काठमाडौं : जेनजी प्रदर्शनका बेला पानी बाँड्दै हिँडेको देखिएका सुदन गुरुङ नयाँ राजनीतिक दिशा कोर्ने एक सुत्रधारका रूपमा देखा परे । जेनजी विद्रोहले निर्वाचित सरकार ढालेपछिको रिक्ततामा पूर्वप्रधानन्यायाधीश सुशीला कार्कीलाई प्रधानमन्त्री बनाउनेदेखि मन्त्रिपरिषद्मा अन्य सदस्य थप्ने भूमिकामा उनी सक्रिय भए । कतिपय विवादास्पद अभिव्यक्ति, शैली र शंकास्पद सम्बन्धलाई जोडेर गुरुङको भूमिकाप्रति अनेक प्रश्न पनि छन् । तर आन्दोलनबाट उदाएका नेताहरूमध्ये उनी नै सबैभन्दा अगाडि छन् । 

आन्दोलनका बेला सुरुमा उनी पानी बाँड्ने र स्वयंसेवा गर्नेगरी मैदानमा देखिएका थिए । बानेश्वरमा गोली चलेपछि घाइतेको उद्धार र उपचारमा पनि सुदन र उनको संस्था हामी नेपालका सहकर्मी जुटे । सडकदेखि शीतल निवाससम्म, अस्पतालदेखि आर्यघाटसम्म धाएर उनले आफूलाई नयाँ नेताका रूपमा आफूलाई स्थापित गरेका छन् । एकाएक आन्दोलनको केन्द्रमा पुगेका गुरुङबारे धेरैको जिज्ञासा छ, आखिर उनी को हुन् ? जेनजी आन्दोलनअघि उनको परिचय एक सामाजिक अभियन्ताका रूपमा थियो । उनी राजनीतिक प्रभावको मिश्रण भएका व्यक्ति रहेछन् भन्ने चाहिँ जेनजी आन्दोलनपछि पुष्टि भयो । समय क्रममा गुरुङ सामाजिक अभियन्ता मात्र नभई, युवा चेतना बुझेका, डिजिटल सञ्चारको खुबी भएका नेताका रूपमा देखापरेका छन् । 

गुरुङको जीवनयात्रा सामाजिक सक्रियता हुँदै सरल रेखामा अगाडि बढेको देखिन्छ । गोरखाको चुमनुम्री गाउँमा जन्मिएका उनी ३६ वर्षका भए । किशोरावस्थामा उनी क्लब व्यवस्थापन र इभेन्ट म्यानेजमेन्टमा संलग्न थिए । नेपालमा २०७२ सालमा महाभूकम्प जाँदा उनी २६ वर्षमा थिए । महाभूकम्पपछि राहत कार्यमा संलग्न भए । जसले गुरुङलाई सामाजिक अभियन्ताका रूपमा चिनायो । त्यही अनुभवका आधारमा उनले ‘हामी नेपाल’ नामक गैरसरकारी संस्था खोले । यसले सुरुमा भूकम्प, बाढी र पहिरो प्रभावित क्षेत्रमा राहत कार्यमा सघायो । त्यसपछि यो संस्थाले युवालाई सामाजिक चेतना र नागरिक सहभागितासहितको शासन व्यवस्थाजस्ता विषयमा बहस चलाउँदै आयो । जसलाई जेनजी आन्दोलनका क्रममा डिजिटल माध्यममार्फत आन्दोलनमा युवाहरूलाई जोड्ने काम ग¥यो । गुरुङले विशेषगरी सामाजिक मिडिया र डिजिटल प्लेटफर्मजस्तै इनस्टाग्राम र डिस्कर्ड प्रयोग गरेर युवा वर्गलाई आन्दोलनमा सहभागी गराउने रणनीति अपनाएको देखिन्छ । यसरी उनले नेपालमा परम्परागत सडक आन्दोलनभन्दा फरक, डिजिटल र युवामुखी आन्दोलनको नयाँ मोडल प्रस्तुत गरे । परम्परागत सडक आन्दोलन बुझेकाले डिजिटल र युवामुखी आन्दोलनको नयाँ मोडल थाहै पाएनन् र नसोचेको आन्दोलन भयो भनेर प्रचार गरिरहेका छन् । तर युवाहरू लामो समयदेखि शासन सत्तामा रहेका पात्रविरुद्ध इनस्टाग्राम र डिस्कर्डमा एकीकृत हुँदै आएका थिए । यी कार्यमा गुरुङको नेतृत्वदायी भूमिका रहँदै आएको थियो । 

तर सुदन गुरुङको नामसँगै विवाद पनि जोडिएको छ । उनको संस्थामा ठुलो आर्थिक संकलन भएको गरेको दाबी गरिएका छन् । विदेश वा राजनीतिक नेटवर्कसँगको सम्बन्ध, ठेक्का‑व्यापारिक गतिविधि र युवा आन्दोलनमा नेतृत्व कब्जा गर्ने प्रयासको आरोप लागेका छन् । आलोचकहरूले आन्दोलनको नेतृत्व व्यक्तिगत शक्ति र पहुँचमा आधारित हुन सक्ने खतरा औंल्याएका छन् । तथापि सबैले स्वीकारेको तथ्य हो– हालको राजनीतिक परिवेशमा गुरुङको सक्रिय भूमिका छ । उनी जेनजी आन्दोलनमा अग्रपंक्तिमा देखापरे र आन्दोलनमार्फत बदलिएको राजनीति कसरी अगाडि बढाउने भनेर दिशा कोरिरहेका छन् । 

गुरुङ र उनको समूहले पूर्वप्रधानन्यायाधीश कार्कीलाई अन्तरिम सरकारको प्रमुखका रूपमा प्रस्ताव गरेको थियो, जो डिस्कर्डमै छलफल गरिएको थियो । यसले देखाउँछ कि गुरुङको नेतृत्व केवल सामाजिक आन्दोलनमा सीमित छैन, बरु राजनीतिक निर्णय प्रक्रियामा प्रत्यक्ष प्रभावसहित देखिन्छ । 

गुरुङको प्रवृत्ति विश्लेषण गर्दा उनी डिजिटल उन्मुख, युवा केन्द्रित, सामाजिक कार्यमा आधारित कर्ममा छन् । जसलाई राजनीतिमा निर्णायक शक्तिका रूपमा प्रयोग गर्न सक्छन् । गुरुङ आफू स्वयंलाई स्वयंसेवक भनेर चिनाउँछन् । तर नयाँ मोडेलको राजनीतिक आन्दोलनको दिशा, नेतृत्व र राजनीतिक प्रस्तावमा उनको प्रभाव स्पष्ट छ । युवा वर्गमा जनसमर्थन जुटाउने क्षमता, सञ्चारमाध्यमको कुशल प्रयोग र आन्दोलनलाई सामाजिक सञ्जालमार्फत सञ्चालन गर्ने क्षमता उनका विशेष गुण हुन् । 

आगामी दिनमा गुरुङको भूमिका नेपालका सामाजिक र राजनीतिक परिवेशमा निर्णायक हुन सक्छ । यदि उनले पारदर्शिता र जनसमर्थन कायम राख्दै अगाडि बढ्न सके, सामाजिक काम र युवा सहभागितामा केन्द्रित रहन सके नयाँ नेतृत्वको मोडलकै एक उदाहरण बन्न सक्छन् । तर यदि आन्दोलनको नेतृत्व र राजनीतिक सहभागिता व्यक्तिगत शक्ति वा संगठनिक केन्द्रमा मात्र सीमित रह्यो भने आलोचना र विश्वास संकट उत्पन्न हुन सक्छ । यसकारण खतरा र अवसर दुवै बोकेका गुरुङ जेनजी आन्दोलनको एक सूत्रधारका रूपमा सधैं रहनेछन् ।