–शंकरमान सिंह
संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री बद्री पाण्डे र काठमाडौं महानगरकी उपमेयर सुनिता डंगोलद्वारा एक कार्यक्रमका बीच ‘गोपाल योन्जन’ पुस्तकको लोकार्पण गरिएको थियो । गोपाल योन्जनका थुप्रै कर्ण प्रिय गीत संगृहीत पुस्तकमा १०८ जनाले आफ्नो धारणा लेखेका छन् । पुस्तक पूर्ण रूपमा पढेपछि त्यसका बारेमा पछि समीक्षा होला नै, झट्ट हेर्दा संस्मरण र जीवनीको ‘हाइब्रिड’ जस्तो लाग्छ पुस्तक ।
पुस्तकमा ‘नेपाली नेपालको माया छ कि छैन...’, ‘देशले रगत मागे...’लगायत थुप्रै कर्णप्रिय गीत, भजन आदिको संग्रह गरिएको छ । प्रारम्भिक रूपमा भन्नुपर्दा पुस्तक पठनीय र संग्रहणीय छ । ६६५ पृष्ठ सबै आयाम समावेश र मूल्य ९९९ रुपैयाँ राखिएको रहेछ । प्रथम संस्करण १ हजारप्रति नेपालमा नै सेवा प्रिटिङ प्रेसबाट छापिएको देखिन्छ ।
विमोचनको शैलीसमेत नवीन थियो । मूल गीतका विविध पक्ष, गीतमा पनि पहिले राष्ट्रप्रेम, काठमाडौं भित्रिँदाको अनुभव, राग, प्रेमसम्बन्धी गीत, भजन, प्रेमगीत, बालगीत आदि कुन परिवेशमा लेखिएको कुरा उनकै श्रीमतीबाट सुन्ने सुअवसर प्राप्त भयो । राष्ट्रिय सभागृहमा गरिएको कार्यक्रमले विगतमा गरिएका कार्यक्रमहरूको समेत स्मरण गरायो ।
नारायण गोपाल र गोपाल योन्जनबीच झगडा, बोलचाल नभएको बारे पनि पुस्तकमा उल्लेख छ । संवादको क्रममा उनको हस्तलिखित पढी बत्ती बाली मीत लगाएको र सो ईश्वर बल्लभले गराएको र सो बत्तीको धुवाँले कतिलाई पोलेको होला भन्ने कुरासमेत चर्चा गरिएको छ । प्रारम्भिक रूपमा हेर्दा लाग्छ, पुस्तक व्यापक अनुसन्धान र प्रमाणीकरणको परिणाम हो ।
पुस्तक ‘गोपाल योन्जन’ले उनले बाँचेको पुस्ता र वर्तमान पुस्ताबीच पुलको रूपमा काम गर्छ । यसले उनको अद्वितीय शैली, संगीत र सारलाई भित्र्याउने उनको समर्पणको अन्वेषण गर्छ । यो पुस्तक व्यापक अनुसन्धान र प्रमाणीकरणको परिणाम हो । यसलाई सावधानीपूर्वक सम्पादन गरिएको छ । भविष्यको अनुसन्धानका लागि बहुमूल्य स्रोत, भावी अनुसन्धानकर्ताहरूका लागि बहुमूल्य स्रोतका रूपमा पुस्तकलाई लिन सकिन्छ ।
गोपाल योन्जनमाथि यस्तो व्यापक पुस्तक फेरि नलेखिन सक्छ । पुस्तकलाई यसको उच्च गुणस्तर र अन्तर्दृष्टिपूर्ण सामग्री, विशेषगरी गोपाल योन्जनको जीवनी र व्यक्तित्वको अन्वेषणका रूपमा लिन सकिन्छ । यसलाई नेपाली गीत–संगीतमा रुचि राख्नेहरूका लागि पढ्नै पर्ने पुस्तकका रूपमा लिन सकिन्छ ।
पुस्तकले गोपाल योन्जनको जीवन, मूल्य र अनुभवहरूलाई गहिरो रूपमा जाँच्न प्रेरित गर्न सक्छ, जसले आफैं र उनीहरूको संगीत यात्राको समृद्ध समझको नेतृत्व गर्छ । आफ्नो भविष्यका कलात्मक प्रयासहरू पनि सूचित पनि गर्छ ।
आत्मकथा वा संस्मरणले संगीतकारहरूलाई आफ्ना कथाहरू, अन्तर्दृष्टिहरू र वंशजका लागि सिकेका पाठहरू सुरक्षित गर्न अनुमति दिन्छ । यसले उनीहरूको व्यक्तिगत र सांगीतिक विकासको ऐतिहासिक रेकर्डको रूपमा काम गर्न सक्छ, जसले संगीतकारहरू र संगीतप्रेमीहरूको भावी पुस्तााई प्रेरणा दिन्छ । यो गोपाल योन्जनको सन्दर्भमा अझ बढी सशक्त हुन्छ ।
व्यक्तिगत अनुभवहरू साझा गर्नाले पाठकहरूसँग प्रतिध्वनि गर्न सक्छ । आपसी सम्बन्ध, सिर्जना गर्न र सहानुभूति प्रवद्र्धन गर्न सक्छ । संगीतकारहरूले उनीहरूको संघर्ष र विजयहरू साझा गर्न आफ्नो आत्मकथाहरू वा संस्मरण प्रयोग गर्न सक्छन्, जसले समान चुनौतीहरूको सामना गर्नेहरूलाई प्रेरणा र सान्त्वना प्रदान गर्छ ।
आत्मकथाहरू वा संस्मरणले सांस्कृतिक परिदृश्यमा व्यक्तिगत परिप्रेक्ष्य प्रदान गरेर ऐतिहासिक घटनाहरूको फराकिलो समझमा योगदान पुर्याउन सक्छन् । एक संगीतकारको आत्मकथा र संस्मरणले सांस्कृतिक कथाहरूलाई समृद्ध बनाउँदै उनीहरूको समयको सामाजिक–राजनीतिक सन्दर्भलाई प्रकाश पार्न सक्छ ।
संगीतकारहरूलाई फरक माध्यमबाट रचनात्मक रूपमा अभिव्यक्त गर्न अनुमति दिन्छ । यसले उनीहरूको कलात्मक अभिव्यक्तिमा अर्को तह थपेर उनीहरूको लेखन सीप र आवाजको विकास गर्न मदत गर्न सक्छ ।
‘गोपाल योन्जन’ पुस्तक नेपाली संगीतमा रुचि राख्ने जो कोहीले पनि पढ्नै पर्ने पुस्तकको रूपमा उभिएको छ, जसले प्रतिष्ठित व्यक्तित्वको जीवन र विरासतको एक आकर्षक झलक प्रदान गर्छ ।
यो किताबमा विषयवस्तु राम्रोसँग बहेको छ र घटनाहरू तार्किक र कलात्मक रूपमा प्रस्तुत गरिएको छ । यसको अध्याय सूचीमा आलाप, आकार, झंकार, शब्द, सुर, गमक, स्वर, अन्तराल, शिलालेख, अग्रणी कृतिहरू, मोहर छाप, तरंग, स्वीकारोक्ति, चित्ताकर्षक पाटो, अन्ततः राखिएका छन् ।
.jpg)
