नेपालको जनसंख्या ०.९३ प्रतिशतले बढेको छ । दश वर्ष अगाडि भन्दा बृद्धिदर भने घटेको छ । जनगणना–२०६८ मा नेपालको जनसंख्या बृद्धिदर १.३५ प्रतिशत थियो । तर जनगणना–०७८ मा नेपालको जनसंख्या २,९१,९२,४८० जना पुग्दा बृद्धिदर भने घट्न पुगेको हो । पुरुष र महिला जनसंख्याको अनुपात भने उस्तै रहेको छ । पहिलेजस्तै यसपटक पनि पुरुषको भन्दा महिलाको जनसंख्या धेरै देखिएको छ । १ करोड ४९ लाख १ हजार १६९ महिला र १ करोड ४२ लाख ९१ हजार ३११ जना पुरुष जनसंख्या रहेको तथ्याङ्क विभागको प्रतिवेदन छ । अर्थात् लैंङ्गिक सन्तुलन कायम हुन सकेको छैन । दश वर्ष अगाडि पनि महिलाकै जनसंख्या धेरै थियो ।
तराई, पहाड र हिमाली जनसंख्याको अनुपातमा पनि परिवर्तन आएको छैन । नयाँ जनगणनामा पनि १ करोड ५६ लाख ६५ हजार ८२८ जना (५३.६६ प्रतिशत) तराईमा, १ करोड १७ लाख ४८ हजार ५४८ जना (४०.२५ प्रतिशत) पहाडी क्षेत्रमा र १७ लाख ७८ हजार १०४ जना (६.०९ प्रतिशत) हिमाली क्षेत्रमा बसोबास गर्छन् । बसाइसराइको दृष्टिले पनि पहाडी र हिमाली जिल्लाहरुमा जनसंख्या घटेको छ । प्रारम्भिक प्रतिवेदन अनुसार, १ करोड ९२ लाख ९१ हजार ३१ (६६.८ प्रतिशत) मानिस शहरी क्षेत्रमा बसोबास गर्छन् । यो परिवर्तित नेपालको सन्दर्भमा चिन्ताको विषय हो । किनकि मुलुक अहिले संघीय अभ्यासमा छ ।
ग्रामिण जनसंख्या भने ३३.९२ प्रतिशत अर्थात् ९९ लाख १ हजार ४४९ रहेको छ । यो प्रतिवेदन प्रारम्भिक मात्रै हो । तर यसमा ठूलो परिवर्तन आउने छैन । त्यसैले मुलुकको राजनीतिक–प्रशासनिक–आर्थिक नीतिको मार्गचित्र आगामी दश वर्ष यही प्रतिवेदन वरिपरी घुम्नेछ । जनगणनाले देखाएको असन्तुलन मिलाउनु चुनौती हुनेछ । शहरी र ग्रामिण जनसंख्या, मुलुकले लिएको लक्ष्य बमोजिम जनसंख्या बृद्धिदर मिलाउन जस्ता विषय यही प्रतिवेदनबाट प्रष्ट हुनेछ । तथ्याङ्क विभागले जनसंख्या बृद्धिदर घटेको देखाएकाले यसको सबल र दुर्वल पक्षबारे समीक्षा गरिनुपर्नेछ । जन्मदर, मृत्युदर, बसाइसराइ, प्राकृतिक प्रकोप लगायतले जनसंख्या बृद्धिदरमा असर पार्ने भएकाले त्यसबारे तथ्य आधारित विश्लेषण जरुरी छ । जसले मुलुकको सम्पूर्ण क्षेत्रलाई सन्तुलित बनाएर राख्नेछ । हामीले संविधानमा नै सुशासनलाई राज्यको साधन र साध्य दुवै रूपमा आत्मसाथ गर्दै भ्रष्टाचार नियन्त्रणका लागि नीति, विधि र संवैधानिक निकायको व्यवस्था गरेका छौं ।
Kamalpokhari, Kathmandu
Phone : 01-5326366, 01-5328298
Mobile : 9841293261, 9841206411
Email : madhyanhadaily59@gmail.com
सूचना विभाग दर्ता नं. : 807/074/075
© 2024 मध्यान्ह सर्वाधिकार सुरक्षित | Managed by Bent Ray Technologies