१२ वर्षदेखि गर्दै आएको शिक्षण पेशा छोडेर सक्रिय राजनीतिमा प्रवेश गरेकी जनता समाजवादी पार्टी (जसपा)की नेतृ कल्पना पाण्डे लम्साल अहिले लुम्बिनी प्रदेश सरकारको उद्योग, वन तथा वातावरण मन्त्री छिन् । एमाले नेतृत्वको सरकारमा सामेल भएसँगै पार्टीले उनलाई निष्काशित गरि सांसद पदबाट समेत हटाएको थियो । अहिले सर्वोच्च अदालतले उनलाई पुनर्बहाली गरेको छ । पार्टीको चर्चित महिला नेतृको रुपमा समेत स्थापित पाण्डे सफल मन्त्री बन्नेमा ढुक्क छिन् । उनीसँग मन्त्रालयबाट सम्पादित कामहरू, पार्टीभित्रको विवाद र आगामी कार्ययोजनाको बिषयलाई लिएर मध्यान्ह दैनिकका संवाददाता शोभाखर पन्थीले केहि जिज्ञासा राखेका छन् । मन्त्री पाण्डेसँग गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंश :
पहिलोपटक मन्त्री बन्नु भएको छ, कस्तो अनुभूति भएको छ ?
एतिहासिक दायित्व हो । मैँले यसलाई अवसर र चुनौतिको रूपमा लिएकी छु । पार्टीको अग्रज नेतृत्वहरूसँग सहकार्य गरेर आफ्नो जिम्मेवारीलाई इमान्दारीताको साथ पूरा गर्ने अठोट लिएकी छु । मलाई केही गरेर देखाउने हुटहुटीबीच अवसर प्राप्त भएको छ । यसमा म खुसी छु । समय र पार्टी नेतृत्वले दिनुभएको यो अवसरलाई मुलुक र जनताको हितमा अधिकतम उपयोग गर्नेछु ।
प्रदेशसभा सदस्य हुँदाको अवस्था र अहिले मन्त्री हुँदा, के अन्तर पाउनु भएको छ ?
प्रदेश सभा सदस्य हुँदा पनि जनताको काममा निरन्तर लागिएकै थियो । हिजो मन्त्री कहाँ जनताको समस्या लिएर साधन स्रोत माग्न जान्थें भने अहिले आफैँ मन्त्री भएर साधन स्रोत बाँड्ने ठाउँमा पुगेकी छु । हिजोभन्दा अझ बढि जिम्मेवारी बोध भएको छ । लुम्बिनी प्रदेश सरकारलाई सफल वनाउने र जनताको मुहारमा खुसीको सञ्चार गराउने कार्यमा हरसम्भव प्रयत्न गर्नेछु । सबै माननीयहरूसँग सहकार्य गरेर पार्टीको अग्रजहरूसँग सुझाब लिएर अगाडि बढ्नेछु ।
यहाँले वन र उद्योग गरी दुईवटा क्षेत्रलाई हेर्ने जिम्मेवारी पाउनु भएको छ । बढी महत्व कुन क्षेत्रलाई दिनुभएको छ ?
बच्चामा हामीले ‘हरियो वन नेपालको धन’ भनेर पढेको हो । अहिले ‘ग्लोबल वार्मिंग’ कारण संसार असाध्यै असहज परिस्थितिमा छ । यसलाई सुधार्न नयाँ कार्यक्रम लिएर आउनुपर्ने चुनौति छ । सीमित साधन र स्रोतको बाबजूत पनि हामीले जनताको जीवनस्तरमा परिवर्तन गर्ने गरि काम गर्नुपर्छ । भूकम्पपछि असहज वनेको उद्योग झन् कोभिड–१९ को कारण धरासायी बनेको छ । यसलाई उठाउने जिम्मेवारी हाम्रो हो । हामी प्राथमिकताको आधार तयार गरेर दुवै क्षेत्रलाई न्याय हुनेगरी कार्यक्रम अगाडि बढाउने योजनामा छौं ।
अहिले लुम्बिनी प्रदेशमा उद्योगको अवस्था कस्तो छ ?
अहिले मुलुकका सबै उद्योगहरु निकै संकटमा छन् । तुलनात्मक रूपमा लुम्बिनी प्रदेशको अवस्था पनि अन्यत्रभन्दा खासै भिन्न छैन । हामीले उद्योगलाई विकासको मेरूदण्डको रूपमा स्वीकार्दै असहजताभित्र सहजता खोज्दै अगाडि बढ्नुको विकल्प छैन । राज्यले उद्योगलाई साधनस्रोतले भ्याएसम्म खुल्ला दिलले सहयोग गर्छ । लुम्बिनी सरकार उद्योगी, व्यवसायीहरुको साथसाथै छ ।
मुलुकमा गणतन्त्रको स्थापना भएको लामो समय भैसक्दा पनि उद्योगको क्षेत्रमा खासै उपलब्धि भएको पाईँदैन, यसलाई यहाँले कसरी लिनुभएको छ ?
हामी सोंचेअनुसार उपलब्धि हाँसिल गर्ने बाटोमा निरन्तर लागेका छौं । सीमित साधनस्रोतको बीचमा पनि हामीले जुन उपलब्धि हाँसिल गर्दै थियौं, त्यहिबीचमा विनाशकारी भूकम्प र कोभिड–१९ जस्तो विश्वव्यापी महामारीको सिकार मुलुक बन्न पुग्यो । यसकारण अलिकति सुस्ताएको अवश्य नै छ तर, उद्योग खत्तम नै भयो, केही गरेन भन्ने आलोचनाको पक्षमा म छैन । अब द्रुतगतिमा हामी सबैपक्षसँग हातेमालो गरेर अगाडि बढ्नुको बिकल्प छैन । लक्ष्य प्राप्तिमा हामी अगाडि बढ्नुपर्छ । नतिजा हाम्रो पक्षमा ल्याउन हामी सफल हुन्छौं ।
उद्योग कलकारखानाको स्थापना र संस्थागत विकासको निम्ति नयाँ कार्यक्रम के ल्याउने तयारी छ त ?
हाम्रो सरकारले उद्योग मैत्री कार्यक्रम तर्जुमा गरेको छ । घरेलु, साना तथा मझौला उद्योगहरूमार्फत धेरैभन्दा धेरै रोजगारी सिर्जना गर्ने, क्षेत्रगत असन्तुलन कम गर्दै जाने, एक क्षेत्र एक औद्यौगिक ग्राम स्थापनाको कार्यक्रम राखिएको छ । यो प्रदेशलाई पश्चिम नेपालको औद्योगिक हवकोरूपमा विकास गर्न केन्द्र सरकारसँगको सहकार्यमा ठुलो औद्योगिक क्षेत्र र औद्योगिक करिडोर निर्माण गर्न सरकार लागिपरेको छ । हामी छिटोभन्दा छिटो लुम्बिनी प्रदेशलाई नमुना प्रदेशको रूपमा अगाडि ल्याउनेछौ ।
अर्थमन्त्रीको वार्षिक बजेट पछि चुरे क्षेत्र दोहन हुने भयो भनेर निक्कै विवाद उत्पन्न भैरहेको छ । यसप्रति तपाईंको धारणा के छ ?
अर्थमन्त्रीको वार्षिक बजेटमा जुन कुरा आएको छ, त्यसप्रति प्रदेश सरकार असाध्यै सचेत र सजग छ । चुरे क्षेत्रमा कुनै पनि प्रकारको क्षयीकरण हुन दिइने छैन । विभिन्न ठाउँमा रहेका ढुङ्गा, गिट्टी, बालुवालाई उत्खनन गरि त्यसको सहि रुपमा सदुपयोग भने गरिनेछ । यो कार्य चुरेक्षेत्रभन्दा बाहिर रहेको खानीहरूबाट निश्चित मापदण्ड बनाएर मात्रै लागू गरिनेछ । यसले वातावरण र पर्यावरणलाई कुनै असर हुन दिनु हुँदैन भन्ने कुरामा सरकार असाध्यै सचेत छ ।
विपक्षी दलहरूले त चुरे क्षेत्रमा ढुङ्गा, गिट्टी, बालुवा उत्खनन गर्दा तराई क्षेत्र मरुभूमिमा परिणत हुनेछ भन्दैछन् नि ?
विपक्षी दलहरूबाट अलि बढि नै प्रपोगाण्डाको रूपमा सरकारविरुद्व प्रचार गरिएको छ जस्तो लाग्छ । केही हदसम्म आलोचनात्मक चिन्ता व्यक्त गर्नु त स्वभाविकै हो । यो सकारात्मक नै हो । तर, जसरी विषयान्तर गरिएको छ, यसमा राजनीतिक रोटी सेक्ने काम भएको जस्तो लाग्छ । विपक्षीले जे भने पनि सरकार चुरे संरक्षणको विषयमा असाध्यै गम्भीर छ । चुरेमा कुनैपनि प्रकारको अतिक्रमण हुनेछैन । सबैले अनुगमन गर्नु भए हुन्छ । निश्चित मापदण्ड बनाएर अन्यत्र खेर गएको सम्पत्तिलाई मुलुकको विकासको मुलधारमा समेटिने छ । तराईको संरक्षण नै सरकारको मुख्य दायित्व हो । सरकार त्यसलाई पूर्णरूपले पालना गर्न तत्पर छ ।
सरकारले चुरेको ढुङ्गा, गिटी, बालुवाबाहेक आम्दानी लिने अरू ठाउँ भेटेन र ?
हामीसँग आम्दानीको थुप्रै सम्भावना छ । चुरेको ढुङ्गा, गिटी र बालुवा सरकारले चलाउने छैन । यसलाई संरक्षण गर्न सरकार प्रतिबद्ध छ । यी बाहेकको अन्य ठाउँमा भएको हाम्रो खानीहरूलाई संचालनमा ल्याएर त्यहाँको जनताको जीवनस्तर सुधार गर्न सरकार लागिपरेको छ । यसमा सबै नागरिक, विज्ञ, विभिन्न तह र समुदाय सबैसँग सहकार्य गरिनेछ । विरोधको लागि विरोध गर्नुको खासै तुक छैन । हामी केन्द्रीय संघीय सरकारको योजनालाई मूर्त रूप दिनेछौं । साथसाथै चुरेक्षेत्रको संरक्षणमा कुनै कमि हुन दिने छैनौं ।
वृक्षारोपण र वन संरक्षणको नयाँ योजना के बनाउनु भएको छ नि ?
अन्य प्रदेशभन्दा लुम्बिनी प्रदेश तुलनात्मकरूपमा वनको हैसियतमा अब्बल छ । म मन्त्रीको रूपमा आएपछि वन ऐन भर्खरै सरकारबाट पास गराएकी छु । वृक्षारोपण र वन संरक्षणका विविध कार्यक्रमहरू ल्याएकी छु । एक पालिका : एक नमुना कृषि वन कार्यक्रम संचालनमा ल्याउँदैछु । वन बीउको गुणस्तर, वन बीउ बगैंचा वृक्षारोपणलगायतका कार्यक्रमहरू निर्धारण गरिएको छ ।
तराई मधेशमा वन तस्करीको समस्या निकै ठुलो देखिन्छ । यसलाई प्रदेश सरकारले कसरी हेरेको छ ?
तस्करहरूले वन विनाश गरिरहेको भन्ने सन्दर्भमा बाहिर हल्ला गरिएको जस्तो भयावह अवस्था छैन् तर, कहिँ कतै चुहावट भैरहेको हुन सक्छ । हामी यसलाई डिजिटल प्रबिधिमार्फत निगरानी गर्ने योजनामा छौं । चोरी निकासीलगायतका अवैध क्रियाकलाप रोकथाममा सरकार कठोर बन्दैछ । अब चुहावट कुनैपनि हालतमा रोकिनुपर्छ । हाम्रो मन्त्रालयको ध्यान त्यसतर्फ केन्द्रित छ ।
हामीसँग यति ठुलो वन सम्पदा छ तर, राज्यले यसबाट लिने प्रतिफल निकै कम देखिन्छ । यसबारे तपाईं कति सचेत हुनुहुन्छ ?
हामी वन सम्पदाको बहुआयामिकरूपले उपयोग गर्नेछौं । पर्यापर्यटनका क्रियाकलापहरु संचालन गरिनेछ । उपभोक्ता समूह, निजीक्षेत्र, सरोकारवालाको सहकार्यमा वन सम्पदाको अभिवृद्धि, वनजन्य कच्चापदार्थमा आधारित उद्योगहरू संचालन गरि यसलाई बढिभन्दा बढि प्रतिफलमुखी कार्यक्रम संचालन गरि बलियो आयस्रोतको साथसाथै रोजगारीको सृजना गरिनेछ ।
वन क्षेत्रमा बर्षाैंदेखि ढलेका बहुमूल्य काठमा डडेलो लाग्ने गर्छ तर, निकासी गरेर राज्यको आम्दानी लिन खोजिँदैन, किन ?
वन क्षेत्रमा ढलेका काठहरूलाई प्रचलित कानूनको अधिनमा रहि यसलाई संकलन, व्यवस्थापन र बिक्री वितरण सरोकारवालासँगको सहकार्यमा गरिनेछ । यसलाई राज्यको आम्दानीको स्रोतको रूपमा परिचालन गरिनेछ । अब उप्रान्त डडेलोबाट ढलेको काठ विनास हुने अवस्था अन्त्यको लागि लुम्बिनी प्रदेश सरकार प्रतिबद्ध छ ।
फरक प्रसङ्गमा, जनता समाजवादी पार्टी करीब–करीब फुटको संघारमा पुगेको छ, यसको मुख्य कारण के हो भन्ने लाग्छ ?
जनता समाजवादी पार्टीभित्र विभिन्न विचारको समिश्रण छ । विविधताभित्रको एकता र एकताभित्र पनि विचार, नीति र सिद्धान्तको बहस जीवन्त पार्टीभित्र हुन्छ । पछिल्लो समय पार्टीमा केहि विचलन देखिएको छ । विशेषगरि उपेन्द्रजीहरु मधेसीको मागमा आफु सत्तामा रहेको बेलामा केहि गर्न नसकेको र हाम्रो श्रद्धेय अध्यक्ष महन्थ ठाकुरलगायतको नेतृत्वमा वार्ता टोली सदस्य हाम्रो नेता सर्वेन्द्र सुक्लाजी र लक्ष्मणलाल कर्णजीको टोलीले भटाभट सरकारसँग वार्ता गरेर माग पूरा गरिदिन थाल्नुभएपछि उहाँहरु तिलमिलाउनु भएको छ । पार्टी नेतृत्व सफल हुँदा खुसी हुनुपर्ने ठाउँमा उहाँहरू जसरी आत्तिनुभएको छ, त्यो आफैँमा उदेकलाग्दो विषय हो । मधेसी जनताले नजिकबाट यो छलछामकारी कार्यको अनुभूति गरिरहनुभएको छ । बाहिर जुन प्रकारको हल्ला चलेको छ, त्यो केही हदसम्म सत्य हो तर, पार्टी फुटिसक्यो भन्नू चाहिँ अलि हतारो नै होला ।
यहाँलगायतका केहि सांसदहरूलाई पार्टीले निष्काशन गरेर सांसद पदबाट नै हटाएको थियो । अहिले अदालतले पुनर्बहाली गरेको छ । यसबारे स्पष्ट पारिदिनुहोस् न ?
मलगायतका केही संसदलाई उपेन्द्रजी र ईस्तियाकजीले षड्यन्त्रपूर्ण ढंगबाट पार्टी कारबाही गराएका थिए तर, हामीलाई महन्तजीलगायतको पहलकदमीमा सम्मानित सर्वाेच्च अदालतले ‘स्टे अडर’ गरेर न्याय गरेको छ । मलाई विश्वास छ, जित हाम्रो नै हुनेछ । किनभने हामीले पार्टी केन्द्रलाई २ महिना अगाडि नै प्रदेश संसदीय दलको बैठक बसि पार्टीका विधायकहरूले सरकारको सन्दर्भमा के गर्ने ? वर्तमान सरकारलाई सहयोग गर्ने ? या अविश्वासमा हस्ताक्षर गर्ने ? या तटस्थ बस्ने निर्णय गरिपाउँ भनी पठाएकोमा कुनै प्रकारको निर्णय नआएको, पुस ७ गतेपछि केन्द्रीय कार्यकारिणी समितिको बैठक नबसेको र पूर्वराजपा र सपाको केन्द्रमा एकीकरण भएको भए पनि प्रदेश कमिटी एकीकरण हुन नसकेको अवस्थामा उपेन्द्रजीहरूले जसरी कथित प्रदेश कमिटीको हबला दिएर कारबाही गरेको भनेर सभामुखसँग सेटिङ गरेर जालझेल र षड्यन्त्रमुलक ढंगले काम गर्नुभयो, त्यसलाई सर्वाेच्च अदालतले जवाफ दिई नै सकेको छ । अदालतले हेरिरहेको बिषय भएकोले यसमा धेरै टिप्पणी गर्नुको अर्थ छैन तर, हामी ६६% सांसदको सहभागीतामा दलको विधानअनुरूप दलको नेता परिवर्तन गरेर सरकारमा जाने निर्णय गरेर गएकोले कारबाहीको जुन नौटङ्की गरियो त्यो आफैँमा हास्याँस्पद थियो । नाटक थियो ।
जसपामा विवाद लुम्बिनी घटनासँगै चुलिएको देखिन्छ । पार्टीभित्रै भद्रगोल मच्चाउने गरि मन्त्री हुन बेठिक जस्तो लागेन ?
पार्टीको विवाद भनेको उपेन्द्रजी र ईस्तियाकजीको आफु बाहेक अरू केहि भएको देखि नसक्ने स्वभावको कारण सृजित समस्या हो । हामी जनताको सेवकको रूपमा छौं र रहने छौं । हामी जनजिविकाको उत्थान गर्न मन्त्री भएका हौं । हामीले मन, वचन र कर्मले नै एकताबद्ध भएर जनताको सुख दुःखमा हातेमालो गरेका छौं । मन्त्री भएर साधनस्रोतमा थप पहुँच पु¥याउन र जनताको सेवा गरि देश निर्माणमा एउटा ईट्टा थप्नको लागि अगाडि बढेका छौं । हाम्रो कारणले गर्दा पार्टीमा केही समस्या उत्पन्न नहोस् भनेर हामी सचेत भएका छौं ।
अब पार्टी पुनः एकढिक्का भएर जानसक्ने कुनै सम्भावना देख्नु भएको छ ?
हाम्रो पार्टी एकताबद्ध छ । पाकेका केही थान आँपहरू झर्न सक्छन् तर, रूख कदापि झर्दैन् । जसपा हाम्रो पार्टी हो । यो पार्टीको नेतृत्व महन्त, राजेन्द्र, सर्वेन्द्र र लक्ष्मणलाल कर्णलगायतको नेतृत्वगणले गर्नु हुनेछ । हामी उहाँहरूको नेता कार्यकर्ताको हैसियतले सदैव पार्टीप्रति इमान्दार छौं र रहिरहनेछौं ।
प्रसङ्ग बदलौं, एउटा पुरूष मन्त्री र महिला मन्त्रीबीच कुनै भिन्नता देख्नु भएको छ ?
महिला मन्त्री र पुरूष मन्त्रीमा त्यति धेरै मत भिन्नता त छैन नै तै पनि कर्मचारीहरू अलि बढि महिला मन्त्रीप्रति अनुदार भएको हो कि जस्तो महशुस भएको छ । पुरूषहरू मात्रै जान्ने सुन्ने र निर्णय क्षमता भएको ठान्ने मनोविज्ञान अलि बढि हाबी भएको जस्तो तितो अनुभव संगालेको छु । तर, महिला पनि अवसर पाउँदा जस्तो सुकै भूमिकामा पनि सफल हुन्छन् भन्ने प्रमाणित गर्नको लागि मेरो श्रीमान्को महिलाप्रतिको बुझाई र मेरो लगनशिलताले मैँले प्राप्त गरेको अवसर नै काफी छ र हुनेछ भन्ने मेरो विश्वास हो ।
एउटी आमा, बुहारी, छोरी, गृहणी हुँदै मन्त्रीसम्मको जिम्मेवारी समाल्नु भएको छ । समयको व्यवस्थापन कसरी गर्नु हुन्छ ?
तपाईंले सहि भन्नुभयो मैले बुहारी, श्रीमती, आमा, भाउजू सबै प्रकारको भूमिकासँगै यो देशको मन्त्रीको भूमिका पनि निर्वाह गरेकी छु । समयलाई सहि व्यवस्थापन गरेकी छु । आजपनि म मेरो छोरीलाई आफैँ बसेर खाना खुवाउँछु । घरपरिवारको लागि सोंचे जति समय दिन नसके पनि यथासम्भव समय दिएकी छु ।
Kamalpokhari, Kathmandu
Phone : 01-5326366, 01-5328298
Mobile : 9841293261, 9841206411
Email : madhyanhadaily59@gmail.com
सूचना विभाग दर्ता नं. : 807/074/075
© 2024 मध्यान्ह सर्वाधिकार सुरक्षित | Managed by Bent Ray Technologies