‘हजुर, दुई रुपैयाँ दिनुहुन्छ ?’
काँधमा झोला बोकेको अठार–उन्नाइस वर्षको युवकले बसपार्कको छेउमा ओत लागेर उभिएको साह्रै पुरानो कोट लगाएकी महिलातर्फ हेर्दै आग्रह गर्यो ।
महिलाले ढोका पर्खालभन्दा अघिको ढुंगामा राखिएको झोला खोलिन् । नयाँ मोबाइल निकालिन्, केही बेर स्क्रिन स्क्रोल गरिन् अनि युवकलाई नजर लगाइन् । युवकको गालामा दाह्री उम्रेको थियो, तर आँखामा थकाइ र हिम्मतको अद्भुत मिश्रण थियो । चप्पल पुराना थिए, लुगा च्यातिएको तर सफा थियो ।
‘के गर्छौ दुई रुपैयाँ लिएर ?’ उनले सोधिन् ।
‘एकछिन उता खाजा पसल छ नि, त्यहाँबाट चनाको ठुटो किन्छु । भोक लागेको छ’, उसले उत्तर दियो ।
महिला केही सोचिन्, झोलाबाट पुरानो चाउरिएको वालेट निकालिन् र दुई रुपैयाँ होइन, पाँच रुपैयाँ दिइन् । युवकले धन्यवाद भन्यो र पसलतर्फ दौडियो ।
त्यही महिला– सुमित्रा केही समयअघिसम्म गाउँकै स्कूलमा विज्ञान पढाउने शिक्षिका थिइन् । अब काठमाडौंमा, त्रिपुरेश्वरस्थित एक निजी स्कुलमा पढाउँछिन् । ठमेलतिर अपार्टमेन्ट भाडामा लिएकी छिन् । तलामा गज्जबको सिङ्गारपटार भएको घर, तर भित्रको कोठामा राती अबेरसम्म निदाउन नसक्ने आत्मा ।
बिहानको कलेज, दिउँसोको कोचिङ सेन्टर अनि बेलुकी तर्फका केही ट्युसन क्लास । व्यस्ततासँगै थिचिँदै गरेकी थिइन् । पैसाको कमाइ राम्रो थियो, तर मनमा उस्तै खालको खालीपन थियो — खाल्डो जसलाई टपक्कै भरिँदैनथ्यो ।
त्यो रात उनी घर पुग्दा करिब ८ बजेको थियो । मोबाइलको ब्याट्री सकिन लागेको थियो, तर एउटै सन्देश आइरहन्थ्यो – ‘गाउँ फर्क न ! बाबालाई पछिल्लो चोटि देखेकै तीन वर्ष भयो । नानीलाई त तिमी आमाजस्तै थियौ ।’
सन्देश उनकी बहिनी विमलाको थियो, जो अझै गाउँमा बस्छिन् । विमला र उनकी चार वर्षकी छोरी सुमित्राकी जिउकी छोरीजस्ती चम्पा ।
उनी सुतेर भोलिपल्ट बिहान उज्यालो हुँदा गाउँ फर्कने निर्णय गरिन् ।
गाउँ पुग्दा त्यो पुरानै चोक, उही चौतारो, उही धुलो उड्ने बाटो, उही पानीको धारो— सबै उस्तै देखिन्थ्यो । फरक के थियो भने, मानिसहरूको अनुहारमा थकान बढेको थियो । हाँसो हराएको थियो ।
बिमला दराज खोलेर पुरानै कपडा लगाएकी थिई । चम्पा भने माटोमा खेल्दै थिई — उसको ओठमा खालि खेलको रमाइलो नभएर, जीवन बुझ्न नसकेको मासूम प्रश्न थियो ।
‘कस्तो छौ ?’ सुमित्राले भनी ।
‘गाउँ उस्तै छ दिदी, न त सरकार फर्कियो, न त तिमी । फेरि पनि तिमी फर्किएको देखेर खुशी लाग्यो ।’
‘बाबा खै त ?’ सुमित्राले शंका र डर मिसिएको स्वरमा सोधी ।
‘पछिल्लो पटक मुटुको औषधि किन्न नसक्दा बेहोस हुनुभएको थियो । अहिले अलि ठिकै छ, तर धेरै कुरा गर्दैनन् । तिमी फर्किन्छ्यौ भन्ने विश्वास थियो उहाँलाई, हिजोभरी तिम्रो कुरा गरिरहनु भएको थियो ।’
सुमित्रा केही बोलिनन् । मनमा चिसो सर्छ । उनी कहिल्यै बुझ्न सकिनन्, आफ्नो सफलताको मूल्य कति महँगो थियो । उनले भुलेकी थिइन् कि मानिसहरूलाई आफ्नो उपस्थितिले पनि बाँच्ने हिम्मत दिन सकिन्छ ।
दिउँसो उनी चम्पालाई लिएर पुरानो चौतारी पुगिन् । त्यहाँ पाँच–छ जना महिला घाँस काट्न जान लागेको देखिन् । सबैका हातखुट्टा घाउ, चोट लागेका अनि धोलोमैलो लागेका । तैपनि सबैका आँखामा एउटै सपना थियो – छोराछोरीले शहरमा नाम कमाउन् ।
उनीहरूले सुमित्रालाई देखे । केहीले नमस्कार गरे, केहीले गफ सुरु गरे, ‘दिदी, शहरमा सुनिन्छ तपाईंको नाम, ठूलो अफिसमा काम गर्नुहुन्छ रे ?’
‘सुनिन्छ, तपाईंलाई सांसद बनाउने चर्चा पनि छ रे ?’
‘यहाँका छोरीहरूलाई पनि मौका दिनुहोस् नि !’
सुमित्राले हास्दै जवाफ दिइन्, ‘म सांसद होइन, शिक्षिका हुँ । अनि हो, मौका सबैलाई मिल्नुपर्छ ।’
त्यहीबेला एक जना किशोरी — झन्डै १५ वर्षकी सुमित्रातिर आइन् । पुरानो स्कुल ड्रेस लगाएकी, चप्पलको डोरा टाँसिएको ।
‘दिदी, म तपाईं जस्तै बन्न चाहन्छु । मलाई पनि पढ्न मन छ । तर बाबाले भन्छन्– पढेर के हुन्छ र ? बिहे गर्यो कि सकियो ।’
सुमित्राको गहभरि आँसु आए । यस्तै त थिई उनी पनि कहिल्यै । उ आफैँले आँट नगरेको भए, सायद आज यही घरको कुनामा थिई– भाँडाकुँडा माझ्दै ।
‘पढ, म छु त तेरो साथमा ।’
शहर फर्कनु अघि, उनले आफ्नो फोनबाट एक फारम भरिन् । गाउँमै एउटा सानो लाइब्रेरी खोल्ने योजना थियो । लाइब्रेरीको नाम थियो– आशाको उज्यालो ।
त्यही दिन चम्पाले सोधी, ‘दिदी, फेरि फर्किने हो ?’
सुमित्राले गहिरो सास फेर्दै भनी, ‘हो चम्पा, म अब बारम्बार फर्किन्छु । अधुरो सपना पूरा गर्न ।’
र, त्यो साँझ गाउँमा केन्द्रीय विद्युत गयो । अन्धकारमा बत्तीको पर्खाइमा बसेका गाउँलेहरूले आकाशको चन्द्रमा हेरे । सायद त्यो चन्द्रमा अब सुमित्राका आँखाबाट झुल्किएको थियो– अधुरो सपना पूरा गर्ने उज्यालोको रूपमा ।
