–शिव विक ‘मिलन’
नेपालमा विद्युतीय सवारी (इभी)को उपयोग दिनानुदिन बढ्दै गएको छ । पेट्रोलियम इन्धनमा निर्भरता घटाउनु, वायु प्रदूषण नियन्त्रण गर्नु तथा दीर्घकालीन रूपमा आर्थिक लाभ प्राप्त गर्नु यसका मुख्य कारणहरू हुन् । नेपाल जलविद्युत्मा समृद्ध देश भएकाले यहाँ विद्युतीय सवारी साधनको उपयोग थप प्रभावकारी र दिगो बन्न सक्छ ।
सर्वप्रथम, नेपालमा इन्धन आयातमा निर्भरता अत्यधिक उच्च छ । प्रत्येक वर्ष नेपालले अर्बौं रुपैयाँको पेट्रोलियम पदार्थ आयात गर्छ, जसले देशको व्यापारघाटा बढाउँछ । इभीले यो निर्भरता घटाउन सहयोग गर्छ । जलविद्युत् उत्पादनको अपार सम्भावना भएकाले इभी चार्ज गर्न चाहिने ऊर्जा नेपालमै उत्पादन गर्न सकिन्छ, जसले विदेशी मुद्रा जोगाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ ।
इभीको अर्को प्रमुख फाइदा वातावरणीय सन्दर्भमा देख्न सकिन्छ । काठमाडौं उपत्यकाको वायु प्रदूषण गम्भीर अवस्थामा पुगेको छ । पेट्रोल र डिजेल चालित गाडीहरूले कार्बन मोनोअक्साइड, नाइट्रोजन अक्साइड र अन्य हानिकारक प्रदूषक उत्पादन गर्छन्, जसले स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पार्छन् । इभीले यी उत्सर्जनलाई शून्यमा झार्न सहयोग गर्छ, जसले गर्दा हावा सफा रहन्छ र दीर्घकालीन रूपमा जनस्वास्थ्य सुधार गर्न मदत पुग्छ ।
नेपालको भूगोल र यातायात पूर्वाधारलाई हेर्दा इभीको प्रयोग चुनौतीपूर्ण देखिन सक्छ । तर, पछिल्ला वर्षहरूमा नेपालको सडक पूर्वाधार सुधार हुँदै गएको छ । साथै, सरकार र निजी क्षेत्र मिलेर चार्जिङ स्टेसनहरूको संजाल विस्तार गर्दै छन्, जसले दीर्घकालीन रूपमा इभीको प्रयोगलाई सहज बनाउने छ ।
नेपाल सरकारले पनि इभी प्रवद्र्धनका लागि विभिन्न नीति तथा कार्यक्रम ल्याएको छ । इन्धन चालित सवारी साधनको तुलनामा इभीमा भन्सार महसुल र कर कम लगाइएको छ । साथै, इभी चार्जिङ स्टेसन विस्तार गर्न सरकारी तथा निजी क्षेत्रको संयुक्त प्रयास देखिन्छ । यी नीतिगत पहलहरूले भविष्यमा इभी अपनाउने प्रवृत्ति अझै बढ्ने सम्भावना छ ।
अर्थतन्त्रको दृष्टिकोणले पनि इभी दीर्घकालीन रूपमा फाइदाजनक छ । पेट्रोल वा डिजेलको तुलनामा इभी चलाउने खर्च निकै कम हुन्छ । विद्युत्बाट चार्ज हुने सवारी साधनको संचालन लागत घट्छ, जसले लामो समयसम्म बचत गर्न सहयोग गर्छ । साथै, इभीको मर्मत सम्भार खर्च कम हुन्छ किनभने यसको इन्जिनमा चलायमान भागहरू कम हुन्छन् ।
नेपालमा इभीको प्रयोगलाई बढावा दिन विभिन्न उपायहरू अपनाउनु आवश्यक छ । पहिलो, चार्जिङ पूर्वाधारलाई व्यापक बनाउनुपर्ने हुन्छ । दोस्रो, सार्वजनिक यातायात प्रणालीमा इभीको प्रयोगलाई प्रोत्साहन गर्नुपर्ने हुन्छ । सरकारले विद्युतीय बस र ट्याक्सीहरूलाई अनुदान दिने नीति ल्याएमा यसको प्रभावकारिता अझ बढ्ने छ ।
व्यक्तिगत सवारीका हिसाबले पनि इभी राम्रो विकल्प बन्दै गएको छ । हालका वर्षहरूमा नेपाली बजारमा विभिन्न ब्रान्डका इभी उपलब्ध छन् । टाटा, हुन्डाई, बीवाईडी जस्ता कम्पनीहरूले नेपाली बजारमा प्रभाव पारिरहेका छन् । यी गाडीहरू लामो दुरीसम्म यात्रा गर्न सक्षम छन्, जसले गर्दा मानिसहरू आत्मविश्वासका साथ इभी रोज्न थालेका छन् ।
नेपालमा इभी सवारी साधनको प्रयोगले आर्थिक, वातावरणीय हिसाबले दीर्घकालीन रूपमा फाइदा पुर्याउँछ । पेट्रोलियममा निर्भरता घटाउनु, वायु प्रदूषण नियन्त्रण गर्नु र लागत बचत गर्नु यसका मुख्य फाइदाहरू हुन् ।
सरकारले उचित नीतिहरू लागू गर्दै जाने हो भने, निकट भविष्यमा नेपालमा इभीको प्रयोग अझ व्यापक हुने छ । जलविद्युत्को अधिकतम उपयोग गर्दै स्वच्छ ऊर्जा स्रोतबाट चल्ने सवारीलाई प्राथमिकता दिन सकियो भने नेपाल दिगो यातायात प्रणालीको उदाहरण बन्न सक्छ ।
