नेपाल हिमाल, पहाड, तराई, भित्री मधेश, ताल, नदीनाला, खोला, झरना र वनजंगलले ढाकिएको एक अत्यन्तै सुन्दर भूमि हो । यहाँ विभिन्न धर्म, भाषा, संस्कृति र परम्परा पाइन्छन् । नेपालका चाडपर्वहरूले हाम्रो जीवनलाई उत्साह, प्रेम र सामाजिक एकताको प्रतीकका रूपमा बाँच्न सिकाउँछन् । विशेषगरी, नेपालीहरूका लागि वर्षमा हर्षोल्लासका साथ मनाइने प्रमुख पर्वहरू दसैं, तिहार र छठ हुन् । यी चाडपर्वहरूले विविध दृष्टिकोणबाट विशेष महत्व राख्छन्– धार्मिक, सांस्कृतिक, सामाजिक, राजनीतिक र राष्ट्रिय ।
दसैं (विजया दशमी)लाई नेपालीहरूले एक महत्वपूर्ण पर्वका रूपमा लिन्छन्, विशेषगरी हिन्दू धर्मावलम्बीहरूका लागि । यो पर्व देवी दुर्गाले असुर महिषासुरको वध गरेर संसारमा न्याय र शान्ति स्थापना गरेको दिनका रूपमा मनाइन्छ । दसैंको विशेषता भनेको आफन्तजन जमघट र मान्यजनबाट टीका ग्रहण गर्ने परम्परा हो । यस पर्वले जीवनमा नयाँ ऊर्जा र समृद्धि ल्याउने विश्वास गरिन्छ ।
दसैंलाई पारिवारिक एकताको पर्वका रूपमा पनि चिनिन्छ किनकि यस समयमा मानिस टाढाटाढाबाट आफ्ना परिवारसँग भेट गर्न भेला हुन्छन् । यस पर्वको धार्मिक महत्वका साथै सामाजिक र राजनीतिक दृष्टिले पनि यसलाई महत्वपूर्ण मानिन्छ । यसले समाजमा मेलमिलापको भावना प्रवर्धन गर्छ र विभिन्न जातजातिबीच एकता र सद्भाव निर्माण गर्न मद्दत गर्छ ।
दसैंपछि तिहार अर्को महत्वपूर्ण पर्व हो, जसलाई भाइबहिनी र दिदीदाजुको सम्बन्धलाई प्रगाढ बनाउन मनाइन्छ । यो पर्व यमराजले आफ्नो बहिनीप्रति गरेको अगाध मायाको प्रतीक हो । तिहारमा काग, कुकुर, गाई र लक्ष्मीको पूजा गरिन्छ र दिदीबहिनीहरूले भाइलाई टीका लगाएर उपहार आदानप्रदान गर्ने परम्परा छ ।
तिहार एक सामाजिक पर्वका रूपमा पनि लिइन्छ, जसमा परिवारका सदस्य आपसमा मेलमिलाप गर्दै मिष्ठान्न र मिठो खानाको आदानप्रदान गर्छन् । यसमा ओखड फोर्न र वनजंगलका वनस्पतिहरूको पनि विशेष महत्व छ ।
छठ पर्व विशेषगरी तराई क्षेत्रमा मनाइन्छ, जहाँ सूर्य देवताको पूजा गरेर दीर्घायु र समृद्धिको कामना गरिन्छ । सूर्यको उपासना र नदी या पोखरीमा डुबुल्की मारे पूजा गर्ने परम्परा छ । यस पर्वले पनि समाजमा मेलमिलापको वातावरण सिर्जना गर्छ र धार्मिक मान्यताअनुसार समाजमा शान्ति र समृद्धि ल्याउने विश्वास गरिन्छ ।
नेपालमा हिन्दू धर्मको बहुलता छ, यद्यपि सबै धर्मावलम्बीबीच सौहार्दताको अवस्था छ । विभिन्न जातजातिका बिच विविध धर्म, संस्कार र रीतिरिवाज पाइन्छन् । यसले समाजमा सद्भाव र भातृत्वको भावना निर्माण गरेको छ । सांस्कृतिक दृष्टिकोणबाट यी पर्वहरूले नेपाली पहिचान र संस्कृतिलाई प्रगाढ बनाउँछन्, जसमा विभिन्न जातजातिका विविध गीत संगीत र नृत्यका रूपमा रमाइलो मनाइन्छ ।
राष्ट्रिय दृष्टिकोणले हेर्दा यी पर्वहरूले मेलमिलाप र शान्तिको सन्देश फैलाउँछन् । सार्वजनिक बिदा, समाजमा शान्ति र सहमतिको वातावरण सिर्जना हुन्छ र यसले राष्ट्रको राजनीतिमा पनि सकारात्मक असर पार्छ ।
यसरी, दसैं, तिहार र छठ जस्ता पर्वले प्रेम, सद्भाव र मेलमिलापको भावना प्रबल बनाउँछन् । यी पर्वहरूले धार्मिक, सामाजिक, सांस्कृतिक र राष्ट्रिय दृष्टिकोणबाट हाम्रो जीवनलाई सम्पन्न बनाउँछन् । हरेक वर्ष आउने यस्ता पर्वहरूले परिवार, समाज र राष्ट्रमा एकता र शान्तिको वातावरण सिर्जना गर्छ । साथै, सुख, समृद्धि र प्रेमलाई पनि अगाडि बढाउँछ । त्यसैले हाम्रा चाडपर्वलाई गहनाको रूपमा लिँदै संरक्षण र प्रवर्धन गर्न आवश्यक छ ।
