नेपालमा राजनीतिक दलहरूका पुराना संरचनाहरू र नेतृत्वहरू समयसँगै अनुकूलित हुन सकेनन् । जेनजी आन्दोलनले यसको स्पष्ट संकेत दिएको छ कि नेपाली समाजमा वर्तमान राजनीतिक दलहरूसँग जनताको विश्वास घटिरहेको छ । यस आन्दोलनका क्रममा युवाहरूले स्वच्छ, सक्षम र नैतिक नेतृत्वको माग गरेका छन् । विशेषगरी, पार्टीका आन्तरिक संरचनामा देखिएका गम्भीर समस्याहरू, दलका नेताहरूको स्वार्थी दृष्टिकोण र भ्रष्ट शैलीप्रति युवाहरू प्रहार गरेका छन् ।

नेपालका राजनीतिक दलहरूले अहिलेको घटनाक्रमका आधारमा आफूलाई फेरि परिभाषित गर्नु आवश्यक भएको छ । जेनजी आन्दोलनले राजनीतिक दलहरूको नेतृत्व र संरचनामा व्यापक सुधारको आवश्यकता औँल्याएको छ । यसले केवल युवा वर्गको अपेक्षालाई मात्र ध्यानमा राखेको छैन, बरु समग्र समाज र लोकतन्त्रको पुनर्निर्माणको पक्षमा पनि ध्यान आकर्षित गरेको छ ।

आत्मसमीक्षा र सुधारको आवश्यकता

जेनजी आन्दोलनले दलहरूलाई एकपटक गहिरो आत्मसमीक्षाको आवश्यकता बोध गराएको छ । यो आन्दोलनको सन्देश– राजनीतिक दलहरूले आफूलाई पुनः समीक्षा गर्न र आफ्नो संगठनात्मक ढाँचामा सुधार ल्याउन अनिवार्य छ । आत्मसमीक्षा भनेको केवल आफ्ना विफलतामा पछुतो गर्नु मात्र होइन, अपूर्णता र कमजोरीहरूलाई बुझेर यथासम्भव सुधारका उपायहरू अपनाउनु हो ।

पार्टीको संगठनमा युवा वर्गको समावेशिता र नेतृत्वमा युवा शक्ति समेट्नका लागि एउटा व्यवस्थित र समावेशी प्रक्रिया आवश्यक छ । दलहरूले राजनीति र संगठनको शैलीलाई युवा दृष्टिकोणबाट अनुकूलित गर्नुपर्छ । तर, एक कुरा स्पष्ट हुनै पर्छ, यो प्रक्रिया केवल युवा सशक्तीकरणको नाममा एक पार्टी विशेषको सदस्यताको बढोत्तरी मात्र होइन, एक नैतिक र दुरुस्त नेतृत्वको निर्माण हो जसले समाजलाई सही दिशा दिन सक्छ ।

जनसंगठन र नेतृत्वको पुनर्गठन

नेपालका प्रमुख राजनीतिक दलहरूका जनसंगठनहरूको संरचना र भूमिकामा व्यापक सुधार आवश्यक छ । विशेषगरी राजनीतिक दलसँग सम्बन्धित युवा विद्यार्थी संगठनहरूको भूमिका समीक्षा गरिनुपर्छ । यी संगठनहरूलाई अब दलका भातृ संरचनाको रूपमा मात्रै नहेरी तिनीहरूलाई स्वायत्त र स्वतन्त्र संगठनका रूपमा सुदृढ बनाउन आवश्यक छ । अहिलेको परिप्रेक्ष्यमा, जनसंगठनहरूको भूमिका प्रभावकारी बन्न सकेको छैन । यसका कारण पार्टी नेतृत्वको नवीकरण र आन्तरिक संरचनामा सुधार ल्याउनुपर्ने आवश्यकता महसुस भएको छ ।

नेपालको राजनीतिमा जनसंगठन र दलहरूको सम्बन्धलाई पुनर्संरचना गर्ने आवश्यकता देखिन्छ । युवाहरूको सक्रिय सहभागिता र उनीहरूको आस्थावादी दृष्टिकोणलाई आत्मसात् गरेर जनसंगठनलाई दुरुस्त र सबल बनाउनु पर्छ । यसले दलहरूलाई आफ्ना सदस्यहरूको आवाजलाई पहिचान गर्न र आगामी नेतृत्व निर्माणमा युवाहरूको योगदानलाई समावेश गर्न मद्दत पु¥याउँछ ।

सहरी समुदाय र युवा राजनीति

नेपालका सहरी समुदायसँग राजनीतिक दलहरूको सम्बन्ध अझै कमजोर छ । नेपालका सहरी जनसंख्याले बढी आर्थिक अवसर, स्मार्ट सार्वजनिक सेवाहरू र उन्नत भौतिक संरचनाहरूको चाहना राख्छन् । तसर्थ, सहरी समुदायसँग राजनीतिक दलहरूले संवाद गर्ने शैलीमा परिवर्तन आवश्यक छ ।

नेपालका सहरी क्षेत्रका राजनीतिक दलहरूले केही यस्ता नयाँ विधिहरू अपनाउनुपर्ने हुन्छ, जसले सहरी समुदायलाई उनीहरूको प्राथमिकतासँग जोड्न सकोस् । सहरी समुदायका युवाहरू प्रायः प्रौद्योगिकी, सामाजिक सेवाहरू, व्यक्तिगत र सामाजिक स्वार्थका पक्षमा ध्यान दिन्छन् । दलहरूले यस क्षेत्रमा आफ्नो उपस्थिति मजबुत गर्नका लागि, इन्फ्लुयन्सर्सको भूमिका, सामाजिक मिडियाको प्रभाव र पारदर्शिता सुनिश्चित गर्नुपर्छ ।

साथै, सहरी युवाहरूलाई अब कुनै पार्टीका सदस्यता र संगठनका परम्परागत रूपले आकर्षित गर्न सकिँदैन । उनीहरूलाई सक्रिय राजनीतिक प्रक्रिया र कार्यक्रममा सहभागी गराउनु पर्ने हो भने यी प्रक्रिया जानकारी र संवादमा आधारित, प्रतिस्पर्धी र तात्कालिक आवश्यकतासँग मिल्दो हुनुपर्छ ।

अवसर बिहीन नवयुवा

नेपाली राजनीतिक दलहरूमा नेतृत्वको गतिशीलता र नवयुवाको अवसरको लागि अनुकूलता छैन । दलहरूका शीर्ष नेतृत्वको स्तरमा स्थायित्व र पिँढीको अन्तरले गर्दा नयाँ नेतृत्वको अवसर खुलाएको छैन । यसका परिणामस्वरूप, नयाँ र ऊर्जाशील युवा नेताहरू दलबाट असन्तुष्ट छन् र उनीहरूको सहभागिता सीमित छ ।

त्यसैले, दलहरूको नवउत्थानका लागि नेतृत्वको गतिशीलता अत्यन्त आवश्यक छ । नेतृत्वका अवसरलाई पिँढीको संघर्षको रूपमा सीमित नगरी, युवाहरूलाई सक्रिय राजनीति र नेतृत्वमा ल्याउन थप अवसर दिनु पर्छ । नेतृत्वको चयन प्रक्रिया पारदर्शी र निष्पक्ष बनाउनका लागि पार्टीहरूलाई नयाँ दृष्टिकोणबाट सोच्न र कार्यान्वयन गर्नुपर्ने आवश्यकता छ । साथै, कार्यसम्पादन मूल्यांकन र निरन्तर सुधारका अवसरहरूलाई सिर्जना गर्नुपर्छ ।

पार्टी लोकतन्त्र र स्वायत्तता

नेपालका प्रमुख राजनीतिक दलहरूमा पार्टी लोकतन्त्र र स्वायत्तताको सही सन्तुलन कायम गर्नुपर्ने आवश्यकता छ । लोकतान्त्रीकरण भनेको केवल नेताको चयन मात्र होइन, पार्टीका सदस्यहरूको सक्रियता र स्वतन्त्रता पनि हो । पार्टी संरचनामा व्याप्त भेदभाव, आन्तरिक संघर्ष र अस्वच्छ कार्यशैलीले दललाई कमजोर बनाएको छ ।

पार्टीहरूको नवउत्थानको प्रमुख कदम भनेको यस्ता संरचनागत सुधारहरू गर्ने हो जसले दलको आन्तरिक लोकतन्त्रलाई बलियो बनाउँछ । यसको अर्थ भनेको केवल सदस्यको स्वीकृति र सहभागिता मात्र होइन, नेतृत्वको आलोचनात्मक मूल्यांकन र सक्रिय सहभागिता पनि हो । यसले दललाई सशक्त र अधिक जनतासँग जोडिने बनाउँछ ।

निष्कर्ष

नेपालका राजनीतिक दलहरूले आफ्नो संरचना र कार्यशैलीलाई जेनजी आन्दोलनका सन्देशअनुसार परिवर्तन गर्नुपर्ने अत्यन्त आवश्यकता छ । नेतृत्वमा गतिशीलता, लोकतान्त्रीकरण र युवा सहभागिता बिना कुनै पनि दल सफल हुन सक्दैन । पार्टीहरूलाई जनसंगठनका मुद्दामा सुधार, सहरी समुदायसँगको सामञ्जस्य र नेतृत्वको अवसरको सृजनामा कदम चाल्नु पर्छ । यदि यस्ता सुधारहरू लागू गर्न सकियो भने, नेपालका राजनीतिक दलहरू लोकतान्त्रिक र सशक्त भविष्य निर्माण गर्न सक्षम हुनेछन् ।

नवउत्थानका यी सुधारहरू पार्टीका संरचनामा समावेश गर्नका लागि केवल समयको आवश्यकता छैन, तर नेतृत्वको सही दृष्टिकोण र देशको आवश्यकता बुझेर परिवर्तनको लहर अघि बढाउनु पर्ने छ । यसले नेपाली राजनीतिक दलहरूलाई नयाँ उचाइमा पु¥याउन सक्छ र जेनजी आन्दोलनले उचालेका सवालहरूको जवाफ दिन सक्छ ।