सुर्खेत : १७ मंसिर २०७७ मा कर्णाली प्रदेशमा ६९ वटा आधारभूत अस्पताल निर्माण गर्ने शिलान्यास भयो । ती अस्पतालहरू निर्माण गर्ने शिलान्यास भएको ४ वर्ष भयो तर अधिकांश अस्पतालको निर्माण अलपत्र अवस्थामा छ ।
आधारभूत स्वास्थ्य अधिकारबाट नागरिक वञ्चित भएपछि तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले १७ मंसिर २०७७मा देशभर ३ सय ९६ वटा आधारभूत स्वास्थ्य अस्पतालको एकै पटक शिलान्यास गरेका थिए ।
ती मध्ये कर्णाली प्रदेशका १० जिल्लामा ६९ वटा आधारभूत अस्पताल थिए । सरकारले प्रदेशमा ६९ वटा अस्पतालको शिलान्यास गरेपनि आधारभूत स्वास्थ्य अस्पताल निर्माणले भने गति लिन सकेको छैन ।
अहिले पनि कतिपय ठाउँमा अस्पताल निर्माण अलपत्र छन् भने केही पालिकाले भने सेवा दिन सुरु गरिसकेका छन् ।
४ वर्षभन्दा बढी हुँदा पनि अधिकांश ठाउँमा अस्पतालको भवन बन्न सकेका छैनन् । २ वर्षभित्र भवन बनाएर जनतालाई घर दैलोमै स्वास्थ्य सेवा दिइने घोषणा गरिएको नारा पनि ‘घोषणा’मै सीमित छ ।
यति मात्रै होइन, भवन बनिसकेपछि कसरी सञ्चालन गर्ने भन्ने पनि योजना छैन् । अस्पताल चलाउन न जनशक्ति छ, न बजेट । त्यसैकारण आधारभूत अस्पतालको अवस्था बिजोग देखिएको छ ।
आर्थिक वर्ष २०७७/०७८ मा पहिलो चरणमा ५ देखि १५ शैयासम्मका आधारभूत अस्पताल निर्माणका लागि कर्णालीका ४२ वटा पालिका छनोट भएको थियो ।
त्यस्तै, आर्थिक वर्ष २०७८/०७९ मा दोस्रो चरणमा सोही क्षमताका थप २७ स्थानीय तहमा अस्पताल निर्माणको योजना अघि बढाइएको थियो । प्रदेशका ७९ तहमध्ये २ चरणमा गरी ६९ पालिकामा बजेट र कार्यक्रम पठाइए पनि हालसम्म ४४ पालिकामा मात्रै अस्पताल निर्माणको काम भइरहेको छ । २५ स्थानीय तहले अहिलेसम्म निर्माणको काम समेत सुरु गरेका छैनन् ।
४ वर्षमा ४० प्रतिशत काम
सल्यानको दार्मा गाउँपालिकामा २०७८ सालमा निर्माण कार्य सुरु भएको आधारभूत अस्पतालको काम ४० प्रतिशत मात्रै भएको छ ।
अहिले त्यहाँ अस्पतालको काम ठप्पै भएको छ । २०७८ सालमा शिव निर्मल कम्पनीले १२ करोड रुपैयाँ लागतमा अस्पताल निर्माणको ठेक्का लिएको छ ।
कम्पनीले २ वर्षमा निर्माण सक्ने गरी ठेक्का लिएपनि झण्डै ४ वर्ष भइसक्दा पनि ४० प्रतिशत मात्र निर्माण भएको छ ।
सुरुमा अस्पतालको ठेक्का हाल कुमाख गाउँपालिकाका अध्यक्ष मानबहादुर बुढाथोकीले लिएका थिए । उनी त्यस समयमा गाउँपालिका अध्यक्ष निर्वाचित भएका थिएनन् ।
बुढाथोकीले आफू गाउँपालिकाको अध्यक्ष भएपछि रोल्पाका राजेन्द्र वलीलाई अस्पताल निर्माणको अख्तियारी दिएका छन् । तर कामदारले पैसा पाउन नसकेपछि पछिल्लो १ महिनायता निर्माण कार्य पूरै ठप्प छ ।
पालिकाका सव इन्जिनियर भुपेन्द्र पुन मगरले अस्पतालको काम १ महिनादेखि रोकिएको जानकारी दिए । उनले भने, ‘यो वर्ष काम हुने सम्भावना कमै छ । पालिकामा अस्पताल निर्माणको लागि बजेट छैन,’ उनले मध्यान्हसँग भने ।
इन्जिनियर पुनले २ पटकसम्म म्याद थप गर्दा पनि ४०/४२ प्रतिशत मात्र भौतिक प्रगति हुन नसकेको बताए ।
१२ करोड ६ लाख रुपैयाँमा निर्माण गर्ने सम्झौता भएकोमा ठेकेदारलाई अहिलेसम्म ५ करोड रुपैयाँ मात्रै भुक्तानी भएको छ ।
डुंगेश्वरमा कामै सुरु भएन
दैलेखको डुंगेश्वर गाउँपालिकामा १० शैयाको अस्पताल बनाउने निर्णय सरकारले गर्यो । तर अहिलेसम्म निर्माण कार्य शुरू नै भएको छैन । ‘यहाँ डकुमेन्ट सबै तयार छ, जग्गा पनि तयार छ । तर रकमको सुनिश्चितता नभएकाले निर्माण कार्य शुरू हुन सकेको छैन,’ पालिका अध्यक्ष सुन्दरकुमार केसीले भने । उनले आफ्नो वरपरका पालिकामा धमाधम अस्पतालको काम भइरहे पनि आफ्नोमा नबन्दा खिन्न महसुस भएको बताए ।
अध्यक्ष केसीले भने, ‘यो पालिकामा आधारभूत स्वास्थ्य उपचार एकदमै कठिन छ । सबैभन्दा बढी अस्पताल चाहिएको त यहीँ हो, तर सबै कुरा मिल्दा पनि स्रोत सुनिश्चित भएको छैन ।’
अन्य पालिकामा पनि उस्तै
यीबाहेक पनि अन्य दर्जनौं पालिकामा अस्पताल निर्माणको अवस्था अलपत्र छ ।
कतिपय पालिकामा अस्पताल निर्माणको काम आधा पुगेर रोकिएको छ । अधिकांश पालिकामा स्रोत सुनिश्चित नभएकाले काम शुरू हुन नसकेको गुनासो ती पालिका अध्यक्षहरूको छ ।
सुर्खेतको लेकवेशी नगरपालिका बाहेक अन्य ८ पालिकामा अस्पताल निर्माणका लागि एकसाथ शिलान्यास भएको थियो । तर, वीरेन्द्रनगर नगरपालिकाबाहेक अन्य पालिकामा अस्पताल अहिलेसम्म ठडिन सकेको छैन । कतै जग्गा प्राप्तिमा समस्या छ भने कतै डिपिआर अलपत्र परेको छ ।
हुम्लामा ६ वटा आधारभूत अस्पताल निर्माण गर्नुपर्नेमा ३ वटा स्थानीय तहमा काम सुरु भएकै छैन । नाम्खा गाउँपालिकामा जग्गा विवाद हुँदा मन्त्रालयमा पठाएको भन्दै कामै सुरु गरेको छैन् । यस्तै सर्केगाडमा जमिनमात्रै खारेको, चंखेलीमा ३ वर्षमा टेन्डर मात्रै आह्वान भएको छ ।
यस्तै, ताँजाकोटमा फाउन्डेशन पिलर तयार भएर पहिलो तला मात्रै निर्माण भएको छ भने अन्य ३ वटा पालिकामा कामसमेत कछुवा गतिमा अगाडि बढेको छ ।
यस्तै, जुम्लामा पनि यस्तै हालत छ । २ चरणमा गरी आधारभूत अस्पताल निर्माणका लागि जुम्लामा ७ वटा स्थानीय तह छनोट भएका थिए । ३ वटामा अस्पताल निर्माणको काम थालिएपनि ४ वटामा कामै सुरु भएको छैन ।
कालीकोटका ८ स्थानीय तह अस्पताल निर्माणका लागि छनोट भएका थिए । ती मध्ये ५ वटामा काम सुरु नै भएको छैन । यसैगरी डोल्पामा कतै बजेट नभएको, टेन्डर नभएको, जग्गा नभएको, डिपीआर स्वीकृतिका लागि मन्त्रालयमा गएको, पिलर हाल्ने काम भएको भन्दै बहाना देखाइएको छ ।
यस्तै, मुगुका केही पालिकामा निर्माणधीन रहेको र कुनै पालिकामा डोल्पा जस्तै बहाना देखाइएको छ ।
सिम्तामा सेवा सुरु
सुर्खेतको सिम्ता गाउँपालिकाले १५ शैयाको आधारभूत अस्पतालको सेवा सुरु गरिसकेको छ । गाउँपालिका अध्यक्ष ऐन बहादुर चन्दकाअनुसार अस्पतालमा डा. नवीन काफ्ले र डा. आशिष यादवले सेवा दिइरहेका छन् । अस्पतालको उद्घाटनसँगै भिडियो एक्स–रे, ल्याब सेवा, आकस्मिक सेवा, बहिरङ्ग र अन्तरङ्ग सेवाका साथै एम्बुलेन्स सेवा पनि उपलब्ध हुने अध्यक्ष चन्दको भनाइ छ ।
अस्पतालले सेवा दिन थालेपछि सिम्ता र आसपासका नागरिकले साना स्वास्थ्य उपचारका लागि मेहेलकुना, वीरेन्द्रनगर, नेपालगञ्ज लगायतका अन्य स्थानमा जानुपर्ने बाध्यतासमेत हटेको छ ।
सुर्खेतको चिङ्गाड, जाजरकोटको शिवालय र सल्यानको वनगाड कुपिण्डे नगरपालिकाका केही पालिकासमेत सिम्ता गाउँपालिकासँग जोडिएको हुँदा ती क्षेत्रका नागरिकहरूले पनि अस्पतालको सेवा लिने अपेक्षा गरिएको छ ।
