डडेल्धुरा : सुदूरपश्चिमको प्रमुख मौलिक चाडपर्वका रूपमा रहेको गौरा पर्वको रौनक छाएको छ । विशेषगरी सुदूरका पहाडी जिल्लामा यस पर्वलाई भव्य रूपमा मनाइन्छ । घर बाहिर रहेका मानिसहरू पनि आफ्नो जन्मथलो फर्केर गौरा पर्वमा सहभागी हुने परम्परा रहिआएको छ । गौरामा विशेष रूपमा बिरुडालाई मुख्य मानिन्छ ।

गौरा पर्वको शुक्रबार दोस्रो दिन गंगा गौरा भनेर न्वालको गौरा पूजाआजा गरी मनाइएको छ । यसलाई ‘नानी’ अथवा ‘सानी गौरा’ पनि भनिन्छ । 

यसदिन ब्रतालु महिलाहरू नजिकको नौलामा बिरुडा धुने चलन रहेको छ । बिरुडा धोएकै ठाउँमा गौरा अर्थात् माता पार्वतीको प्रतिमा बनाई पूजाआजा गर्ने परम्परा रहिआएको छ । घरबाट बिरुडा लिएर नौला पुग्दा फग, चैत्र र धुमारी जस्ता परम्परागत गीत गाउँदै महिलाहरू उत्साहपूर्वक सहभागी हुने गर्दछन् । 

गौरा पर्वको पहिलो दिन महिलाले निराहार रही तामा वा पित्तलको भाँडोमा पाँच प्रकारका अन्न भिजाएर बिरुडा राखी पर्वको शुभारम्भ गर्छन् ।

दोस्रो दिन यही बिरुडा धोइ पूजाआजा गर्ने परम्परा रहेको स्थानीय शिवराज भट्टले बताएका छन् । भाद्र द्वादशीका दिन मनाइने गौरा पर्व सुदूरपश्चिम प्रदेशको प्रमुख लोकपर्व मानिन्छ । 

पहिलो दिन ‘बिरुडा पञ्चमी’ भनिन्छ । यस दिन महिलाहरू व्रत बसेर गौरा घर वा पधेरामा केराउ, गहत, गुराँस, गहुँ र मास मिसाएर तयार गरिने ‘बिरुडा’ भिजाउँछन् । 

पौराणिक विश्वासअनुसार हिमालयपुत्री पार्वतीले भगवान् शिवलाई पाउन निराहार उपासना र आराधना गरेको सम्झनामा विवाहित महिलाले महेश्वर गौरीको पूजा गर्ने प्रथा रहिआएको हो । 

त्यसकै आधारमा दोस्रो दिन नजिकैको धारा, नौला वा जलाशयमा गएर सामूहिक रूपमा बिरुडा धोइ गंगा गौरा पूजन गरिन्छ । यस अवसरमा धान, बलसाउँ, पहेंलो गुबो र तिलको बिरुवा एकत्र गरी माता पार्वतीको प्रतिक स्वरूप स्थापना गर्ने चलन छ ।

यसदिन महिलाले शुद्ध पहिरन धारण गरी व्रत बस्छन् र श्रद्धाका साथ पूजा गर्छन् । पञ्चमीमा राखिएको गहत, गुराँस, सानो केराउ, कलाउँ र चना मिसाएर तयार पञ्च दलहन गेडागुडीलाई धोई पखाली सगुनका रूपमा गाउने फाग गीतसहित गौराप्रसाद घर ल्याउने परम्परा छ ।

गंगा गौराका दिन सूर्य र बत्तीलाई अर्घ दिइ गणेश कलशको पूजा गरिन्छ । त्यसपछि गौरा प्रतिमालाई महिलाले भक्तिभावका साथ पूज्छन् । द्वादशीका दिन गौराको मुख्य पूजाको आह्वान गरी मुक्ताभरण सप्तमीका दिन मूल गौरा भित्र्याउने चलन रहिआएको छ । 

विशेषगरी महिलाहरूका लागि अतिमहत्वपूर्ण मानिने यो पर्वमा अटल सौभाग्य, सुखशान्ति, एकता र सद्भाव कायम होस् भन्ने कामनासहित पुरुषहरूले समेत चैत, धुमारी र देउडा खेलेर भव्य रूपमा मनाउने गर्छन् । बिरुडालाई गौराको प्रसादका रूपमा ग्रहण गरिन्छ र आफन्तजनलाई दीर्घायु तथा सुस्वास्थ्यको शुभकामना दिँदै बाँड्ने चलन रहिआएको छ ।