो छ ।
यसलाई व्यवस्थित गर्न सक्यो भने त राम्रो पेशा हो । अहिले पनि प्रत्यक्ष रुपमा १५ लाख श्रमिक यातायात क्षेत्रमा जोडिएका छन् । यो क्षेत्रलाई व्यवस्थित गर्न सकिएमा श्रमिकको समेत अवस्था राम्रो हुन्छ । अर्काे कुरा यातायात क्षेत्रलाई पूर्णरुपमा डिजिटाइजतर्फ जान आवश्यक छ, जसले व्यवसायीको आम्दानीलाइ व्यवस्थित गर्नपनि सहयोग पुर्याउँछ ।
