विद्युत उत्पादनको ठुलो सम्भावनालाई मध्यनजर गर्दै राज्यले विद्युत उत्पादनको क्षेत्रमा लगानी गर्ने तथा लगानी जुटाउनको लागि भूमिका खेल्ने भिन्नै निकाय हाइड्रोइलेक्ट्रिसिटी इन्भेस्टमेन्ट एन्ड डेभलपमेन्ट कम्पनी लिमिटेडको स्थापना गरेको छ । तर स्थापनाको १ दशकमा पनि कम्पनीले निर्धारित उद्देश्यअनुसार नतिजा हासिल गर्न सकेको छैन् । राज्यको पुर्ण स्वामित्वमा रहेको उक्त कम्पनीसँग रहेको पुँजीको ठुलो स्रोत कानुनको अभावमा जलविद्युत क्षेत्रमा लगानी गर्ने भन्दा पनि बैंकको मुद्दती खातामा थन्किन पुगेको छ । प्रस्तुत छ, नेपालको जलविद्युत क्षेत्रमा लगानी गर्नको लागि खोलिएको विशिष्टकृत संस्था हाइड्रोइलेक्ट्रिसिटी इन्भेस्टमेन्ट एन्ड डेभलपमेन्ट कम्पनीका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत अर्जुनकुमार गौतमसँग मध्यान्ह राष्ट्रिय दैनिकका संवाददाता नारायण अर्यालले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश :
कम्पनीको स्थापनाको क्रममा विभिन्न संस्थाहरुलाई लक्षित गरेर जारी गरिएको हकप्रद सेयरमा ती संस्थाहरुले लगानी गरेको देखिएन नी । किन यस्तो अवस्था आयो ?
हकप्रद सेयर लगानी गर्ने भन्ने कुरा सम्बन्धित पक्षको स्व–इच्छाको विषय हो । उनिहरुले त्यो हकप्रद सेयर खरिद गर्न पनि सक्छन्, नगर्न पनि सक्छन् । त्यो कुरा उनिहरुलाई कानुनले छुट दिएको छ । सोही अधिकारको प्रयोग गरेर खासगरी हाम्रा संस्थागत लगानीकर्ताहरुले अग्राधिकार सेयर खरिद नगरेका हुन् । यो नगरेको कारण चाहिँ के हो भन्ने विषयमा धेरै विष्लेषण गर्नुभन्दा विगतमा यस कम्पनीले जे जस्तो प्रतिफल दिएको छ । सो को आधारमा हकप्रद सेयरमा सम्बन्धित पक्षले लगानी नगर्ने निर्णय गरेका होलान् । फेरी प्रचलित कानुनकै आधारमा हकप्रद सेयरमा सम्बन्धित पक्षले लगानी नगरेपछि त्यसलाई लिलामको प्रकृयामा अगाडि बढाउनुपर्ने हुन्छ । सो अनुसार कम्पनीले लिलामको प्रकृयालाई अगाडि बढायो । कम्पनीको संस्थापक सेयर हुनको लागि कम्तिमा १ करोड कित्ता सेयर हुनुपर्ने भन्ने प्रावधान थियो । त्यो भनेको १ अर्ब बराबरको सेयर खरिद गर्नु हो । यती ठुलो मात्रामा लगानी गर्ने व्याक्ति वा संस्था नभएर होला सो हकप्रद सेयर लिलाम हुन सकेन् । अब हामीले कम्पनीको विद्यमान प्रावधानमा केही परिमार्जन गरेर पुनः सो प्रकृयालाई अगाडि बढाउँछौं ।
त्यसोभए कम्पनीको कमजोर पर्फमेन्सका कारण छुट्याइएको हकप्रद सेयरमा सम्बन्धित पक्षले लगानी नगरेका हुन् ?
त्यसो हुनसक्छ । किनकी लगानीकर्ताले जहिले पनि प्रतिफललाई हेरेर लगानी गर्ने गर्छ । जुन तीनवटा संस्था छन्, कर्मचारी संचय कोष, नागरिक लगानी कोष र नेपाल बीमा संस्थान, यी तिनवटै संस्था सरकारी निकाय भएपनि व्यवसायीक संस्थाहरु हुन् । यी संस्थाहरुले आयआर्जन गर्नुपर्छ र सो आयआर्जनमार्फत लगानीकर्तालाई प्रतिफल दिनुपर्छ । त्यसैले ती संस्थाहरुले प्रतिफल नहेरी लगानी गर्दैनन् र गर्नुपनि हुँदैन् । सोही हिसाबले हेरेर ती संस्थाहरुले लगानी नगरेका हुन् कि भन्ने मलाई लाग्छ ।
कम्पनी प्रतिफल दिन कमजोर रहेको विषय त तपाईले नै स्विकार गर्नुभयो । तर पछिल्लो अवस्थामा कम्पनीको आर्थिक अवस्था कस्तो रहेको छ ?
कम्पनी जुन उद्देश्यका साथ प्रारम्भ भएको हो, यथास्थितिमा कम्पनीलाई सञ्चालन गर्दाखेरी आज वा भोली कम्पनीको प्रतिफलमा त्यति ठुलो परिवर्तन हुँदैन् । विगत १० वर्षदेखिको प्रतिफललाई हामीले हेर्यौं भने करिब ६ प्रतिशतको हाराहारीमा हामीले प्रतिशेयर आम्दानी गरेका छौं । अहिलेसम्म कम्पनीको धेरै पैसा बैंकमा मुद्दती निक्षेपमा नै रहेको छ । अहिले भइरहेको यो आम्दानी पनि कम्पनीले बजारको ब्याजदरको कारणले भएको हो । यही आधारमा कम्पनीलाई सञ्चालन गर्दै जाने हो भने यसभन्दा धेरै आम्दानी बढ्न सक्ने अवस्था देखिँदैन् । अहिलेसम्म हामीले सेयर पुँजी संकलन गर्ने कुरा गरिरहेका छौं । तर अब यसबाहेक हामीले सस्तो दरको वित्तीय साधनहरु परिचालन गरेर लगानी गर्न सक्यौं भने मात्रै लगानीकर्ताले पाउने प्रतिफल बढ्न जान्छ । त्यो बाटो हामी हिँड्नुपर्छ अनि मात्रै प्रतिफल बढ्छ ।
त्यसोभए अहिले कम्पनीको पुँजी यसको मुल उद्देश्यभन्दा बाहिर लगानी भैरहेको छ है ?
त्यसो त होइन् । तर विगत १० वर्षदेखि अहिलेसम्मको अवस्था हेर्दा अधिकांश रकम मुद्दती निक्षेपमा नै छ । यस्तो हुनु हुँदैनथ्यो ।
अहिलेसम्मको तथ्यांकलाई हेर्दा कम्पनीले मुलतः के कस्ता आयोजनाहरुमा लगानी गरिरहेको छ ?
लगानी सामान्यतया २ प्रकारको हुने गर्छ । एउटा ऋण लगानी, अर्को सेयर लगानी । ऋण लगानीको क्षेत्रमा यस कम्पनीले जलविद्युत विकास संग सम्बन्धित आयोजनाहरुमा, जसले हाइड्रोपावरको डेभ्लोप गर्छ, सो संग सम्बन्धित १२ ओटा आयोजनाहरुमा लगानी गरेको छ । त्यो पनि हामीले बैंकको सहवित्तीयकरणमा सहभागी भएर मात्रै लगानी गरेका छौं । हामीले किन धेरै लगानी गर्न सकेनौं भन्ने प्रश्न पनि उठ्न सक्छ । यस्तो किन भयो भने कम्पनीलाई राष्ट्रबैंकले ०६९ सालमा ऋण लगानी गर्ने स्वीकृति प्रदान गर्दाखेरी कम्पनीलाई कर्जा असुलीसम्बन्धी कानुनी पुर्वाधार नबनाएसम्म सहवित्तीयकरणमा सहभागी भएर मात्रै लगानी गर्ने भनेको छ । यसको कारण हामीले कुनै आयोजनालाई प्रत्यक्ष रुपमा एक्लै लगानी गर्न पाएनौं । खासगरी कम्पनीले सरकारी ठुला प्रोजेक्टहरुमा फाइनान्सिङ गर्न पाउनुपर्ने हो, त्यो गर्न सक्ने अवस्था रहेको छैन् । सेयर लगानी क्षेत्रमा कम्पनीले जलविद्युत विकाससंग सम्बन्धित ५ वटा र जलविद्युतसंग सम्बन्धित अरु कम्पनीमा हामीले लगानी गरेका छौं । कम्पनीले ऋण लगानी गरेका १२ ओटा आयोजना मध्ये ५ ओटा आयोजना अप्रेसनमा आइसकेका छन् । उनिहरुले ऋण चुक्ता गर्न थालेका छन् । ७ वटा आयोजनाहरु डेभलप्मेन्टको अन्तिम चरणमा छन्् । कम्पनीले एनइए इन्जिनियरिङमा लगानी गरेको छ, जुन अहिले सञ्चालनको अवस्थामा र राम्रो रहेको छ । त्यस्तै ट्रान्समिसन, विद्युत व्यापार कम्पनी लगाएतमा लगानी रहेको अवस्था छ ।
कम्पनीले आफ्नो रणनीति अन्तर्गत लगानीको सन्दर्भमा जोइन्ट भेन्चर अवधारणा पनि अगाडि सारेको छ । त्यसमा चीन र भारतसँगको विषयलाई जोडेर अगाडि बढाउन खोजिएको छ । सो विषयमा के कति प्रगति भएको छ ?
यसमा दुईवटा विषय छन्, पहिलो त हामीले पावर चाइना कर्पोरेसन संग २ वटा प्रोजेक्टहरु संयुक्त रुपमा लगानी गरेर अगाडि बढ्ने अवधारणा अन्तर्गत अगाडि बढाइएका हुन् । ती आयोजनाहरुको विषय अहिले अध्ययन वा प्रारम्भिक चरणमा नै रहेको अवस्था छ । यसमा हाम्रो पावर चाइनाप्रति नै डिपेन्डेन्सी हो । अर्को कुरा यो कम्पनी भनेको वास्तवमा एउटा वित्तीय संस्था हो । यस्ता ठुला प्रकृतिका आयोजनाहरु यस्तो प्रकृतिको संस्थाले अगाडि बढाउने कि नबढाउने भन्ने कुरा पनि वौद्धिक रुपमा छलफल हुन जरुरी छ । सो अनुसार चाइना कर्पोरेसन संग गरिएको एमओयुलाई केही परिस्कृत गरेर अगाडि बढाउनुपर्ने आवश्यकता हुनसक्छ ।
आगामी दिनमा कम्पनीको पुँजीगत क्षमता वृद्धि गर्नको लागि के कम्पनीले आइपिओ जारी गर्छ ?
अहिले कम्पनीसंग साढे २३ अर्ब बराबरको चुक्ता पुँजी रहेको अवस्था छ । यो पुँजी भनेको कम्पनी सञ्चालनको लागि प्रयाप्त हो । पहिलो चरणमा यो भएको पुँजीलाई लगानीको सुनिश्चित गर्छौं । दोस्रो यो पुँजीलाई लेभ्रेज दिनेगरी अरु वित्तीय साधनहरुको परिचालन गर्छौं । यो भनेको कम्पनीले बोण्ड जारी गर्न सक्छ । वैदेशिक ऋण लिन सक्छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट हामीले ऋण लिन सक्छौं । जसमार्फत हामीले ३ गुणा बढी पुँजीको परिचालन गर्न सक्छौं । व्यवसायको आकारमा वृद्धि हुँदै गयो भने भोलीको पुँजी वृद्धिको आवश्यकता देखियो भने स्वभाविक रुपमा पुँजी वृद्धि गर्ने कार्यक्रम अगाडि बढ्न सक्छ । पुँजी वृद्धि गर्नको लागि आइपिओ नै जारी गर्न पर्छ भन्ने छैन् । बोनस सेयर मार्फत पनि पुँजी वृद्धि गर्न सकिन्छ ।
नेपालको जलविद्युत क्षेत्रमा वैदेशिक लगानीको आकर्षणको अवस्था कस्तो रहेको छ ? सो सन्दर्भमा यो कम्पनी स्वयंले केही पहल गरिरहेको छ ?
सरकारले १५ हजार मेगावाट विद्युत उत्पादनको लक्ष्य लिएको छ । त्यो १५ हजार मेगावाट विद्युत ५÷१० वर्षमा उत्पादन गर्नका लागि हाम्रो आन्तरिक स्रोतले मात्रै पुग्दैन् । त्यसको लागि हामीले वैदेशिक ऋण वा लगानी भित्र्याउनै पर्दछ । वैदेशिक लगानी भित्र्याउने भन्ने कुरा सरकारको नीति, रणनीति, कार्यक्रम, कानुन र प्रकृयाहरुमा पनि निर्भर रहन्छ । वास्तविकतामा हेर्दा ठुला आयोजनाहरुमा वैदेशिक लगानीको प्रतिवद्धता भएतापनि प्रकृया पुरा गरेर लगानी भित्रिएको देखिदैन् । यो कम्पनीको सन्दर्भमा हामीले अहिले भएको पैसालाई लगानी गरिसकेपछि बाँकी विश्वसनिय आयोजनाहरु प्राप्त भए भने त्यसको लागि बैकल्पिक वित्तीय स्रोत परिचालन गर्ने सन्दर्भमा वैदेशिक लगानीको खोजी गर्छौं ।
कम्पनीले तय गरेको चार वर्षे रणनीतिमा प्रगति अति सुस्त भएको विषयलाई स्विकार गरिएको छ । संस्थागत क्षमता, नेतृत्व क्षमता वा नीतिगत कमजोरी वा के कारणले गर्दा यो परिस्थिति सिर्जना भयो होला ? के निष्कर्षमा पुग्नुभएको छ ?
यसमा चारवटा विषय रहेका छन् । पहिलो हामीलाई के म्यान्डेट प्राप्त थियो भन्ने कुरा महत्वपुर्ण हो । दोस्रो कुरा हामीलाई लगानी गर्नको लागि के कस्ता अवसरहरु थिए ? अनि तेस्रो विषय हामीले लगानी गर्नको लागि अवलम्बन गरेको प्रकृया कस्तो छ भन्ने विषय हो । त्यस्तै चौथो विषय हामीले काम गर्नको लागि संस्थागत क्षमता कस्तो रहेको छ ? यी चारवटा विषयहरुको विश्लेषण नगरीकन हामीले खास कमजोरी के हो भन्ने विषय पत्ता लगाउन सक्दैनौ । पहिलो हामीलाई म्यान्डेट नै कम भयो । ०६९ सालमा नेपाल राष्ट्रबैंकले के भन्यो भने यो कम्पनीले वित्तीय संस्थाको सहलगानीमा जोडिएर मात्रै ऋण लगानी गर्न पाउनेछ । आजको दिनसम्म पनि त्यही म्यान्डेट भ्यालिड छ । तर अहिले हामीले त्यसलाई खुकुलो बनाउने प्रयत्न भने गरिरहेका छौं । त्यो भनेको संकुचित दायराभित्र बसेर हामीले लगानी गर्न सक्ने अवस्था थिएन् । दोस्रो कुरा लगानीको अवसर वा वातावरणको विषयमा कुरा गर्दा निजी क्षेत्रले अगाडि बढाएका बाहेक पनि सरकारी क्षेत्रले अगाडि बढाएका आयोजनाहरुमा हामीले लगानी गर्छौं भन्न सक्नुपर्दथ्यो । यो विषयमा न राज्यले हामीलाई भन्यो, न ति निकायहरुले भने, न त हामीले नै जागरुकता देखाए पहल गर्यौं र नत हामीलाई त्यो म्यान्डेट थियो । समग्रमा विगतमा हाम्रो लगानीको वातावरण वा अवसर उपयुक्त भएनछ । तेस्रो विषयमा तेस्रो हाम्रो लगानीको प्रकृया वा विधि पद्दतीको विषय हेर्दा, यो सरकारी निकाय हो । यहाँ हामीले निजी क्षेत्रमा जस्तो छिटो छरितो निर्णय गर्न पनि सक्दैनौं । यसका आफ्नै विधि प्रकृया छन् । प्रकृयाको विषयमा हामी अलिकती कन्जरभेटिभ भयौं होला जस्तो लाग्छ । चौथो विषयमा हाम्रो संस्थागत क्षमता पनि कमजोर भयो होला । समस्या उल्लेखित सबै कारणहरुले भए होलान् । मुख्य कुरा लगानी गर्ने कार्यक्रमलाई छोडेर हामी विद्युत उत्पादन गर्नेतर्फ लाग्यौं । अहिले हामी क्लियर छौं । यो वित्तीय संस्था हो हामीले लगानीलाई प्राथमिकता दिने हो ।
अन्त्यमा, तपाईंको नेतृत्वमा आगामी दिनमा कम्पनीलाई सफलता दिलाउन के कस्ता थप कार्यक्रम अगाडि बढाउँदै हुनुहुन्छ ?
हाम्रो अगाडि केही महत्वपुर्ण विषयहरु रहेका छन् । ति विषयहरुलाई कार्यालयले अगाडि बढाउने हो । पहिलो, हामीसंग रहेको पुँजीलाई लगानी गर्ने, त्यसका लागि राष्ट्रबैंकमार्फत नयाँ स्वीकृति भएपछि १ डेढ वर्षमा हामी सबै पैसा लगानी गर्न सक्छौं । दोस्रो, कम्पनीको प्रबन्धपत्र र नियमावलीका आधारमा वित्तीय स्रोतको परिचालन गरी लगानी गर्ने । जसमार्फत हामीले ठुला मेगा प्रोजेक्टहरुमा लगानी गर्न सक्छौं । तेस्रोमा हामीले संस्थागत सुधार, संस्थागत सुसाशन, आदि लगाएत आन्तरिक सुधारहरु हामीले गर्नुपर्छ । पब्लिक, सरकार र लगानीकर्ताले विश्वास गर्नको लागि यो अनिवार्य रहेको छ । अबको चारवर्षमा कम्पनीको मुहार फेर्ने विषयमा मेरो अधिक प्रयत्न रहनेछ ।
Kamalpokhari, Kathmandu
Phone : 01-5326366, 01-5328298
Mobile : 9841293261, 9841206411
Email : madhyanhadaily59@gmail.com
सूचना विभाग दर्ता नं. : 807/074/075
© 2024 मध्यान्ह सर्वाधिकार सुरक्षित | Managed by Bent Ray Technologies