गजल

– बिमुन्स पौडेल, पोखरा कास्की

निर्दयीताको रूप भयंकर छनक नपाई
निर्बल अबला यसरी फँस्छिन् बेचिनलाई ।।

बन्दछ प्रेमी बाँड्दछ माया अतुल किसिमको
प्रतिदिन उसले गोप्य तवरले खन्दछ खाई ।।

जीवन चोर्‍यो हरदम लुक्दै उसले सजिलै
लाज चिहायो डगरडगरमा ढोल बजाई ।।

बोक्दै छ विम्ब सागर जस्तै प्रश्न हियामा
बिचलित पार्ने उत्तर देऊ भन्दछ आई ।।

बग्दछ आँखा असफलताको धाप पिएर
दुस्मन हाँस्दै सुखद प्रहरको दिन्छ बधाई ।।

कथा : प्रतिज्ञा

– रुक्मिणी शर्मा, असम, भारत ।

भाविको लेखन कसले पो टाल्न सक्छ र ? कसै गर्दा मन बुझाउन सकिदैन । हिजोसम्म सपरिवारले परिपूर्ण भएको रत्ने दाईको घरमा आज चारैतिर निःस्तब्ध छ । कसैको मुखबाट एउटा शब्द पनि निस्केको छैन । रत्ने दाई दुई/चार दिनदेखि अलिक बिरामी भएका थिए । असारको महिना मुठि खाएर मानो कमाउने बेला । उनीहरुको वर्ष दिनको खोराकी, चाडवाडको खर्च, तेल–नुन खाने, नानीहरूलाई स्कूल पढाउने, लुगाफाटा आदि सबै थोकको खर्च त्यही खेतको धानले पु¥याउनुु पर्ने थियो । र खेति उठाएर मात्र अस्पताल जान्छु भन्दै घरमै जुवानाको झोल, तुलसी पातको रस, नीम पत्ताको गोली एस्तै के–के औषधि बनाएर खादै खेतमा काम गर्ने गर्दछन् । कहिले सन्चो हुन्छ कहिले हुँदैन यस्तै चलिरहेको थियो । जसै तसै खेति उठाएर अस्पताल जँचाउन भन्दै छोरीको साथ लागेर गए । 

डक्टरले मिर्गौला, मुटु र सुगरको जाँच गर्नुपर्छ, अनि मात्र औषधि दिइन्छ भने । उनीहरूले जाँच गराउछन् तर, बिरामीको केही पत्तो लाग्दैन । दुई÷चार थोक भिटामिन, ग्याष्ट्रिकको औषधि दिएर डक्टरले भन्छन्, “यति खाए पछि जाति हुन्छ, चिन्ता गर्नु पर्दैन ।” डाक्टरको सल्लाहअनुसार औषधि लिएर घर फिर्ता हुन्छन् । औषधि खाँदा पनि बिरामीलाई राम्रो भएको छैन । रत्नेलाई झन् शरिर कमजोर लाग्न थाल्यो, खाने कुराको कोही स्वाद आउदैन हात खुट्टा चल्न छोडे ।

त्यो दिन शनिबार थियो, साँझ पर्दै गयो रत्नेदाईको टाउको सहन नसक्ने गरि दुख्न थाल्यो । ज्वरो बेस्सरी आयो । सेक, ताप गरेर जसै तसै उज्यालो भयो र आमा छोरी भएर अस्पताल लिएर गए । डाक्टरले ‘कोभिड–१९’ जाँच गराउनु पर्छ भन्दै ‘लेव’ तिर लिएर गए । जचाए पछि त साच्चै नै ‘कोभिड–१९’ भएको भेटियो । आमा छोरी डरले थुरथुरि हुन थाल्ये । के गर्नु र कसो गर्नु केही भेउ नपाउने जस्ता भए । 

त्यत्तिकैमा डक्टरले, “अब बाबुलाई क्वारेन्टाइन सेन्टरमा भर्ना गर्नुपर्छ, तपाईँहरु घर फिर्ता जाँदा हुन्छ । उहाँको हेरचाह हामी गर्छौं” भने । तर छोड़ेर फर्किनु कसरी ? आमा र छोरी बिलखबन्दमा परे । तैपनि मुटुमा ढुङ्गो राखेर घर फिर्ता हुन आँटे । मन मान्दैन पाइला चल्दैनन् । निरुपाय भएर छोरीले फेरि सोधिन्, “के–कस्तो होला डक्टर साहेव..? कति दिन राख्नुपर्छ ?” उनलाई बाबु अर्काको हातमा सुम्पिदाँ दिएर जान मन छैन । तैपनि खेरि खेरि सोध्दा डक्टर भन्छन्, “सात दिन पछि जाँच गर्दा मात्र थाहा पाइन्छ अनि हामी हजुरहरुलाई खबर दिन्छौं ।”

डाक्टर नर्सले दिन रात एकाएक गरेर चिकित्सा गरे । तर केही सीप चलेन । चार दिन पछि रत्नेदाईको देहान्त भयो । हेरत.. कस्तो बिडम्बना ...त्यसै दिन छोरीको १२ कक्षाको रिजल्ट निस्कियो । उनी ९० प्रतिशत नम्बर लिएर पास भएकी रैछिन । यता अस्पतालबाट बाबुको शव ल्याएर आँगनमा तुलसाको मठ नेर राखेको हुन्छ । 

छोरी सरासर भित्र जान्छिन् र उनको मार्कसिट ल्याएर बाबुको छातीमा राखेर रुँदै भन्छिन्, “बाबु .... तपाईं मेरो जन्म दिनमा आशीर्वाद दिँदै भन्नु हुन्थ्यो, राम्रो रिजल्ट गर्नु । आजको विद्यार्थी, समाज तथा देशको भविष्य हो । तिमी मेरो सपना हौ, अन्यायको अघि नझुक्नु र सत्यमा कहिल्यै पछि नसर्नु भनेर । हेर्नु आज मैले राम्रोगरि पास गरे । तपाईँ हामीबाट टाढिएर गएता पनि ‘म’ तपाईंको सपना निश्चय साकार गर्ने छु । तपाईंको आशीर्वाद शिरोधार्य छ ।”

कथा : थवाङ हेर्ने रहर

– मातृका पोखरेल

म घर आइपुग्दा बेलुकाको सात बजिसकेको थियो । हिजोआज घर आइपुग्दा प्रायः ढिलै भइसकेको हुन्छ । बरु आज चाँडै घर आएको थिएँ म । घरको वातावरणले हुनुपर्छ, मलाई अचेल चाँडै घर आउन मन लाग्न छाडेको छ ।

कलेजमा पढ्दापढ्दै मेरो सम्बन्ध विद्यार्थी संगठनको माध्यमबाट राजनीतिक पार्टीसम्म पुगेको थियो । मैले त्यहाँ नयाँ चिन्तन र दृष्टिकोण बोकेका मानिसहरू देखेँ । आफू जुन परिवेशमा हुर्किरहेको थिएँ, त्यहाँको वातावरण अत्यन्त अस्वस्थकर लाग्थ्यो । म हुर्किएको ठाउँमा जीवन भनेकै पैसाका लागि मात्र हो भन्ने विचारले घरजम गरेको थियो । तर, यो संसार त्योभन्दा केही फरक थियो । यहाँ पनि अस्वस्थ मान्छेहरू नभएका भने पटक्कै होइनन् । तर, केही फरक थियो यहाँको वातावरण । यहाँ मानिसको मूल्यलाई पैसामा होइन, अन्य सिर्जनात्मक कुराहरूमा खोजिँदो रहेछ । विस्तारै राजनीतिसँग मेरो सम्बन्ध बढेको कुरा चाल पाएपछि बुबा झनै चिन्तित हुनुहुन्थ्यो ।

कलेजमा साथीहरूसँग कुरा गर्‍यो, पुस्तकालयतिर बस्यो, देशको अवस्थाबारे छलफल गर्‍यो, केही समयदेखि मलाई यसैमा आनन्द लाग्न थालेको थियो । धेरै काम नहुँदा नहुँदै पनि अचेल म घर पुग्दा प्रायः अबेर भइसकेको हुन्थ्यो । म घरमा अबेर गरेर पुगेको बुबालाई मन पर्ने कुरै थिएन । आमा असाक्षर र सोझी हुनुहुन्थ्यो । त्यसैले उहाँलाई यी सब कुरासँग कुनै मतलब थिएन । बुबा उद्योग मन्त्रालयमा सहसचिव हुनुहुन्थ्यो । बुबाको करिब–करिब ‘रिटायर्ड’ हुने बेला पनि भइसकेको थियो । 

हामीले केही महिनाअघि मात्र मैतिदेवीको पुरानो घर बेचेर नयाँ बानेश्वरमा एउटा घर किनेका थियौं । हामीले किनेको नयाँ घर अत्याधुनिक थियो । प्रशस्त खाली ठाउँ भएको र विभिन्नखाले रूखबिरुवाहरूले भरिएको बगँैचा थियो । कार्यालयबाट फर्कनेवित्तिकै बुबा मलाई पर्खिरहनुहुन्थ्यो । मलाई लिएर टोलतिर परिचय गराउनुहुन्थ्यो । कार्यालयबाट फर्किएपछि परिचितहरूको घरमा जाने र नयाँ–नयाँ परिचय खोज्ने बुबाको आदत जस्तै भइसकेको थियो ।
“ए, यता सुन् !” म गेटबाट भित्र पस्न मात्र के लागेको थिएँ, बुबाको स्वरले एकाएक झस्किएँ ।

बुबाको स्वर अरु दिनभन्दा अलिक बढी कडा थियो । बुबा बगैंचामा एक्लै टहल्दै हुनुहुँदो रहेछ । गेटभित्र पस्नेवित्तिकै दाहिनेतिर बीचबीचमा चाइनिज दुबो लगाएको, वरिपरि विभिन्न पूmलका बिरुवाहरू र विभिन्न रूखहरूले घेरिएको बगँैचा निकै सुन्दर र फराकिलो थियो । मलाई केही भन्नका लागि उहाँ त्यतिबेला बगैँचामा घुमिरहनुभएको थियो । नत्र उहाँले बगैँचातिर यसरी घुम्ने गरेको मैले योभन्दा पहिले कहिले पनि देखेको थिइनँ । बुबाको कडा स्वर सुन्नेवित्तिकै म टक्क उभिएँ ।

“तेरो जागिरको विषयलाई लिएर आज मैले स्वास्थ्य सचिवसँग कुरा गरेको छु । एक हप्तापछि गएर तैले उहाँलाई भेट्नू !” बुबाले मतिर नहेरीकन उस्तै कडा स्वरले भन्नुभयो ।

मैले कुनै पनि प्रतिक्रिया दिन आवश्यक ठानिनँ । मलाई थाहा थियो, उहाँ मेरो बाटोमा कुनै न कुनै अवरोध खडा गर्न र मलाई अन्यत्र मोड्न चाहनुहुन्थ्यो । मैले भर्खरै मात्र चिकित्साशास्त्रबाट स्नात्तकोत्तर (एम.डी.)को परीक्षा सिध्याएको थिएँ । जागिरका लागि धेरैतिर सम्भावनाहरू थिए ।

समाज सेवा र राजनीतिसँग मेरो सम्बन्ध बढ्न थालेकोमा बुबा अत्यन्त असन्तुष्ट हुनुहुन्थ्यो । मेरै अगाडि सिधै भन्न सक्नुभएको त थिएन तर, विभिन्न कोणहरूबाट उहाँको असन्तुष्टि झल्किन्थ्यो । मलाई भेट्न घरमा आउने साथीहरूलाई उहाँले असहिष्णु आँखाले हेर्न थाल्नुभएको थियो । कलेजका विद्यार्थी साथीहरूमार्फत् म राजनीतिक संगठनको नजिक पुगेँ । समाजका लागि मेरो पनि केही भूमिका हुनुपर्छ भन्ने मलाई पहिलेदेखि नै लागिरहन्थ्यो । त्यसका लागि राजनीतिक पार्टी उपयुक्त र प्रभावकारी ठाउँ हो भन्ने मलाई लाग्यो । म संलग्न भएको पार्टीसँग देश र जनतालाई दिशानिर्देश गर्ने उपयुक्त विचार थियो ।

बुबाले भन्दा फरक ढंगले मैले जागिरलाई सोच्न थालेको थिएँ । जागिर खाएर पैसा मात्र कमाउने सोचबाट मुक्त भएको थियो मेरो मानसिकता । मभित्र बुबाको सोचाइअनुसारको जागिरप्रति क्रमशः घृणा हुर्किरहेको थियो ।

“अनावश्यक यस्ता समाचारहरू हेरेर समय नास गर्ने !” आमा र मैले टेलिभिजनको समाचार हेरिरहेको बेला बुबाले ‘मेन स्विच अफ’ गरेर टेलिभिजन बन्द गरिदिनुभयो । आमा र म दुवै असमञ्जस्यमा पर्‍यौँ । किन यस्तो भयो ? बुबाले यसप्रकारको व्यवहार पहिलो पटक देखाइरहनुभएको थियो । मैले आमाको मुखतिर हेरेँ । आमा छक्क परिरहनुभएको थियो । 

“के भयो र !” हामी समाचार हेरिरहेका थियौँ । आमाले बुबाको मुखतिर हेरेर सुस्तरी भन्नुभयो । 

“यस्ता समाचारहरूले गर्दा यहाँ भद्रगोल भइसक्यो”, अत्यन्त क्रोधित हुँदै बुबाले आमालाई जवाफ दिनुभयो ।

बुबाको कुरा त मैले बुझिसकेको थिएँ तर, आमालाई त्यो कुरा बुझ्न सहज थिएन । एक÷दुई वर्षअघि मात्रै त हो, टेलिभिजनबाट प्रसारित टेलिसिरियलहरू हेर्नै पाउँदैनथ्यौं आमा र मैले । बुबा त्यसबेला समाचारका च्यानलहरू ‘सर्च’ गरिरहनुहुन्थ्यो । बुबा हामीसँग यस्ता टेलिसिरियलहरू हेरेर समय बर्बाद गर्नु हुँदैन भन्नुहुन्थ्यो ! र, समाचार हेर्न प्रेरित गर्नुहुन्थ्यो । विस्तारै विस्तारै आमाको पनि बानी पर्दै जान थाल्यो समाचार हेर्ने । मलाई पहिलेदेखि नै दुवै कुराको उत्तिकै चासो थियो । पछि पछि नियमित रुपमा टेलिसिरियलहरू हेर्न नपाएपछि मलाई पनि त्यसप्रतिको रुची कम हुँदै गयो । विस्तारै विस्तारै समाचारप्रति मेरो आकर्षण बढ्दै गयो । चाहेर नचाहेर पनि आमाले समाचारहरू हेर्न थाल्नुभयो । बुबा नभएको मौका पारेर कहिलेकाहीँ टेलिसिरियलहरूमा अनियमित आँखा पुर्‍याउनुहुन्थ्यो । नियमित हेर्न नपाएपछि टेलिसिरियलहरूप्रतिको चासो आमालाई पनि विस्तारै कम हुन थालेको थियो ।

बुबाले त्यसो भनिरहँदा आमाको आँखा प्रश्नै प्रश्नले भरिएको थियो । म स्थिर भएर बुबाको अनुहार हेरिरहेको थिएँ । मलाई थाहा थियो, बुबा मसँग केही कुरा गर्ने अवसरको प्रतीक्षामा हुनुहुन्थ्यो । मैले जतिसुकै कुरा गरे पनि बुबाले त्यसलाई सकारात्मकरूपले ग्रहण गर्नुहुन्न भन्ने कुरामा म ढुक्क थिएँ ।
बुबा घाइते योद्धाजस्तो अनुहार बनाएर एकोहोरो मतिर हेरिरहनुभएको थियो । मेरो हालत पनि खोरमा थुनिएको पाठोजस्तै भएको थियो । कतै उम्किने ठाउँ थिएन ।

“हिजोआज तेरो संगत फटाहाहरूसँग बढिरहेको छ । ती फटाहाहरूसँगको संगत अब तैंले छाड्नैपर्छ ।” यति भनिसकेपछि बुबा फेरि मलाई घुरेर हेर्न थाल्नुभयो । 

आमाका लागि यो नितान्तः नौलो कुरो थियो । उहाँ अप्रत्याशित र नौलो कुरा सुनेझैं गरेर हामी दुवैजनातिर हेर्दै केही कुरा बुझ्ने कोसिस गर्दै हुनुहुन्थ्यो ।

“मैले जोसँग संगत गरेको छु, ती मानिसहरू हाम्रो समाज र देशका अत्यन्त असल मानिसहरू हुन् ।” पहिलोपटक बुबासँग प्रत्युत्तर गरेँ मैले ।

बुबाले भनेको कुरामा विवाद नगर्ने परम्पराजस्तै थियो घरमा । तर, त्यसबेला बुबाको कुरामाथि प्रतिवाद नगरी बस्नै सकिनँ मैले । बुबाको कुरामाथि प्रतिवाद गरेको सुनेर आमा पनि छक्क परिरहनुभएको थियो र मेरो मुखमा क्वाक्र्वार्ती हेरिरहनुभएको थियो । आमाले पनि पहिलोपटक यस्तो घटना देखिरहनुभएको थियो । बुबाले पनि अचम्म मान्नुभएको हुनसक्छ । उहाँले पनि मैले यसरी प्रतिवाद गर्छु भनेर पक्कै सोच्नुभएको थिएन होला ।

“ती फटाहाहरूसँग संगत गरेको देखेँ भने अब राम्रो हुन्न । मलाई त्यो कम्युनिस्ट भन्ने जातै मन पर्दैन ।” बुबाले अन्तिम निर्णय सुनाउनुभयो ।

“तपाईंले ज–जसलाई फटाहा देख्नुभयो, ती त असल मानिसहरू हुन् । देशको चिन्ता गर्ने मानिसहरू हुन् । बरु, तपाईंका साथीहरू सोच्नुस् त !” मेरा साथीहरूप्रतिको गलत आरोप सहन मलाई उचित लागेन ।

बुबासँग प्रतिवाद गरेको देखेर आमाले अचम्म मान्दै हामी दुवैजनातिर पालैपालो हेरिरहनुभएको थियो । उहाँको अनुहारभरि सन्त्रास दौडिरहेको देखिन्थ्यो । त्यहाँ उहाँले कहिल्यै नदेखेको र कल्पना नगरेको कृुरा भइरहेको थियो ।

“मेरा साथीहरूलाई के देखिस् तैंले ?” बुबा पनि आक्रोशित हुनुभयो ।

“तपाईंका साथीहरू भ्रष्टाचार गर्न पाउनुलाई ठूलो भाग्य सम्झन्छन् । रुपैयाँ पैसालाई इज्जत नाप्ने साधन ठान्छन् । के तपाईंका ती साथीहरू यो समाज र देशका असल मान्छेहरू हुन् ?” बुबाको दृष्टिकोणप्रति प्रतिवाद गर्ने मेरो सुषुप्त इच्छा पूरा भएकोमा म आज रोमाञ्चित पनि भइरहेको थिएँ ।

म बुबाका अघिल्तिर अझै कुरा गर्न चाहन्थें । तर, बुबा मैले प्रतिवाद गरेको सुन्न चाहिरहनुभएको थिएन । मेरो कुरा पूरा हुन नपाउँदै बुबा कोठाबाहिर निस्कनुभयो ।

“बुबा र तेरो कुरा के हो ? मैले त केही बुझिनँ नि !” आमाले वाल्ल परेर मतिर हेरिरहनुभएको थियो । 

“हेर्नुस् न, मेरा साथीहरू खराब छन् रे ! उहाँका साथीहरू असल छन् रे ! मैले मेरा साथीहरूसँगको संगत छाड्नुपर्छ रे !” मैले आमाको उत्सुकता केही मेटाउने प्रयत्न गरेँ । “होइन, तेरा साथीहरू त धेरै असल छन् । बुबाका साथीहरू पैसा कमाउनेबाहेक अरु कुरै गर्दैनन् । सधैंभरि तास खेल्यो, रक्सी खायो । म पनि दिक्क भइसकेँ । बुबाका साथीहरू त मलाई पनि मन पर्दैनन् ।” यति भनिसकेपछि आमाले एकपटक लामो सास फेर्नुभयो । 

अशिक्षित र सोझी आमाले गरेको यो मूल्यांकन मेरा लागि ठूलो प्रोत्साहन थियो । 

रोल्पा, रुकुमलगायत पश्चिमी नेपालका केही जिल्लाहरूमा फैलिएको हैजाले महामारीको रुप लिन थालेको थियो । हामी भर्खरै पढाइ सिध्याएका र पढ्दै गरेको चिकित्साशास्त्रका विद्यार्थीहरू त्यस क्षेत्रमा गएर उपचार गर्न हौसियौँ । पार्टीलाई नै हामीले प्रस्ताव पठायौँ । हामीले अनुमति मात्र पाएनौँ, हाम्रो कार्यप्रति पार्टीले विशिष्ट मूल्यांकन गरेको खबर पनि पायौँ । त्यस क्षेत्रमा सरकारको कार्य प्रभावकारी हुन सकिरहेको थिएन । 

“यही मौका हो जलजला पहाड हेर्ने ।” डा. अन्जानले खुसी व्यक्त गर्‍यो । 

“थवाङ हेर्ने मेरो पुरानो रहर पूरा हुने भयो ।” डा. विराज पनि रोमाञ्चित भयो । 

“के त्यस्तो छ र थवाङमा ?” मैले केही थाहा पाएजस्तो गरेँ । 

“त्यति दुर्गम गाउँ पनि राजनीतिक रुपले कसरी त्यति सचेत हुन सक्यो ?” मभित्र धेरै पहिलेदेखि यो प्रश्न उठिरहेको थियो । मैले पनि उसको कुरामा सहमति जनाएँ । 

चिकित्सकहरूसहितको हाम्रो एउटा टोली तुरुन्त पश्चिम नेपालतिर हिँड्ने तयारीमा लाग्यो । हिँड्ने बेलामा मैले आमासँग भनेँ, “म गरिब जनताको सहयोगका लागि पश्चिम नेपालको गाउँतिर जाँदै छु, बुबालाई भनिदिनू ।”

आमाको आँखामा आँसु डबडबाइरहेको देखेँ ।

“मेरा खुसीका आँसुहरू हुन् यी । गरिब जनताको सहयोग गर्ने भनेपछि म भित्रभित्रै खुसी भएँ ।” आमाले तुरुन्त सम्हालिएर स्पष्टीकरण दिनुभयो । 

“बुबाले पनि यसरी सोचिदिएको भए...!” कल्पनाको सुन्दर संसार बनाउँदै एउटा झोला बोकेर बाटो लागेँ । चन्द्रागिरी साहित्यिक त्रैमासिकबाट

कविता : सेतु बिक

– लेखराज रेग्मी

खोजेर थोरै परिवर्तन 
द्वन्द्धका घाउहरुको दुःखाई खप्न नसकेर
सामाजिक न्यायको नाममा
पार्टीहरु संघ संस्थाहरु लागिरहँदा
गल्लीका जुलुसहरु ! नाराहरु !
सुन्दा सुन्दै गुन्दा गुन्दै 
पीडादायी बन्दै गरेका द्वन्द्धका खबर 
जो पर्दा नि मारिने आफन्तहरु 
बुट र बन्दुकको प्रजातन्त्र ।।

फेर्ने रहरले, थोरै हेर्ने रहरले तानेर 
सडकमा पुगेकी उ जब घायल भएर ढली
हस्पिटल पु¥याउनेमा सहयोग थियो
हातेमालो थियो मेलमिलाप थियो ।
मृत घोषणा हुँदा, लाश जिम्मा लिँदा 
मलामी र दाहसंस्कारसम्म उ साझा सहिद भयो
साझा घोषणा, साझा कार्यक्रम ।
यसपछि उठ्यो लाशमाथिको राजनीति 
तर उसले कसैको सदस्यता नविकरण गरिन
पार्टी बदल्ने छ, महिने अभियान गरिन 
हामीलाई न जन्मदिन याद रह्यो न मृत्यु
भेदभाव भोगेकि सेतु बिकले उसले
रगतसँग साटेको लोकतन्त्रमा
न हकदाबि गरी न पनपक्षे, बस ! बराबरी ।।

बैंस त थियो होला 
थिए होलान् लालची आँखाहरु
पाखण्डी हेराईहरु इष्र्यालुहरु
हिजो कामले फुर्सद थिएन मन लागेन
आज शालिकले प्रतिकृया दिने कुरै भएन
त्यसैले मौन थिए आफन्तीहरु सम्बन्धहरु
सक्रिय थिए आस्थाको व्यापारीहरु तर 
उसलाई वास्ता भएन प्रतिकृया भएन ।।

लाशको मौनताले मन पगाल्छ 
दुश्मन पनि झुक्छ लाशसँग तर 
दुश्मनी जो जिउँदा गरिएन कसैसँग 
हुँदोरहेछ दुश्मनी शालिकसँग
उ ठाडिएको ठाउँसँग
प्रत्येक पर्वमा लगाइने खादा र मालासँग
मुठ्ठी उठाएर खाइने कसमसँग
यो सब साझा हुँदो रहेछ त्यसैले
उसले आर्जन गरेको ताकतसँग ।।

कालो सोंच हुनेहरु अध्यारो रुचाउछन् 
र काला कर्तुत अध्यारैमा हुन्छन्
कालो सोँचका विरुद्ध लड्ने हिम्मत गर 
रातभर जाग्राम बस्न तैयार होऊ
र पड्ताल गर उ किन ढुंगा हान्न आयो
उसलाई निसाफको लडाईँ मनपरेन 
उसको जवानीले भोक मेट्न पाइएन ।।

ढालि सकेर बन्दुकले
अझै झन प्रखर बनेर उभिएको देखेर
उखरमाउलो भैरहेकोले हो की कतै
या हिनता ग्रन्थीले दिमागी सन्तुलन गुमेर हो 
जे होस् शालिकसँग दुश्मनी होस् या सेतुसँग 
यो दुश्मनी परिवर्तनसँग हो उज्यालोसँग हो 
त्यसैले हामी आफैले खोज्नुपर्छ निकास
निसाफ र फैसला भोट ठग्ने दलालले होइन
जनताले जनताकै पक्षमा गर्नुपर्छ 
शालिक होस् या मान्छे
सेतु बिकले न्याय पाउनुपर्छ ।।

पाँच मुक्तक

– नानु राना थापा, स्याङ्जा (हालः बेलायत)

१.
चाहिनेभन्दा बढी महत्वकांक्षा लिनु हुन्न मनमा
प्रतिकार गरिहाल्नू है, कसैले छोयो भने तनमा ।
भोका ब्वाँसोहरू लालायित छन् हाम्रै वरपरतिर 
नपर्नू विभिन्न डर धम्कि अनि कुनै प्रलोभनमा !!

२.
अहंकारको रापमा नजल्ने को पो छ होला अछुतो ?
अरूको प्रगतिमा डाहले छट्पटिन्छन् आए झैं लुतो ।
सधैँ आफै मात्र सही, र बाँकी हुँदैनन् सबै गलत 
हुँदोरै’छ धान खाने मूसो,अनि चोट पाउँने भ्यागुतो !

३.
वर्षिन्छ बादल झरि बनेर आकाश नै कहाँ रून्छ र ?
मात्र दृष्टि भ्रम हो आकाशलाई धर्तीले कहाँ छुन्छ र ?
अरूको के कुरा कहिलेकाही समयले त छल गर्छ यहाँ
आफ्नै आँखाले देखेको पनि सधैं सत्य कहाँ हुन्छ र ?

४.
यहाँ अरूलाई जलाउँन आफ्नै घर बाल्दो रहेछ ।
धमिलो बनाउँछु भन्दै समुन्द्रमा हिलो हाल्दो रहेछ ।
आफ्नो धरातलमा झर्छन् मान्छे औकात देखाउँदै
अनुहारको दाग देखेर रिसले ऐना फुटाल्दो रहेछ !

५.
न्यानो मायाले छोपी राखिन, ममताको आँचल बेर्दै ।
खाई नखाई हुर्काएका, सन्तान ति गए बाटो फेर्दै ।
ओरालो लाग्छ रे माया, बिर्छन्छन् आमा–बा पनि
तिनै आमा रून्छिन् पिँढी÷आश्रममा, सन्तानको बाटो हेर्दै । 

कथा : घरदैलोमा पुस्तक

– गोविन्दबहादुर कुँवर, लमजुङ

त्यो वर्ष गिरिजा शंकरले लगातार तीन वटा किताब छपाए । धेरै वर्षदेखि ती प्रकाशनको उज्यालोको पर्खाइमा थिए । यसरी लगालग प्रकाशित हुन पाउँदा ती पुस्तकहरु जति खुसी थिए, त्योभन्दा बढी नै गिरीजा शंकर थिए । त्यसो त तीन वर्ष अघि उनले आफ्नै श्रीमतीलाई प्रकाशक बनाएर छापेका दोमनपुरको कथा र अर्काे सानो कथाको किताब पनि भडाँरमा बजार जाने साइत कुरेर बसिरहेका थिए ।

दोमनपुरको कथा दोमनपुरको कथा मात्र थिएन उनको आफ्नै कथा पनि थियो । त्यसैले अरुले मान्यता दिए पनि नदिए पनि, उनी यसलाई आफ्नो जीवनोपन्यास भन्न रुचाउँथे ।

एक दिन उनले सोचे, “यी त मेरो जीवन भोगाइका कथाहरु हुन् । यिनलाई भँडारमा थुपारी राखेर के अर्थ भयो र ! यी त सहृदयी पाठकहरुबाट पढिन पर्छ । यिनलाई बेचेर एकाध किताब छाप्ने पैसा पार्नसके पनि उति हुन्छ ।”

अर्काे दिन एउटा झोलामा पाँच सात सेट किताब हालेर निस्कदै गर्दा उनकी पत्नी गिरीजा कुमारीले भनिन्, “ढ्याङ्ग्रे झोलामा किताब राखेर एकाबिहानै कता हो र ?”

“किताब बेच्न”, उनले भने ।

“लाज लाग्दैन ?”

“केको लाज आफूले लेखेको किताब बेच्न ? नराम्रो काम गर्न पो लाज मान्नु लाग्नुपर्च त !”

“आमाको दूध चुसेर पुगेन भनेर, बाउको घुँडो चुस्चु भने जस्तो !”

गिरीजाकुमारीले ओठ लेप्राइन् । उनी आफ्नो स्थानीय बजार दोमनपुर तिर लागे ।

उनी सरासर विशाल बैंकमा छिरे र एक सेट पुस्तक टेबलमा राख्दै भने, “प्रबन्धक ज्यू ! मेरो एक सेट पुस्तक बैंकले लिइदिन पर्‍यो ।”

“बैंकले लिन त मिल्दैन, तर सरको पुस्तक म व्यक्तिगत रुपमा लिन्छु नि !” 

“एउटा सानो दराजमा भए पनि केही सान्दर्भिक र केही साहित्यिक पुस्तक हरेक कार्यालयमा हुनपर्ने”, उनको मनले भन्यो ।

दुई भाइको कुरा सुनेर अर्काे कोठामा कार्यरत सहप्रबन्धक प्रकाश बाहिर निस्के । उनलाई पनि गिरीजा शंकरले भने, “प्रकाश बाबू म त किताब बेच्न निस्केको, एक सेट लिनेकी ?” प्रबन्धक त्रिपाठीले थपे, “आफ्नो सरले लेखेको किताब लिइ हाल्नुहुन्छ नि, प्रकाशजीले ।”

“सरले भने पछि दोमनपुरमा कसले नलेला र सरको किताब । त्यो पनि दोमननपुरकै कथा”, प्रकाशले फुर्काए । 

“तिम्रो मुखमा सधैँ दूध र भात”, गिरीजाशंकरले खुसी हुँदै मनमनै भने । दोमनपुरका विश्व बैंक, नमूना बैँक, जनता बैंक सबैले त्यसरी नै एक/एक सेट किताब लिइदिए । त्यसैगरी सहकारी संस्थाहरु, सरकारी र निजी विद्यालयहरुले पनि कसैले एक/एक र कसैले दुई/दुई सेट किताब लिइदिए । गिरीजाशंकर उत्साही भए ।

त्यसपछि उनले घरदैलो गर्ने विचार गरे । उनले शैक्षिक, आर्थिक र सामाजिक पृष्ठभूमिको विश्लेषण गरेर एक सय जना सम्भावित ग्राहकको सूचि तयार गरे । तिनमा अधिकांश उनका पूर्वविद्यार्थी, शिक्षक मित्र, विभिन्न पेशाकर्मी, राजनीतिक कार्यकर्ता र व्यापारी थिए । उनको घरदैलो कार्यक्रममा हरेक दिन कुनै न कुनै अनुज मित्रले उनलाई साथ दिए । त्यसरी साथ दिनेमा हरिराम, रमेशकृष्ण, हर्षराम, ईश्वरीचन्द्रहरु थिए ।

उनको घरदैलो सोचेभन्दा रमाइलो भयो । कतिसँग लामो समय पछि भेटघाटको अवसर मिल्यो । आत्मीयता साटासाट भयो । धेरैले एक सेट नै किताब लिए । कतिले दोमनपुरको कथा मात्र लिए । कसैले सानो कथाको पुस्तक मात्र लिए । गिरीजाशंकरले भने दोमनपुरको कथा लिन प्रोत्साहित गरे । त्यसको मूल्य पनि अलि बढी थियो र त्यो उनको विशेष प्रिय पनि थियो ।

उनको लक्ष्यअनुसार उनी पन्चानब्बे प्रतिशत सफल भए, तर कति सूचिमा नाम नभएका सहृदयी साहित्य अनुरागीहरुले पनि उनको प्रस्ताव सहर्ष स्वीकारे र उनलाई लक्ष्यभन्दा बढी नै उपलब्धि दिलाए ।

बिक्री हिसाबले राम्रै भयो, तर कतिले किताब पूरै पढे, कतिले केही पृष्ठ मात्र पल्टाएर छोडे, त्यो विचारणीय छ । सामाजिक सञ्जालको बिगबिगी मच्चिएको वर्तमान समयमा किताब पढ्ने धैर्यता सितिमिति कहाँ पाउनु ?

हुन त गिरीजाशंकरले किताब दिनुभन्दा पहिले दुईटा प्रश्न सोधेर मात्र किताब दिन्थे ।

१. तपाईँको किताब पढ्ने रुचि छकि छैन ? किताब पढ्ने गर्नुभएको छकि छैन ?

२. तपाईँसँग किताब पढ्ने समय छकि छैन ?

पहिलो प्रश्नमा, रुचि नै नभएको भनेर त कसैले स्वीकारेनन् । तर समयको अभाव रहेको सत्य धेरैले स्वीकारे । समय अभाव हुनुको मुख्य कारण दैनिक कार्य व्यस्तता र मोवाइल अर्थात् सामाजिक सञ्जाल नै थियो ।

एक बिहान रविकुमारलाई दोमनपुरको कथा थमाएर निस्कदैँ गर्दा सागर घले भेटिए । उनको मोटर साइकलक मर्मत गर्ने कार्यशाला छ । उनले झोला देखेर होकि, केहो सर भने । उनले म त किताब बेच्न हिनेको भनेर अघि बढे । उनी उनको सम्भावित ग्राहकको सूचिमा थिएनन् । तर घलेले किताब देखाउन आग्रह गरेकाले गिरीजा शंकर रोकिए र झोलाबाट किताब झिकेर दिए । उनले सबै पुस्तक ओल्टाई पल्टाइ हेरे र दोमनपुरको कथा लिन्छु भने । गिरीजाशंकरले उनले दिएको पाँच सयको नोटमा एक सय पचास फिर्ता दिए ।

उनको पुस्तक बिक्री लघुअभियानमा पहिलो र अन्तिम स्वफूर्त ग्राहक सागर घले नै रहे । पाँच प्रतिशतले किताब नलिनुका तर्कहरु चाखलाग्दा छन् । त्यसको विवरण यसरी खुलाए, गिरीजाशंकरले, उनकै शब्दमा : पढाइमा जेहन्दार स्नातक शिक्षक लता मेमको घर पुग्दा उनी घाँस काट्न निस्कदै रहिछन् । मैले उनलाई रोकेर किताब झिकेर दिएँ । उनले दोमनपुरको कथा त केही भाग पढिसकेको बताइन् । कथाको सानो किताबका पाना भने धेरैबेर पल्टाइन् र लिम् कि नलिम् गरिन् धेरैबेर र पछि लिन्चु है सर भनिन् । मैले जहिले लिँदा पनि भैहाल्छ नि भने ।

स्नातकोत्तर म्याम कवितासँग बाटोमा भेट भयो । उनी चोकमा निस्कदै थिइन् । मैले उनलाई राकेर किताब दिन खोजेँ । उनले म पछि लिन्छु है सर भनेर तर्किदै बाटा लागिन् । उनले पुस्तक नै हेर्न मन गरिनन् ।

स्नातकोत्तर ललित भाइको उत्तर झन् चाखलाग्दो छ, “दिनभरि पसलमा बस्नुपर्छ, साँझमा एकछिन सामाजिक सञ्जाल चलाउनै पर्‍यो । दिनभरिको थकाइले चाँडै नि सुतिन्छ, कति बेला पुस्तक पढ्नु र सर ?”

“होत नि !”

स्नातकोत्तर भाइ गणेशले भने, “झ सर ! मैले त आफ्नै पसलको बिल पनि पढ्न र त्यसको हिसाब गर्न भ्याएको छैन ।”

उनी दोमनपुरका ठूला व्यापारी हुन् । विचरा !

पढ्ने समय नै नभए पछि किताब लिने कुरा पनि भएन, दिने कुरा पनि भएन । आखिर किताब च्यातेर मसला पोको पार्ने कुरा पनि भएन । न त त्यसका लागि गिरीजा शंकरले किताब दिऊन् ? कतिलाई त उनले मुखै फोरेर त्यसो भनेका पनि थिए ।

आफ्नै साथीका छोरा जनार्दनलाई न पढ्ने रुचि थियो न समय नै । उसलाई आफ्नो व्यवसाय सम्हाल्नै भ्याइ नभ्याइ थियो । गिरीजा शंकरका आफ्नै आँखाले देखेको कुरा ! उनले त्यसै भने । गिरीजा शंकरको चित्त नबुझ्ने कुरा भएन ।

एक जना माध्यमिक विद्यालयका प्रधानाध्यापकले फोनमा जवाफ दिँदै भने, “सरले पनि किताब बेच्नु भको ? त्यसै दिनुपर्ने हैन र ?”

तर गिरीजा शंकरले बिलसमेत एक सेट किताब पठाए उनलाई र पाँच सय लिइ छोडे ।

आफ्नो उद्देश्यमा शतप्रतिशत सफल हुनु सानो कुरा हो त ? गिरीजा शंकर मख्ख छन् । लगानी पूरै त उनीजस्ता मोफसलका गुमनाम लेखन्ते कसको उठेको छ र ? तर पनि ठिकैको एउटा स्मार्ट साइजको किताब पाँच सय प्रति कुनै सुलभ प्रेसमा छाप्ने खर्च उनले दोमनपुरमा घरदैलो गरेर जोहो गरेका छन् । यो सानो कुरा होइन !

उनी दोमनपुरवासी प्रति अनुगृहित छन् । नहून् पनि किन ? आखिर उनी दोमानपुरकै माटाले त बनेका हुन् !

कथा : अभागी बुहारी

– मन्जु शर्मा, खर्साङ्ग, भारत

रिमा शर्माको बिहे भएको लगभग दुई वर्ष जति भएको थियो । उनको पिता ओमकुमार शर्मा मेद्नीपुर जिल्लाको चर्च रोडको पुरानो अनि सफल व्यापारी हुन् । आफूले राजकुमारी झै जतन गरेर राखेकी छोरीलाई बिदा गर्नुपर्दा उनको मन असाध्यै रोएको थियो ।

तर पनि ज्वाइँको परिवार राम्रो ससुरा सरकारी अवकाश प्राप्त कर्मचारी, ज्वाइँ नानि कुनै ब्याङकको म्यानेजर फेरि उनीहरु नि व्यापार गर्दा रहेछन् । सबै पक्ष हेर्दा राम्रै लागेर एमएको अध्ययन भखरै सकेकी आफ्नी होनहार छोरीलाई त्यस परिवारको जिम्मा लगाएको थिए ।

हरिप्रसादका सुपुत्र उमेशप्रसादको जसको घर दार्जिलिङ्गको डालि फाटक मुनि रहेछ । घरमा ज्वाइँको दुई बहिनी पनि रहिछ्न । जुन कलेज पढने लगभग रिमाकै उमेरको हुनुपर्छ ।

रिमाको पिताले छोरीलाई कुनै प्रकारको हेलाहोचो नहोस् भनेर बिदाइमा धेरै रुपैयाँ र सुनहरु दाइजो दिएका थिए । रिमालाई भने अहिले बिहे गर्ने मन थिएन । उनी जीवनमा केही गर्छु भन्ने सोंच्थिन् । तर, छोरीको जात एकदिन बिहे गरेर अरुको घर जानै पर्छ । फेरि केटा र परिवार राम्रो छ भनेर बाबुले सम्झाउँदा मात्रै विवाह गर्न राजी भएकी थिइन् ।

बिहे भएको पहिलो तीन महिना त राम्ररी नै बिते । तर, त्यसपछि भने सबै सदस्यहरुको उनी प्रतिको व्यवहारमा परिवर्तन हुँदै गयो । उनको गरगहनाहरु सबै खोसिए, उनलाई घरदेखि बाहिर जान दिइएन । खाना पनि भनेजस्तो दिन छोडियो । उनको मोबाइल फोन पनि खोसियो । माइतीमा फोन गर्नु पनि लुकाई छिपाई गर्नुपर्ने भयो । भनौ भने एकप्रकारले उनी घरमा कैदी जस्तै भइन् ।

प्रत्येक चाडपर्व र अरु धेरैवटा कुरामा सबै घरका सदस्य भेला हुन्थे, खाना खान्थे, घुम्न जान्थे । तर, रिमालाई त्यो सबै गर्न अधिकार थिएन । खाली काम गर्नु, भाडा माझ्नु, अनि कोठामै बसिरहनु पथ्र्यो । उनलाई हुनसम्मको अचम्म लागेको थियो । किनकि, उनीहरुले उनलाई बुहारी होइन नोकर भित्राए झँै गर्थे ।
कुनै बेला मौका पारेर फोन हात लागेर उनले माईतमा फोन गर्न खोजिन् भने हातबाट उनको फोन खोसेर उनीहरु नै कुराकानी गर्दै भन्थे, ‘हजुरकी छोरी रिमालाई हामीले बुहारी होइन छोरी झै राखेका छौ ।’

दिनहरु बित्दै गए । दिनसँगै रिमामाथिको अत्याचारहरु झन् झन् बढदै गए । कुनै दिन माइतीबाट कोही आइहालेमा पनि रिमाले केही भन्नै नपाउने अवस्था बन्यो । प्रत्येक क्षण नै उनीहरुको नजर रिमामाथि थियो । आखिर के गल्ती थियो उनको ? त्यस घरमा पनि त दुई छोरीहरु छिन् । उनी मनमनै यस्तै कुराहरु मनमा खेलाउदै उदास भएर टोलाई रहन्थिन् । 

उनको जोसँग बिहे भएको छ । उ बैंकको म्यानेजर त नाटक रहेछ भन्ने कुरा त उनले आउने बित्तिकै थाहा पाएकी थिइन् किनभने नोकरी गर्ने मान्छे त्यसरी घरमा कहिले बस्दैन । तर, उनलाई आखिर किन यिनिहरुले बिहे गरेर ल्याए त ? फेरि यति धेरै यातना किन ? भन्ने प्रश्न त घुमीरहेको बेला उनले एक्कासि भित्रबाट आवाज सुनिन, ‘सिलिगुडीमा एउटा ठूलो फ्लाट किनेर गाडी किन्ने, होटेल खोल्ने कत्रो सपना थियोे ? यो उमेशको बिहेमा पाईएको दाईजोबाट, तर ! त्यस्तो धनी भएर पनि त्यसले केही दिएन । साला ! अब हामी अझै धेरै पैसा माग्नुपर्छ ? नत्र यसलाई मारेर अर्को धेरै दाइजो दिने खानदानी केटी हेरेर बिहे गर्नुपर्छ । जसले हाम्रो सपना साकार होस् ।’ यो शब्दहरु सुनेर रिमाको छातीमा आगोले पोलेको जस्तै भयो । धर्ती सबै काम्न थाल्यो । उ उभिन नसकेर त्यहि बेहोश भएर ढ्ली ।

अचानक आफ्नो जिउमा पानी पर्दा मात्रै उनको होस् आयो । होस् आउँदा त सबैजना वरिपरि परि बसेर उनलाई घेरिरहेका रहेछन् । उनलाई कता–कता हो डरको लाग्न थाल्यो । उनको कानमा ससुराको आवाजहरु गुञ्जिरहको थियो, ‘यसलाई मारेर अर्को खानदानी केटी बिहे गर्नुपर्छ ।’ जसले हाम्रो सपना अर्थात् यिनीहरु अरुको सम्पतीले आफ्नो सपनाहरू पूरा गर्ने लालचले भरिएको परिवार रहेछ । समयसँगै रिमाले सबै कुरा छर्लङ्ग बुझिन् ।

यसरी नै दिनहरु बित्दै जाँदै थियो । एकदिन घरमा कोहि नभएको बेला रिमाले फोन फेला पारिन् अनि सारा वृतान्त कुराहरु दाजुलाई म्यासेजमार्फत् लेखिन्, चाँडोभन्दा चाँडो आफुलाई यस नरकबाट मुक्त गर्ने बिन्ती पनि गरिन् । तर दाज्युले म्यासेज हेरेर घरपरिवारको सामान्य झगडा होला भनेर त्यति महत्व दिएनन् ।

बेलुका सारा परिवार भेला भएपछि रिमाले माइतिमा पठाएको म्यासेजबारे सबैले थाहा पाए । अब रिमाविरुद्ध षड्यन्त्र गर्ने उनीहरुले योजना बनाउन थाले । हुँदाहुँदा एकदिन यस्तो कालो दिन पनि आयो । जुनदिन रिमाको ज्यान गयो । सबै परिवारले योजनामा आफुहरु घर बाहिर बसेर ग्याँस लिंक गरेर बिस्फोट गराएर उनको हत्या गरियो । अनि आत्महत्याको नाम दिएर माइती पक्षलाई खबर गरियो अस्पताल लगेको बाहना पनि बनाइयो ।

तर एक हप्ता अघि रिमाले पठाएको म्यासेजको आधारमा परिवार पक्ष आज पनि विभिन्न संघ र संस्थाहरु मार्फत् रिमालाई न्याय दिलाउन हारगुहार गरिरहेका छन् । साथै भविष्यमा फेरि अरु कुनै चेलिबेटिको यस्तो दुर्दशा नहोस् भन्ने पनि रिमाको बुबाको बिन्ती छ ।

कविता : हारेको देख्छु !

– त्रिपुरा खरेल, भारत

बाहिर पट्टिको झ्यालको ऐनाबाट
मेरो सोपान छर्लङ्ग देखिन्छ  
त्यही ऐनाबाट भालेपोथी जुरेलीहरु 
घरि मलाई शंकालु नजरले हेर्छन्
घरि भ¥याङको खुड्किला गन्छन्
फेरि सोपानतिर दृष्टि जमाउँछन्
मलाई देखेर डराएरका 
ती जुरेलीका जोडी पखेटा लुकाएर
दुई खुट्टाले उक्लने कला सिक्दैछन् ।।

झ्याल अगाडिको अशोकाको वृक्ष
सुन्दर काण्डको अशोका नहोला
तर मिल्दोजुल्दो नाम जोडिएको 
त्यो वृक्षमा रमाएका जुरेलीहरु
घरि मेरो सिसाको झ्याल अघि 
आफू जस्तै अनुहार खोज्छन् 
घरि आफ्ना पखेटा फड्फडाउँदै
क्रिडामा व्यस्त देखिन्छन् 
फेरि तर्सिएको भावले मलाई हेर्छन्
म नदेखेको अभिनय गर्छु
तिनीहरु चारा टिपेको जस्तै गरी
सीसालाई नै ठुङ्ग्न थाल्छन्  
म सुटुक्क हेर्छु तिनका गतिविधि ।।

सिसाको अर्को पक्षमा जुरेलीले
आफ्नै प्रतिक्षामा देख्छन्, तर्सिन्छन्
फेरि आफू आफैसँग लड्छन्
एउटै जातिबीचको युद्ध जस्तो
आखिर अबोध चरा न ठहरिए !

नेपाली नेपालीबीचको द्वन्दमा
खुकुरीले ‘वीरता’ नाम मेटाए जस्तै  
ती जुरेलीहरुलाई पनि
आफ्नै प्रतिबिम्बसँगको लडाइँमा  
अग्रसर भएको अनि हारेको देख्छु
भ्रान्तिले द्वेष उत्पन्न गरे लगत्तै 
घाइते जुरेलीलाई आँगनमा देख्छु ।।

गजल

– सुरेशकुमार पाण्डे, दाङ

कयौँ घटना कयौँको चित्कारबाट सकियो
स्थानीय चुनाव यस्तो आधारबाट सकियो ।।

छोड्यो कतै ठूला कतै साना घटनाको छाप
उस्तै उस्तै बुजुर्वाको उही सारबाट सकियो ।।

यस्तो छ २०७९ को स्थानीय निर्वाचन साथी
राम्रो होइन हाम्रै पुरानै व्यवहारबाट सकियो ।।

गोलि चल्यो कतै बहान ढल्यो बुथ नै कब्जा,
मतदाता खरिदको लगाएर बारबाट सकियो ।।

के आस गर्न सकिन्छ बुजुर्वाको निर्वाचनमा
कसैले खाडी कसैले हेरे कतारबाट सकियो ।।

आउन बाँकी छ अब उही हार जितकै रिजल्ट
निर्वाचन पुरानै बुजुर्वा हथियारबाट सकियो ।।

कविता : खण्डहरको यात्रा जस्तै

– लेखराज रेग्मी, दाङ 

रोजाले देखेर सोभियत सत्ता
जसलाई चलाउदै थिए हरावलहरु
बोकेर अख्तियारी सर्वहाराको
मजदुरहरुको किसानहरुको
प्रश्न उठाइन सत्ता सोभियत बनेन्
सोभियत सत्ता बनेन् 
सँगै होहल्ला गर्दैरहे मजदुर विरोधीहरु
किसान बिरोधीहरु, यो तानशाही हो
लेनिनले भेद देखे र देखाइदिए 
सोभियत बलियो बनाउन चिन्तित रोजासँग
अहँ कतै मेल थिएन उनीहरुको 
जो चाहन्थे सधैँ सोभियत ढलोस्
तर मेरो लेनिन देख्दैन यो भेद !
र भन्छ एकै ड्याङका प्युठनी मुला 
सबै ठुलैठुला र बन्छ झन् ठुलो मूला ।
लेनिनले रोजालाई चील भने 
दूरदृष्टिको प्रशंसा गरे, 
तिम्रो तुलना हुँदैन उनीसँग
तर मेरो लेनिन पञ्जामा खोजिरहेछ रोजा
उस्तै उस्तै देखिन्छ आकाशमा गिद्ध
सुम्सुम्याउछ नजरले र बनाउछ मन 
झर्नु त सीनोमाथि नै हो रहेछ
लेनिन खबरदारी गर्दै आफन्तहरुलाई
हकार्दै, गल्ती नगर्न खबरदारी गर्दै मरे
तर मेरो लेनिन बोकाएर उनैलाई आफु
झन् झन् अग्लो बन्न खोजिरहेछ 
बर्नस्टेन बुखारिन सबै सबै महान् छन् 
हिटलर महान् छन् कैसर र मुसोलिनी पनि 
बस जोडजाड गरेर टुक्काहरु 
बन्नु छ महान्, हो या हुनसेन फरक पर्दैन ।
भ्रम छ, मानव अधिकार र अमेरिका 
मोदी र प्रजातन्त्र, रायमाझी र पुष्पलाल 
गाउँफर्क र गणतन्त्र अन्योल छ 
हो भ्रमहरुको बिचमा नै 
चलिरहेछ आन्दोलन 
खण्डहरको यात्रा जस्तै ।